گروه راه و شهرسازی| زهره علامی|
روز گذشته یک فروند هواپیمای بویینگ 707 متعلق به ارتش جمهوری اسلامی ایران، هنگام فرود با دیواره انتهایی باند فرودگاه فتح برخورد کرد و 15 تن از 16 سرنشین (مسافران و کروی پروازی) آن جان خود را از دست دادند.
این هواپیما که حامل محموله گوشت از بیشکک قرقیزستان بود، حدود ساعت 8:30 صبح دیروز قصد فرود در فرودگاه پیام را داشت، اما در فرودگاه فتح فرود آمد و چون باند این فرودگاه کوتاه‌تر از آن چیزی است که یک بویینگ 707 برای نشستن نیاز دارد، هواپیما از باند خارج می‌شود.
در همان ساعت‌های نخست مخابره وقوع این حادثه، خبرهایی درباره نقص فنی، اشتباه خلبان در تشخیص باند فرودگاه پیام با فتح و ... منتشرشد و احتمالات گوناگونی پیش روی کارشناسان صنعت هوایی قرار گرفت، یکی از احتمالات این بود که خلبان به دلیل نقص فنی مجبور به فرود در فرودگاه فتح به جای فرودگاه پیام شده است و همین موضوع سانحه را شکل داده است. اما احتمال نزدیک‌تر به واقعیت این بود که خلبان باند فرودگاه فتح را با باند فرودگاه پیام اشتباه گرفته است.
با گذشت چندین ساعت از وقوع سانحه و بررسی‌های بیشتر مشخص شد که بحث نقص فنی هواپیما مطرح نبوده بلکه خلبان به دلیل نزدیکی 10 کیلومتری باند فرودگاه پیام و فتح، باند فرودگاه فتح را با باند فرودگاه پیام اشتباه گرفته و اگرچه در لحظات آخر متوجه اشتباه خود شده و با فشردن تراتل‌ها (throttle) یا همان اهرم‌های رانش قصد انصراف از فرود را داشته اما متاسفانه موتورهاى بویینگ٧٠٧ به دلیل تأخیر در واکنش به تصمیم خلبان، نتوانسته هواپیما را نجات دهد، برهمین اساس هواپیما در انتهاى باند به دیوار برخورد کرد و وارد شهرک مسکونی پشت فرودگاه فتح شده و حدود ٢٠٠ متر هم روى زمین کشیده شده است.
نکته قابل تأمل و تاسف در سانحه رخ داده درباره بویینگ 707 این است که آبان ماه سال جاری هم خلبان یک هواپیماى مسافربرى (ام دی متعلق به شرکت تابان)، نیز دچار اشتباهی مشابه اشتباه خلبان هواپیمای سانحه دیروز شده بود و باند فرودگاه فتح را با باند فرودگاه پیام کرج اشتباه گرفته بود اما در آخرین لحظات متوجه اشتباه خود شد و مسیر خود را اصلاح کرده بود و سانحه‌ای رخ نداده بود.
البته پس از حادثه رخ داده برای هواپیمای شرکت تابان، پتانسیل خطر در طرح تقرب این فرودگاه محرز شد و انتقاداتی به نبود هشدار در چارت فرودگاه پیام نسبت به وجود فرودگاهی در نزدیکی آن آغاز شد و همین موضوع نیازمند واکنش سریع متولیان صنعت هوانوردى و شرکت فرودگاه هاى کشور بود تا خلبان‌ها را از وجود یک باند دیگر در نزدیکى فرودگاه پیام آگاه کنند. اما وقوع دوباره این حادثه، نشان داد که مسوولان شرکت فرودگاه‌های کشور اقدامی برای گنجاندن هشدار در چارت فرودگاه پیام درباره نزدیکی فرودگاه فتح انجام نداده‌اند.
اما جدا از بحث نزدیکی باند فرودگاه پیام و فتح انتقاد دیگری که از سوی کارشناسان هوایی به فرودگاه پیام وارد بوده این است که این فرودگاه امکانات لازم برای فرود هواپیماهایی با ویژگی‌های هواپیمای بویینگ 707 را ندارد. اما با این وجود شاهد پذیرش این نوع از هواپیماها در این فرودگاه بوده و هستیم، اقدامی که به از دست دادن 15 نفر از هموطنانمان انجامید.
نبود تجهیزات در فرودگاه پیام
هوشنگ شهبازی، خلبان با سابقه کشور درباره وقوع این سانحه به «تعادل» می‌گوید: متاسفانه از باند فرودگاه پیام برای فرود هواپیماهای سنگین استفاده می‌شود، درحالی که این فرودگاه همه تسهیلات و دستگاه‌های لازم برای فرود این نوع از هواپیماها را ندارد.
شهبازی می‌افزاید: این هواپیماهای سنگین اجازه فرود ویژوآل (VISUAL) یا با دید معمولی را ندارند ضمن اینکه در چارت‌هایی که برای فرودگاه پیام تدوین شده است اثری از فرودگاه فتح که در نزدیکی این فرودگاه قراردارد، دیده نمی‌شود درحالی که شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران که مسوول تدوین این چارت (نمودار) ها است باید وجود فرودگاه فتح در نزدیکی فرودگاه پیام را اطلاع‌رسانی کند.
او ادامه می‌دهد: مکانیسم هدایت هواپیماهای سنگین مثل هواپیماهای سبک نیست که در روشنایی و با دید معمولی امکان فرود داشته باشد بلکه این هواپیماها باید با دستگاه (IFR) و با دید کور پرواز کنند حتی اگر امکان دید باند فرودگاه وجود داشته باشد. به گفته این کاپیتان، هواپیمای سبک یک نفره یا تفریحی و حتی سبک با مشاهده باند فرودگاه اقدام به فرود می‌کنند، در حالی که هواپیمای باربری مانند بویینگ 707، 747، 727 و ... باید با دستگاه پرواز کنند چه شرایط آب و هوا و دید خوب باشد چه نباشد.
عدم نمایش فرودگاه فتح در چارت
شهبازی اظهار می‌کند: در نمودارهایی که شرکت فرودگاه‌ها تنظیم می‌کند و در اختیار خلبانان فرودگاه‌های مختلف قرار می‌دهند باید وجود فرودگاه نزدیک گنجانده شود تا خلبان‌هایی که در این فرودگاه‌ها پرواز می‌کنند این موضوع را در نظر داشته باشند و با دقت بیشتری پرواز کنند درحالی که در چارت فرودگاه پیام، هشداری درباره وجود فرودگاه فتح قرار داده نشده است. او بیان می‌کند: علاوه بر نبود هشدار در چارت فرودگاه پیام درباره وجود فرودگاهی در نزدیکی آن، دستگاه‌های کمک ناوبری لازم هم برای فرود هواپیماهای سنگین مانند 707 در این فرودگاه وجود ندارد. این کاپیتان باسابقه با انتقاد از پذیرش هواپیماهای سنگین در فرودگاه پیام می‌گوید: تازمانی که دستگاه هایی مانند (VOR) و (ILS) در این فرودگاه تعبیه نشده است و مانند فرودگاه مهرآباد و امام خمینی و ... امکان پذیرش هواپیماهای سنگین وجود ندارد این هواپیماها نباید در این فرودگاه فرود بیایند.
شهبازی تصریح می‌کند: آبان ماه هم اتفاقی مانند اتفاق مشابه فرود 707 ارتش رخ داد اما به دلیل هشیاری خلبان از حادثه جلوگیری شد اما در حادثه 24 دی ماه خلبان نتوانست از وقوع سانحه جلوگیری کند.
هشدار درباره فرودگاه مهرآباد
بررسی‌های کارشناسی نشان می‌دهد که سانحه خروج بویینگ 707 از باند به علت نزدیکی دو باند فرودگاه فتح و پیام رخ داده است و به گفته برخی این اشتباه در گذشته هم بارها رخ داده است، اما مشکل نزدیکی باندهای فرودگاهی تنها به باندهای این دو فرودگاه ختم نمی‌شود ساخت باند 29 راست فرودگاه مهرآباد که در نزدیکی باند 29 چپ قرار دارد هم از جمله مواردی است که کارشناسان بارها درباره خطرات احتمالی این موضوع هشدار داده‌اند و وقوع سانحه دیروز باید درس عبرتی برای جلوگیری از تکرار حوادثی اینچنینی باشد.
چندی پیش روزنامه تعادل، گزارشی درباره افتتاح باند 29 راست فرودگاه مهرآباد منتشر کرد. در این گزارش، علیرضا شیرمحمدی، کارشناس ارشد حوزه فرودگاهی با انتقاد از ساخت این باند به «تعادل» اعلام کرد که اگرچه دولت هدفش این است که از حداکثر ظرفیت فرودگاه مهرآباد استفاده کند اما باید به این موضوع توجه شود که افتتاح این باند می‌تواند احتمال وقوع سوانح هوایی را افزایش دهد.
جزییات مربوط به هواپیمای بویینگ ۷۰۷
۱۰۱۰ فروند بویینگ ۷۰۷ بین سال‌های ۱۹۵۸ تا ۱۹۷۹ میلادی توسط کمپانی بوئینگ ساخته و تحویل شد، همچنین ۱۴ فروند از این هواپیماها پیش از انقلاب اسلامی برای نیروی هوایی ارتش کشورمان خریداری شده بود.
به گزارش فارس، بویینگ ۷۰۷ یک هواپیمای جت تجاری باریک‌پیکر و دوربرد با اندازه متوسط است، بُرد این هواپیما بین ۴۶۳۰ تا ۱۰۶۵۰ کیلومتر است. این هواپیما دارای چهار موتور جت توربوفن است و توسط شرکت بوئینگ طراحی و ساخته شده است. این هواپیمای مسافری در مدل‌های مختلف ظرفیت بین ۱۴۰ تا ۲۱۹ مسافر دارد. این هواپیما را به عنوان یکی از بزرگ‌ترین سازندگان هواپیمای مسافربری در دنیا مطرح کرد و منجر به تولید مجموعه جت‌های تجاری با اسم 7X7 شد، هواپیماهای بوئینگ ۷۲۰، بویینگ ۷۲۷، بویینگ ۷۳۷، بویینگ ۷۴۷ و بویینگ ۷۵۷ که بعدها ساخته شد عناصر طراحی مشترک زیادی در بدنه با بوئینگ ۷۰۷ دارند. پیش از این از بوئینگ ۷۰۷ برای پروازهای داخلی، بین قاره‌ای و بین اقیانوسی و همچنین حمل بار و کاربردهای نظامی مورد استفاده قرار گرفته است. قدمت این هواپیما به ۵۰ سال پیش برمی‌گردد، در اغلب کشورهای دنیا این هواپیماها زمین‌گیر و از رده خارج شده‌اند؛ تا جولای ۲۰۱۳ تعداد ۱۰ فروند بویینگ ۷۰۷ فعالیت می‌کردند.
شرکت‌های هواپیمایی ایران‌ایر و ساها هم از این هواپیما برای خطوط هوایی خود استفاده کرده‌اند و در حال حاضر شرکت ایرانی ساها آخرین کاربر تجاری این هواپیما در دنیاست.
