گروه راه و شهرسازی
درحالی که طی سال‌های اخیر نیمه تمام ماندن تعدادی از پروژه‌های فرودگاهی کشور مباحث بسیاری را در فضای رسانه‌ای به پا کرده بود، تازه‌ترین اظهارات مدیرعامل شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران درباره تکمیل همه پروژه‌های ناتمام فرودگاهی درآینده نزدیک، آب سردی برآتش تمام این جنجال‌ها ریخت.
رحمتالله مهآبادی، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت فرودگاه ها دیروز در مراسم افتتاح یک پروژه فرودگاهی در لارستان دراین‌باره، گفت: شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران در چند ماه آینده زنگ پایان کامل همه پروژه‌های فرودگاهی نیمه تمام کشور را به صدا در خواهد آورد و پرونده پروژه‌های منتظر فرودگاهی که قدمت برخی از آنها به حدود دو دهه قبل باز می‌گردد را برای همیشه به خاطرهها می‌سپارد. او تاکید کرد: اجرای نزدیک به 1000 میلیارد تومان پروژه عمرانی و خرید حدود 1000 میلیارد تومان انبوهی از تجهیزات مدرن فرودگاهی و ناوبری هوایی، آن هم فقط در سه سال اخیر، نماد توسعه در این بخش حساس کشور است.
با وجود اینکه براساس اظهارات مدیرعامل شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران تمامی پروژه‌های فرودگاهی باید در چندماه آینده تکمیل شود، اما این نخستین‌بار نیست که یک مسوول ارشد فرودگاهی درباره اتمام پروژه یا پروژه‌هایی وعده داده باشد.نمونه آن بحث تکمیل ترمینال فرودگاهی سلام است که دو سه سالی است وعده تکمیل آن از سوی وزیر راه و شهرسازی داده شده است، اما اجرای این طرح همچنان در دست اجرا است.
چندی پیش، معاون عملیات فرودگاهی شرکت فرودگاه‌ها نیز از ورود بخش خصوصی برای اتمام پروژه‌های فرودگاهی خبرداده بود. غلامحسین باقریان با اشاره به پنج فرودگاه (شامل فرودگاه‌های بین‌المللی اهواز، چابهار، هاشمی‌نژاد مشهد، شهید بهشتی اصفهان و فرودگاه تبریز) که قرار است توسط بخش خصوصی ساخته شوند، نوید تکمیل این فرودگاه‌ها را درآینده‌ای نزدیک داده بود.
البته اقداماتی هم درهمین رابطه انجام شد، به عنوان نمونه در خصوص توسعه فرودگاه بین‌المللی تبریز در فروردین ماه توافقی با ایتالیایی‌ها انجام و یادداشت تفاهمی هم برای سرمایه‌گذاری، طراحی و احداث ترمینال مسافری در فرودگاه بین‌المللی تبریز به ارزش ۵۰ میلیون یورو بین مدیرعامل شرکت فرودگاه‌های و ناوبری هوایی ایران و رییس شرکت سهامی خاص ویتالی فعال در زمینه ساخت‌وساز به امضا رسید. همچنین درباره توسعه فرودگاه شهید بهشتی اصفهان، طرح توسعه این فرودگاه بین‌المللی با مشارکت و سرمایه‌گذاری 120 میلیون یورویی شرکت وینسی فرانسه در دستور کارقرار گرفت یا توسعه فرودگاه چابهار در راستای توسعه مناطق واقع شده در سواحل مکران مورد بررسی قرار گرفت.
با وجود اقدامات انجام شده در این راستا طی ماه‌های گذشته کارنامه‌ای از وضعیت پروژه‌های فرودگاهی که با مشارکت بخش خصوصی ساخته می‌شود ارایه نشد.
تکمیل پروژه‌ها توجیه اقتصادی دارد؟
حال سوال این است که چه تضمینی برای محقق شدن وعده مدیرعامل شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران وجود دارد. در شرایطی که مسوولان شرکت فرودگاه‌ها بارها اعلام کرده‌اند که اولویتشان برای توسعه فرودگاه‌ها و اتمام پروژه‌های نیمه تمام فرودگاهی توجیه اقتصادی فرودگاه‌هاست، سوال این است که اکنون به چه نتیجه‌ای رسیده‌اند که حرف از تکمیل تمام پروژه‌های نیمه تمام فرودگاهی می‌زنند یعنی تمامی پروژه‌ها و فرودگاه‌های نیمه‌تمام کشور اقتصادی هستند؟ معاون عملیات فرودگاهی شرکت فرودگاه‌ها چندماه پیش اعلام کرده بود که اگر اولویت‌دهی به توجیه اقتصادی پروژه‌ها مدنظر قرار گیرد فقط5 فرودگاهی که توسط بخش خصوصی تکمیل می‌شوند در لیست قرار می‌گیرند.
باقریان دلیل چنین ادعایی را این موضوع دانست که این فرودگاه‌ها از ظرفیت بالای مسافر و تقاضا برخوردار هستند به همین دلیل نیاز است تا این فرودگاه‌ها توسعه پیدا کنند.
در این میان نگاهی به واکنش کارشناسان صنعت حمل و نقل به تکمیل پروژه‌های ساخت و ساز و توسعه پروژه‌های فرودگاهی در شفاف‌سازی جهت‌گیری مسوولان ارشد راهگشا است.
برخی کارشناسان این صنعت معتقدند برخی از فرودگاه‌های نیمه‌کاره در نزدیکی فرودگاه‌های بزرگ واقع شده‌اند و ممکن است برقراری پرواز از آنها برای شرکت‌ها هواپیمایی چندان پرمنفعت به‌نظر نرسد، زیرا در واقع شرکت‌های هواپیمایی برای آنکه بتوانند در این فرودگاه‌ها پرواز داشته باشند باید ابتدا نسبت به خرید هواپیماهای کوچک‌تر اقدام کنند تا بتوانند در این مسیرها پرواز داشته باشند. ضمن اینکه، فرودگاه‌های نیمه‌کاره (سقز، بروجرد، تربت حیدریه و ملایر) در شهرهای کوچکی واقع شده‌اند، در نتیجه تعداد مسافران و میزان تقاضا برای استفاده از آنها هم در مقایسه با فرودگاه‌های بزرگ‌تر بسیار کمتر است. درواقع کمبود و محدودیت تعداد مسافران موجب می‌شود تا پس از ساخته شدن و به بهره‌برداری رسیدن این فرودگاه‌ها، ایرلاین‌ها و شرکت‌های هواپیمایی یا علاقه‌ای برای نشست و برخاست در این فرودگاه‌ها نداشته باشند یا حداکثر هفته‌ای یک یا دو پرواز در این فرودگاه‌ها برقرار کنند که باز هم این آمار نمی‌تواند توجیهی برای ساخت و استفاده و تکمیل این فرودگاه‌ها باشد.
به عبارت دیگر، به دلیل کمبود و محدودیت منابع دولت برای تامین هزینه‌های مربوط به ساخت فرودگاه‌ها، ساخت فرودگاه‌های جدید باید دارای توجیه اقتصادی باشد تا دولت و همچنین بخش خصوصی به فرآیند ساخت آنها وارد شود و تکمیل این پروژه‌های فرودگاهی که به وضوح غیراقتصادی هستند، محل اشکال است.
از سوی دیگر برخی دیگر از کارشناسان معتقدند که ورود بخش خصوصی به پروژه‌های فرودگاهی نشان‌دهنده داشتن توجیه اقتصادی این طرح‌هاست و از پروژه‌های تکمیل شده توسط بخش خصوصی حمایت می‌کنند؛ این کارشناسان معتقدند از آنجایی که بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در هر پروژه عمرانی به موضوع توجیه اقتصادی سرمایه‌گذاری در آن بخش و بازگشت سرمایه و در واقع سوددهی آن بخش توجه می‌کند، پس در صورتی که شرکت‌ها و پیمانکاران بخش خصوصی به پروژه ساخت فرودگاه‌های نیمه کاره وارد شوند، حتما فواید مالی ورود به آن را بررسی کرده‌اند.
در واقع بخش خصوصی بدون بررسی وارد سرمایه‌گذاری در هیچ بخش نمی‌شود و زمانی که بخش خصوصی به فرآیند ساخت فرودگاه وارد شد، به این معنی است که پیش ازاین توانسته مدل هزینه-فایده ساخت فرودگاه را تهیه کند.
البته علاوه بر 5 فرودگاهی که توسط بخش خصوصی ساخته می‌شود، 5 فرودگاه نیمه کاره متعلق به بخش خصوصی (فرودگاه‌سلفچگان قم، ملایر، گناوه، سقز و فرودگاه ولیعصر بروجرد) هم در شهرهای کوچک قرار دارند که تکمیل این فرودگاه‌ها هم با اما و اگرهایی همراه است.
گفتنی است که در بین 60 فرودگاه کشور، فعالیت برخی از آنها مقرون به صرفه است و توجیه اقتصادی دارد یعنی درآمدها و هزینه‌های این فرودگاه‌ها با یکدیگر همخوانی دارند. کارشناسان معتقدند که تنها 5 فرودگاه در کشور وجود دارند که پرواز در آنها برای ایرلاین‌ها صرفه اقتصادی دارد.
وجود انگشت شمار فرودگاه‌های مقرون به صرفه در کشور این سوال را ایجاد می‌کند که شرکت فرودگاه‌ها با چه استدلالی در شرایط کنونی اقتصادی کشور و زمانی که بحران بودجه مواجه هستیم اقدام به تکمیل پروژه‌های فرودگاهی کرده است اگرچه تعدادی از این پروژه‌ها توسط بخش خصوصی تامین مالی شوند.
وضعیت نامناسب بودجه اختصاص یافته به صنعت حمل ونقل هوایی که تکمیل و توسعه فرودگاه‌های نیمه تمام بخشی ازآن است در شرایطی است که دیروز علی لاریجانی، رییس مجلس شورای اسلامی نیز که در مراسم افتتاح پروژه فرودگاهی لارستان حضور داشت با اشاره به قانون بودجه سال ۹۷ گفت: بخش زیادی از این بودجه به صنعت هوایی و ریلی کشور اختصاص یافته که نشان‌دهنده اهمیت و حساسیت این حوزهها نزد قانونگذاران است و فرصتی استثنایی را برای توسعه آنها فراهم می‌کند.
اظهارات لاریجانی درحالی مطرح می‌شود که یکی از انتقادات فعالان صنعت حمل و نقل کشور نسبت به لایحه بودجه سال 97، کاهش 15 درصدی اعتبار اختصاص یافته به این صنعت نسبت به سال 96بوده است.
