در حالی که هفته گذشته شرکت بویینگ در بیانیه‌یی اعلام کرد که قرارداد فروش هواپیما به ایران را فسخ می‌کند، خبرها حاکی از آن است که به زودی مجوز اوفک برای فروش ایرباس به ایران هم باطل می‌شود.
البته پیش از این مدیران ارشد ایرباس اعلام کرده بودند که به تصمیم امریکا برای خروج از برجام احترام می‌گذارند و قراردادشان با ایران را فسخ می‌کنند ضمن اینکه بیش از 10درصد از قطعات هواپیماهای شرکت ایرباس از امریکا تامین می‌شوند و پیش‌بینی می‌شد که با خروج امریکا از برجام، قرارداد ایرباس هم باطل شود.
اما با فسخ یک‌طرفه قرارداد فروش 140هواپیمای بویینگ به ایران مدیرعامل شرکت هواپیماسازی بویینگ در واکنش به این تصمیم گفت: این شرکت از لغو قرارداد فروش هواپیما به ایران ۲۰میلیارد دلار ضرر می‌کند. اعلام رقم 20میلیارد دلار ضرر مالی از سوی بویینگ در شرایطی است که مبلغ کل قرارداد فروش هواپیما به ایران 20میلیارد دلار بوده است و زیان مالی این شرکت باید بسیار کمتر از این مبلغ باشد چون باید هزینه ساخت، قطعات و... از مبلغ قرارداد کسر شود.
به گزارش مهر، نیویورک تایمز نوشت که موریس مولینبرگ مدیرعامل شرکت هواپیماسازی بویینگ در نشست باشگاه اقتصادی واشنگتن اعلام کرده است که این شرکت به دلیل لزوم تبعیت از دستور رییس‌جمهور امریکا برای فسخ قرارداد با ایران، ۲۰ میلیارد دلار ضرر می‌کند. او با این حال تاکید کرد: بویینگ در هر حال از دستور دولت امریکا تبعیت خواهد کرد.
مدیرعامل بویینگ افزود: این شرکت به هیچ یک از تک‌تک تولیدات هواپیما برای ایران متعهد نیست و حتی یک فروند از هواپیماهایی که برای ایران طراحی کرده‌ایم هم به این کشور تحویل نمی‌دهیم.
قرارداد محلی برای شکایت ندارد
در شرایطی که بویینگ قراردادش را با ایران فسخ کرده و طی روزهای آینده ایرباس هم در همین مسیر حرکت می‌کند، سوال این است که آیا امکان پیگیری حقوقی این مساله وجود دارد؟ وزیر راه و شهرسازی چندی پیش اعلام کرد که در مقابل بویینگ از تمام ظرفیت‌های قانونی خود استفاده می‌کنیم اما برخی کارشناسان معتقدند که با توجه به قرارداد امضا شده میان ایران‌ایر و بویینگ امکان پیگیری حقوقی برای فسخ یک‌طرفه قرارداد از سوی ایران‌ایر وجود ندارد.
علیرضا منظری معاون اسبق هوانوردی و امور بین‌الملل سازمان هواپیمایی کشوری در گفت‌وگو با مهر درباره وجود امکان برای ادعای خسارت از بویینگ و شکایت ایران‌ایر از این شرکت امریکایی در محاکم بین‌المللی بیان کرد: هنوز به صورت رسمی اعلام نشده است که آیا توافقی که میان ایران‌ایر و بویینگ به امضا رسید، یک قرارداد رسمی تجاری بوده یا یک تفاهمنامه داخلی میان دو شرکت؛ اگر فرض بگیریم که یک قرارداد تجاری رسمی بوده، قاعدتا مفادی از این قرارداد به موضوعات حقوقی و دعواهای اینچنینی اختصاص دارد. او ادامه داد: بند «فورس ماژور» در قراردادهای تجاری رسمی بین‌المللی درج می‌شود که البته هنوز اعلام نشده است که آیا در در قرارداد هما و بویینگ هم این بند آمده یا نه؛ اما با فرض درج این ماده در قرارداد مذکور، عنوان می‌دارد که اگر اتفاقات غیر قابل پیش‌بینی اتفاق بیفتد، این قرارداد خود به خود فسخ می‌شود.
نماینده سابق ایران در سازمان جهانی هوانوردی (ایکائو وابسته به سازمان ملل) اظهار کرد: معمولا یکی از مواردی که در فورس ماژور ذکر می‌شود، اقدامات یا تصمیماتی است که دولت‌ها انجام می‌دهند یا اتخاذ می‌کنند که امکان اجرای قرارداد را سلب می‌کند و این اقدامات و تصمیم‌گیری‌ها خارج از اراده شرکت‌های منعقدکننده قرارداد است. این کارشناس ارشد حقوق هوانوردی بین‌المللی افزود: با توجه به تصمیم اخیر دولت امریکا که اثر غیر ارادی بر اجرای قرارداد از سوی بویینگ دارد، طبیعتا شرکت بویینگ به عنوان فروشنده هواپیما به ایران می‌تواند به استناد این ماده قرارداد را فسخ کند.
او تاکید کرد: با توجه به مصاحبه‌های فخریه کاشان، به نظر نمی‌رسد که مورد جدیدی در قرارداد گنجانده شده باشد که بر فرض فعل یا اقدام دولت نتواند بر قرارداد اثرگذار باشد.
به گفته منظری در صورتی که ایران به محاکم بین‌المللی هم شکایت کند، اگر این بند در قرارداد وجود داشته باشد، معمولا دادگاه فعل یا اقدام دولت (امریکا) را که اثر نامطلوب غیرارادی بر قرارداد دو شرکت دارد را به رسمیت شناخته و شرکت فسخ‌کننده را محکوم نمی‌کند.
