طی چند روز گذشته برخی رسانه‌های مخالف دولت برای اشاعه ناامیدی در کشور و خنثی جلوه دادن اثرات برجام مدعی شدند که یکی از دستاوردهای برجام که ورود هواپیماهای نو است، شکست خورد و مرد شماره یک خرید هواپیماهای جدید از سمت خود در وزارت راه و شهرسازی استعفا و کشور را ترک کرده است. در حالی که اصغر فخریه‌کاشان در پی حذف سمت قائم‌مقامی در دستگاه‌های دولتی از این سمت خارج و در حال حاضر به‌عنوان مشاور وزیر راه و شهرسازی در امور بین‌الملل مشغول به کار است و تنها به مدت چند روز در یکی از کشورهای خارجی پیگیر درمان بیماری فرزند خود بوده است. در این میان، شرکت بویینگ هم یکی از سفارشات ایران را به شرکت دیگری تحویل داد و این موجب ایجاد هیاهو در رسانه‌های مخالف دولت شد.
به گزارش ایلنا، فخریه‌کاشان ضمن توضیح درباره علت به تعویق افتادن تحویل سفارش ایران توسط بویینگ، تاکید کرد: وقوع تمام این شرایط در قراردادهای خرید هواپیماهای جدید از ایرباس، بویینگ و ای.تی.آر پیش‌بینی شده و با بازگشت تحریم‌ها یک ریال از پول ایران در این قراردادها سوخت نمی‌شود. قرارداد خرید هواپیما از بویینگ به قوت خود باقی است و هیچ تغییری نکرده است. ایران‌ایر پیش‌پرداخت برای تحویل هواپیما را اگرچه با کمی تاخیر، اما فراهم کرد و این تاخیر در مهلتی بود که قانونا مجاز به آن بودیم و این تاخیر خارج از مهلت قانونی نبوده است. او ادامه داد: در قرارداد احتیاط‌های لازم پیش‌بینی شده به‌طوری که اگر پولی پرداخت می‌شود در مقابل ضمانتنامه بانکی باشد. بویینگ هم بانک موردنظر را تعیین و متن ضمانتنامه را ارسال کرده بود و متن ضمانتنامه هم مورد تایید بانک مرکزی قرار گرفت. اما هفته گذشته زمانی که قرار شد این ضمانتنامه را صادر کنند با این مشکل مواجه شدند که بانک موردنظر صدور این ضمانتنامه را به تاریخ پس از ۲۲ اردیبهشت موکول و اعلام کرد برای بررسی شرایط فعلا دست نگه می‌دارد البته اعلام نکرده که قصد صدور ضمانتنامه را ندارد بلکه در حال بررسی شرایط هستند. در نتیجه این مساله باعث شد که ما هم پول پیش‌پرداخت را آزاد نکنیم، چراکه شرط واریز پیش‌پرداخت این بود در مقابل پرداخت آن ضمانتنامه بانکی دریافت کنیم.
فخریه‌کاشان تاکید کرد: بانکی که این ضمانتنامه را تنظیم کرده با بانک مرکزی هماهنگ است و درباره متن ضمانتنامه به توافق رسیده‌اند. بنابراین تمام اقدامات انجام شده اما در آخرین لحظه بانک اعلام کرد که در حال بررسی موضوع ضمانتنامه است. به این ترتیب پولی هم که بابت پیش‌پرداخت فراهم کرده بودیم را آزاد نکردیم. حال که بویینگ در آن موعد مقرر پیش‌پرداخت را دریافت نکرده باید برای تاریخ‌های بعدی پرداخت و تحویل سفارش مذاکره کنیم و تاریخ جدید تعیین کنیم بنابراین اتفاق خاصی نیفتاده که عده‌یی چنین هیاهویی را به راه انداخته‌اند.
وی در پاسخ به اینکه اگر ۲۲ اردیبهشت امریکا از برجام خارج شود، سرنوشت قراردادهای خرید هواپیما چه خواهد شد، اظهار کرد: سخت است که از امروز شرایط احتمالی را پیش‌بینی کنیم و بگوییم چه شرایطی پیش می‌آید. اما این قراردادها بستگی به عکس‌العمل اروپایی‌ها دارد. اگر اروپایی‌ها مستقل از امریکا و بدون نیاز به مجوزهای امریکایی همکاری‌های خود را با ایران ادامه دهند در این صورت هیچ مشکلی پیش نمی‌آید و روال ورود هواپیماهای جدید ادامه خواهد داشت.
او افزود: اما اگر اروپاهایی‌ها به تبع اینکه امریکا از برجام خارج شده بگویند که تحریم‌های قبلی برگشته است و ما باید در همکاری با ایران احتیاط کنیم و برای ادامه همکاری‌ها از امریکا مجوز بگیریم، بسیاری از حوزه‌ها ازجمله خرید هواپیما تحت‌تاثیر این عکس‌العمل قرار می‌گیرند. بنابراین سرنوشت قراردادها بستگی به رفتار اروپایی‌ها، چین، روسیه، هند، کره و... خواهد داشت.
در مورد بویینگ هم باید بگویم ممکن است شرکت بویینگ نتواند هواپیمایی را به ایران تحویل دهد. تفاوت قرارداد ایرباس با بویینگ این است که بویینگ یک شرکت امریکایی است و ناچار است که مجوز همکاری با شرکت‌های ایرانی را از امریکا دریافت کند. اما ایرباس اگر مورد حمایت اروپایی‌ها قرار بگیرد نیاز به این مجوز ندارد و می‌تواند بدون مجوز از امریکا هم همکاری‌ها را ادامه دهد.
مجوز اوفک برای بویینگ و ایرباس و ای.تی.آر دو سال اعتبار دارد. بنابراین، این سوال پیش می‌آید که در صورت احتمال خروج امریکا از تحریم باید دوباره مجوز اخذ شود یا اینکه حداقل دو سال از امضای قرارداد فرصت اجرای قرارداد وجود دارد. مشاور وزیر در پاسخ به سوال گفت: آن مجوز ناشی از تفاهمنامه برجام است، اگر از برجام خارج شوند و اوفک هم مدعی شود که این مجوزها در این شرایط جدید باطل است یا اینکه اروپایی‌ها محتاطانه عمل کنند، مشکلاتی پیش خواهد آمد. بنابراین باید منتظر رفتار و عکس‌العمل اروپایی‌ها باشیم. البته باتوجه به فضایی که وجود دارد معتقدم فشار بر امریکا زیاد خواهد بود که اروپا معاملات و روابط اقتصادی خود را با ایران بتواند حفظ کند.
وی با بیان اینکه در ارائه پیش‌پرداخت‌ها به بویینگ ممکن است پول ایران بلوکه شود، گفت: این احتمال در تمام حوزه‌های همکاری با امریکا وجود داشته اما در حوزه خرید هواپیما پیش‌پرداخت به‌ازای ضمانتنامه بانکی پرداخت می‌شد. اما یادمان باشد که امریکایی‌ها پول‌های قانونی بانک مرکزی را بلوکه کردند در حالی که پول بانک مرکزی قانونا به هیچ‌وجه نباید بلوکه می‌شد. وقتی قاعده و قانونی وجود ندارد و وقتی معاهده برجام که در شورای امنیت تصویب شده و ۵ کشور آن را امضا کرده‌اند توسط یک فرد که به هیچ چیز غیر از قانون زور پایبندی ندارد، نادیده گرفته می‌شود بنابراین احتمال هر رفتاری از وی وجود دارد. به گفته فخریه‌کاشان سال‌های ۲۰۱۹، ۲۰۲۰ و... نوبت تحویل سفارش هواپیماهای بویینگ به ایران‌ایر است و سایر نوبت‌ها در صورت ارائه پیش‌پرداخت
سر جای خود هستند.
او تصریح کرد: طبیعی است که اگر هزینه خرید در موعد مقرر پرداخت نشود هواپیما به شرکت دیگری که در نوبت است، تحویل داده شود. کما اینکه این فرصت برای ایران هم به وجود آمد که برخی رسانه‌ها مدعی شدند ایران قصد خرید هواپیمای مرجوعی را دارد. در سال ۲۰۱۸ نویت برای تحویل سفارش نداریم اما باید مذاکره کنیم که نوبت شرکت دیگری را به ایران بدهند و این موضوع قابل مذاکره است.
او ادامه داد: دو فروند ای.تی.آر به‌زودی وارد کشور می‌شود و در اجرای قرارداد ای.تی.آر هیچ مشکلی وجود ندارد. همچنین صحبت‌هایی که درباره خرید هواپیماهای سوخو در میان است اما اگر سوخو هم بخواهد به ایران هواپیما بفروشد با مقررات فعلی باید مجوز امریکا را دریافت کند اما اگر بخواهد از قطعات امریکایی بکاهد تا نیازی به اخذ مجوز اوفک نداشته باشد، آن هواپیما دیگر نمی‌تواند سوخو باشد. اما می‌تواند راه‌حل باشد 40درصد قطعات سوخو از امریکا تامین می‌شود. بنابراین فروش این هواپیمای روسی هم نیازمند مجوز اوفک است.
