گروه راه و شهرسازی|
با گذشت دو هفته از زلزله تهران اظهارنظرهای مسوولان حکایت از این دارد که هنوز استراتژی دقیق و برنامه‌ریزی جدی برای مقابله با زلزله بزرگ تهران وجود ندارد و مانند همیشه که بعد از هر اتفاقی تا مدتی مسوولان و رسانه‌ها به آن می‌پردازند و بعد مساله فراموش می‌شود، زلزله تهران نیز از این قاعده مستثنا نیست و اگر همین روند ادامه یابد، نباید انتظار عکس‌العمل مناسب مسوولان را در برابر زلزله داشته باشیم.
موضوع ایمنی در برابر زلزله موضوعی است که هم شهروندان و هم مسوولان توجه چندانی به آن ندارند و به همین دلیل معاون پیشگیری سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهر تهران معتقد است که در زمینه ایمنی بین مردم و مدیران یک عدم باور وجود دارد به‌طوری که حتی بعضی از افراد حادثه‌دیده هم به این مساله توجه نمی‌کنند و فکر می‌کنند «حادثه، کوپنی است» و اگر یک بار رخ دهد دیگر برای آنها اتفاق نمی‌افتد.
قدیری در پاسخ به این سوال که در زمینه ایمنی چه عواملی اولویت دارد، اظهار کرد: اگر بخواهیم بین عوامل اولویت‌بندی کنیم به نظر من فرهنگ مردم در زمینه پرهیز از رفتار خطرناک اهمیت بیشتری دارد و شاید میزان اهمیت این موضوع نسبت به ایمنی فیزیکی 70 به 30 باشد. اگر بحث رفتار افراد مدنظر نباشد، حتی در ساختمان ایمن هم می‌تواند شرایط غیرعادی ایجاد شود و در پی حادثه‌یی حتی مرگ هم اتفاق بیفتد که تجربه‌های اینچنینی را هم در گذشته داشته‌ایم.
ساخت ساختمان روی گسل‌ها
احمد صادقی رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران نیز با انتقاد از وضعیت پیشگیری و مقابله با خطرات احتمالی شهر گفت: در حالی که نقشه‌های دقیق گسل‌ها را در دست داشتیم و در اختیار همه قرار داده بودیم؛ اما ۱۰سال است که برخی پروژه‌ها دقیقا روی گسل‌ها ساخته می‌شوند. به گزارش مهر، احمد صادقی با بیان اینکه در سال ۱۳۹۴، از جایکا خواستیم که طرح‌های قبلی خود در تهران را به‌روز کند، گفت: مقرر شده تا در خردادماه سال ۹۸ جایکا خروجی‌های اولیه این تحقیقات را به ما ارائه دهد. براساس مطالعات ۵۰ پروژه تعریف شده تا بتوانیم به کاهش ۹۰درصدی خسارات ناشی از زلزله برسیم. ۱۵پروژه از ۵۰پروژه را اولویت‌دار کرده‌ایم که تعدادی از آنها انجام شده‌اند و تعدادی هم در نوبت قرار دارند. صادقی محور اصلی این پروژه‌ها را مقاوم‌سازی دانست و گفت: این امر خارج از توانایی و ظرفیت یک دستگاه است که در کنار مقاوم‌سازی بافت فرسوده، سیستم آموزش و هشدار و مرکز فرماندهی هم جزو همان ۱۵ پروژه اولویت‌دار است. وی تصریح کرد: از جمله این ۱۵ پروژه، ساخت همین مرکز فرماندهی مدیریت بحران است که در سال ۱۳۸۷ به بهره‌برداری رسید و از جمله این سامانه‌ها ارتباط با مراکز رسمی اعلام و رصد و پایش موقعیت همچون مرکز ژئوفیزیک تهران است. صادقی تخلیه تهران در شرایط ضروری را جزو وظایف و امکانات مرکز مدیریت بحران برشمرد و گفت: ما براساس برنامه پنجم باید ۵۰ دستگاه شتاب‌نگار در تهران داشته باشیم که متاسفانه بیشتر از ۱۴عدد در اختیار نداریم. سیستم هوشمند پیش‌بینی و هشدار سریع این قابلیت را دارد که اگر سنسورها و دستگاه‌های آن به اندازه کافی در سطح شهر وجود داشته باشند تا قبل از ۱۰ ثانیه در سطح شهر به مردم اطلاع دهد، این هشدار از طریق پیامک یا بلندگوهای سطح شهر خواهد بود.
به گفته صادقی، در حال حاضر فقط یک نمونه از این سیستم روی گسل مشا قرار دارد، این درحالی است که باید ۵۶ سیستم روی گسل‌های سطح شهر قرار گیرد. به گفته صادقی هر یک از دستگاه‌های هشداردهنده مذکور باید ۵۶ عدد باشند که هزینه آن حدود ۱۵۰میلیون تومان می‌شود و هر یک از دکل‌ها حدود یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان هزینه دارد. وی با بیان اینکه در سال ۱۳۸۴ بودجه سازمان مدیریت بحران بیش از ۸۰ میلیارد تومان بود، اذعان کرد: در حال حاضر حدود ۲۳ میلیارد تومان به این سازمان تخصیص داده شده است. وی در خصوص تخمین‌های جایکا برای سناریو خسارات و کشته‌شدگان زلزله تهران نیز گفت: این تخمین‌ها با تکیه بر اطلاعات و شرایط دهه ۱۳۷۰ بود و اکنون شرایط شهر بهبود یافته است و اگر الان تخمینی ارائه شود، شامل ۱۰درصد تخمینی است که جایکا در آن سال ارائه داده بود. صادقی با بیان اینکه اگر زلزله تهران واقعا برای همه مهم باشد، باید موضوع آماده‌سازی تهران برای زلزله در اولویت مدیریت شهری قرار گیرد، افزود: مطالعات جهانی نشان می‌دهد که اگر در مدیریت و پیشگیری بحران یک‌دلار هزینه کنیم، یعنی ۱۵دلار صرفه‌جویی کرده‌ایم. به گفته رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران، ساخت ساختمان‌های حساس مثل مدرسه و بیمارستان روی گسل ممنوع است و سه سال است که نتیجه تحقیقات این سازمان به مرکز مطالعات ساختمان ارسال شده اما تاکنون هیچ تدبیری اتخاذ نشده است، این در حالی است که در سال ۱۳۸۲ یک ساختمان روی بستر رودخانه فرحزاد وجود نداشت، اما الان یک محله کامل روی آن ساخته شده است.
احداث برج‌های اصلی تهران روی گسل
صادقیان رییس پژوهشکده علوم زمین نیز عنوان کرد که برج‌های اصلی و بزرگ تهران دقیقا روی گسل‌ها بنا شده‌اند. به گزارش مهر، صادقیان گفت: برج‌های اصلی و بزرگ تهران دقیقا روی گسل‌ها بنا شده‌اند، چراکه یک گسل سنگ‌های محکم را به سوی روی زمین هدایت می‌کند و چون برای ساخت برج‌ها خاک منطقه را آزمایش می‌کنند به این نتیجه می‌رسند که محل خوبی را برای ساخت برج انتخاب کرده‌اند.
2عامل خطرناک دیگر برای تهران
وی با بیان اینکه غیر از زلزله دو خطر دیگر تهران را تهدید می‌کند، افزود: یکی از این دو خطر بزرگ فرونشست زمین است که یک خطر پنهان محسوب می‌شود و رصدهای ما نشان می‌دهند، در حال پیشروی به سمت شرق و مرکز تهران است. رییس پژوهشکده علوم زمین با اشاره به خطر بعدی که گرد و غبار است، اذعان کرد: در حال تشخیص منابع گرد و غبار هستیم که علتش برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی است. اطراف تهران رسوبات نرم‌دانه‌یی داریم که با کوچک‌ترین جریان هوا بلند می‌شوند و به داخل پایتخت می‌آیند.
دچار خواب خرگوشی شده‌ایم
مازیار حسینی استاد مهندسی سازه و زلزله نیز در گفت‌وگویی با بیان اینکه باید علاوه بر بحث آمادگی به موضوع مقابله، بازسازی و بازتوانی بازماندگان حوادث نیز توجه شود، گفت: اساسی‌ترین مساله این است که ما در کشورمان به فاز قبل از وقوع حادثه کم توجه هستیم و دچار خواب خرگوشی شده‌ایم و منتظر هستیم تا یک حادثه رخ دهد و بعد موجی ایجاد شده و وقتی همه پای کار آمدند، موضوع تمام می‌شود و خدا را شکر می‌کنیم تا اتفاق بعدی!به گزارش ایسنا، وی با بیان اینکه دانش فنی و مهندسی به جایی رسیده است که می‌توان با استفاده از قطعاتی همچون «میراگرها» و «ایزولاتورها یا جداسازها» کاری کرد که حتی لرزه زلزله اصلی نیز در ساختمان‌ها احساس نشود، گفت: همانند پل صدر که در طراحی آن از این سیستم استفاده شد اجزا استوانه‌یی مشکی رنگی که روی سرستون‌ها و زیر عرشه پل دیده می‌شوند، در واقع همان جداسازها هستند که اجازه انتقال ارتعاش از پایه به عرشه پل را نمی‌دهند. این درست همان درسی است که زلزله بزرگ سال 1995 کوبه ژاپن به مهندسان آموخت، چرا که در آن زلزله بزرگراه دو طبقه هانشین-آواجی که در ظاهر شبیه پل صدر است دچار خرابی گسترده شد که علت آن عدم جداسازی عرشه و دوخته شدن عرشه پل در پایه‌هایش بود که آن پایه‌ها نیز تاب فشار و خمش ناشی از جابه‌جایی عرشه پل را نداشتند و پل فرو ریخت. وی با بیان اینکه باید شیوه و استراتژی کشور در فاز مقابله با بحران تعیین تکلیف شود، گفت: یک شیوه این است که صفر تا 100 پاسخگویی به حوادث را به سازمانی دهیم که به آن سازمان «دفاع غیرنظامی» اطلاق می‌شود و در یک شیوه دیگر هر سازمانی در زمان بروز حادثه کار خود را انجام می‌دهد که به آن «سیستم گروهی یا هماهنگی بین سازمانی» می‌گویند و از آنجایی که در ایران رودربایستی زیاد است و همه باید باشند وگرنه یک جای کار می‌لنگد، سیستم گروهی مدیریت بحران انتخاب شده است. منتها اشکال کار اینجاست که در زمان بحران به‌شدت به توان نیروهای مسلح نیاز است اما تبعیت نیروهای مسلح از نیروهای غیرمسلح خوب نیست و در نتیجه تداخلی در امر امدادرسانی ایجاد می‌شود که یا باید از قبل مدیریت بحران را به نیروهای مسلح بسپاریم یا باید از قبل هماهنگی‌های لازم و دستورات لازم را از سلسله مراتب مربوطه اخذ کرده باشیم.
الزامات قبل از وقوع زلزله
حسینی با بیان اینکه کار مدیریت بحران تنها با سلام و خسته نباشید پیش نمی‌رود، گفت: لازم است قبل از وقوع بحران در هر شهری لیستی از تمام امکانات و استعدادهای شهر مذکور احصا شود و در اختیار مسوولان مدیریت بحران قرار گیرد تا در صورت لزوم بتوان از این امکانات استفاده کرد. به عنوان مثال در حادثه پلاسکو از معادن اطراف تهران بیل مکانیکی 800 آورده شد که تاکنون در تهران نیامده بود و حالا تصور کنید اگر ما اطلاعی از وجود این بیل‌ها در معادن اطراف تهران نداشتیم چگونه می‌توانستیم به کار آواربرداری پلاسکو سرعت دهیم؟ و بر همین اساس لازم است، مسوولان در قالب اتوماسیون یا یک لیست از امکانات و تجهیزات و آماده به کار بودن آنها باخبر باشند.
