گروه راه و شهرسازی آزاده کاری
بعد از انقلاب در کمتر دوره‌یی شهرداری و دولت‌ها رابطه خوبی با یکدیگر داشته‌اند و شهرداری‌ها همواره دولت‌ها را به کم‌کاری و عدم پرداخت سهم خود در شهر تهران متهم می‌کرده‌اند. به جرات می‌توان گفت، بعد از انتخابات ریاست‌جمهوری و شوراهای اسلامی شهر و روستا در اردیبهشت سال جاری برای نخستین بار است که دولت و شهرداری همسو با یکدیگر قدم برمی‌دارند و این موضوع شهروندان تهرانی را امیدوار‌تر کرده است. در این راستا روز گذشته عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی وارد صحن علنی شورا شد تا در خصوص مسائل شهر تهران و بافت فرسوده صحبت کند.
به گزارش «تعادل» هر چند قرار بود، محور صحبت‌های آخوندی بافت فرسوده شهر تهران باشد اما او کمتر در این باره صحبت کرد و به ارائه یکسری ارقام و آمار در خصوص شهر تهران و همچنین 2 پیشنهاد تبدیل مدیریت شهری به دولت محلی و ایجاد نظم نوین مالی در شهرداری تهران بسنده کرد.
درآمد پرسرعت شهردار تهران
بعد از صحبت‌های آخوندی، محسن هاشمی، رییس شورای شهر با بیان اینکه شهرداری به جای نوسازی بافت فرسوده به سمت تخریب باغات رفته بود، گفت: شهرداری همواره به دنبال درآمد پرسرعت بود به همین دلیل به بافت فرسوده بی‌توجهی کرد و به جای سرمایه‌گذاری در بافت فرسوده که بسیاری از آسیب‌های اجتماعی و زیست‌محیطی در آن است، به دلیل دستیابی درآمد زودرس نسبت به آن غافل بود. شهرداری به جای بارگذاری در این مناطق به سمت بارگذاری در باغات رفت که این در حالی است که حدود 4هزار بافت فرسوده در تهران وجود دارد که متاسفانه شهرداری به سمت تخریب باغات رفت.
به گفته هاشمی تسهیلاتی که در اختیار تخریب باغات بود بسیار بیشتر از نوسازی بافت فرسوده است و عبور از بافت فرسوده، ساختمان‌های ناپایدار و کوچه‌های غیرقابل نفوذ جزو برنامه‌های شورای پنجم است که مورد توجه شهردار تهران نیز قرار گرفته است. سعی داریم با توجه به بافت فرسوده هم مشکل درآمدسازی و هم نوسازی بافت فرسوده را حل کنیم.
هاشمی همچنین از طرح ریلی که از سوی وزیر راه برای تکمیل تردد شهروندان با وسایل حمل ونقل عمومی درحریم پایتخت مطرح شد، حمایت ویژه کرد و گفت: در کمیسیون عمران آماده بررسی طرح هستیم. امیدواریم این طرح در شورا پیگیری شود و در شهرداری نیز کمک کنیم تا از مزایای این طرح بهره‌مند شویم. هاشمی همچنین پیشنهاد داد وزیر راه در سالن وزارتخانه میزبان نمایندگان مجلس و شورا و شهردار شوند تا معضلات شهر تهران به‌طور تخصصی‌تری دنبال شود.
درخواست از وزیران دولت
سید حسن رسولی عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورا نیز پس از استماع گزارش وزیر راه در دهمین جلسه علنی شورا با تاکید بر اینکه باید هر چه زودتر برای معضلات بافت فرسوده تهران فکری کنیم، تصریح کرد: پیش از تشکیل شورای پنجم، آقای عارف رییس فراکسیون امید مجلس شورای اسلامی پیشنهادی مبنی بر اینکه شرایطی فراهم شود تا شورا و مجلس و شهرداری به صورت مشترک برای رویارویی با چالش‌های تهران از ظرفیت مجلس و شورا و شهرداری استفاده کنند، داد که از هر نهاد ۳ نفر به عنوان نماینده انتخاب شوند. از همین رو لازم است در همان محورهایی که گفته شد به برنامه‌های بلند، میان و کوتاه‌مدت برسیم.
رسولی با یادآوری اینکه بحث مجموعه شهر تهران در دولت قبل نادیده گرفته شد، اظهار کرد: از همین رو از وزیر راه می‌خواهم در نخستین جلسه کمیسیون هشتم دولت حضور یابند تا بر اساس فهم مشترک به تصمیمات راهبردی برای برون‌رفت معضلات پایتخت برسیم تا از بخشی از تهدیدهای بافت فرسوده بکاهیم.
لزوم تعیین تکلیف مدیریت حریم شهر
محمد سالاری، رییس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر نیز گفت: طرح ساماندهی حریم شهر تهران در شورای عالی شهرسازی و معماری تعیین تکلیف شد اما مدیریت آن همچنان بلاتکلیف مانده که تعیین تکلیف آن در حیطه اختیارات مجلس است لذا لازم است این موضوع هرچه سریع‌تر پیگیری شود.
به گفته وی مباحثی که در این جلسه مطرح شد، می‌تواند مبدا تشکیل کارگروه‌ها و کمیته‌هایی باشد که ما در شورای پنجم برای تحقق آنها ریل‌گذاری کنیم.
سالاری با اشاره به موضوع مجموعه شهری تهران ادامه داد: انتظار جامعه، نخبگان، دیدبان‌های شهری و شوراها از شخص وزیر این است که اکنون که تعامل خوبی بین دولت، مجلس و پارلمان محلی ایجاد شده، به موضوع مجموعه شهری که مصوبه دولت را نیز دارد، رسیدگی شود.
وی همچنین در خصوص مدیریت حریم شهر اظهار کرد: طرح ساماندهی حریم شهر تهران در شورای عالی شهرسازی و معماری تعیین تکلیف شد اما مدیریت آن همچنان بلاتکلیف مانده که تعیین تکلیف آن در حیطه اختیارات مجلس است لذا لازم است این موضوع هرچه سریع‌تر پیگیری شود.
نقص‌های پایتخت را رفع کنید
آخوندی با بیان اینکه تهران علاوه بر یک کلان‌شهر، پایتخت ایران نیز هست، گفت: پایتخت بودن، تهران را از سایر کلان‌شهرها متفاوت می‌کند و سبب می‌شود مقامات ملی و منطقه‌یی نسبت به تهران نظر داشته باشند. تهران کیفیت و توانایی ایفای نقش پایتخت بودن را دارد، البته در زمان‌هایی این موضوع مورد تردید قرار گرفته و توسط دولت مرکزی بررسی شده است. شما در شورای شهر باید بتوانید از پایتخت بودن تهران دفاع و نقص‌های موجود را برطرف کنید.
به گفته وزیر راه پایتخت بودن هم برای تهران سود دارد و هم هزینه، شاید در نگاه اول سود آن به چشم آید، اما پایتخت بودن هزینه‌های زیادی برای شهر تهران داشته است.
وی جدایی کرج از تهران را یکی از اشتباهات گذشتگان دانست و با اشاره به تحقیقی که در خصوص مسائل بنیادین شهر تهران انجام شده، گفت: تهران دو مشکل بنیادین دارد، قابلیت سکونت و قابلیت حرکت. قابلیت سکونت به بحث‌های آب، هوا، مسکن و مسائل اقتصادی و فرهنگی باز می‌گردد و قابلیت حرکت به حرکت انسان‌ها و کالا در شهر بر می‌گردد.
آخوندی با اشاره به رکورد صدور پروانه ساخت طی سال‌های ۸۹ تا ۹۲ گفت: در این سال‌ها به‌طور متوسط سالی ۱۲۰0۰پروانه ساخت صادر شد که این رقم در سال ۹۲ به ۲۷۰هزار پروانه ساخت رسید.
وی با اشاره به اینکه بر اساس سرشماری ۳ میلیون و ۳۰۰ خانه در تهران است و این میزان ۱۰میلیون جمعیت‌پذیری شهر تهران را افزایش می‌دهد، گفت: بر اساس طراحی انجام شده، جمعیت‌پذیری شهر تهران ۱۲,۵میلیون نفر است که بر اساس افق پیش‌بینی شده باید ۱۰,۵ میلیون نفر باشد. در حال حاضر ۵۰۰هزار خانه خالی در تهران است که نشان‌دهنده عدم تعادل وحشتناک در پایتخت است، اما با تمام این وجود می‌بینیم افزایش جمعیتی چشمگیری در تهران نداشته‌ایم. آمارها نشان می‌دهد در تهران ثبات جمعیتی وجود دارد و پایین‌تر از میانگین ملی رشد داشته، بنابراین می‌توانیم از این فرصت استفاده کرده و کیفیت زندگی را در پایتخت افزایش دهیم.
سفر روزانه یک‌میلیون حاشیه‌نشین به تهران
به گفته آخوندی بر اساس قانون برای بررسی امکان‌پذیری زندگی در پایتخت، مطالعاتی درباره تهران و کرج صورت گرفت که یافته‌های خوبی دارد و پیشنهاد می‌کنم این مطالعه را یک بار با هم مرور کرده و به فهم مشترکی از مسائل شهر تهران برسیم.
آخوندی با اشاره به تحولات جمعیتی تهران گفت: در سال ۱۳۴۵ جمعیت تهران حدود 2میلیون و ۹۸۰ هزار نفر و جمعیت کرج حدود ۴۰هزار نفر بوده است. در طرح جامعی که آن زمان تصویب شد پیش‌بینی می‌شد، شهر تهران در سال ۷۰ به ۵میلیون نفر برسد اما در عمل به 6.3میلیون نفر رسید. اما جمعیت تهران و پیرامون به ۸میلیون نفر افزایش پیدا کرد، یعنی حدود 2.6میلیون نفر به پیرامون شهر اضافه شد.
به گفته آخوندی، آنچه در تهران اتفاق افتاد کما بیش مطابق طرح جامع بود اما رشد جمعیت پیرامون شهر تهران خارج از طرح بود و این روند تا سال ۹۵ ادامه پیدا کرد. آمار ۹۵ نشان می‌دهد، جمعیت تهران به 8.7میلیون نفر و جمعیت مجموعه شهری تهران شامل استان‌های تهران و البرز به ۱۶میلیون نفر افزایش پیدا کرد.
وی تفکیک استان تهران و البرز را از خطاهای استراتژیک یاد کرد و گفت این جمعیت بین دو استان در جریان است و نمی‌توان این دو مجموعه را جدا از هم دید.
به گفته آخوندی طی ۵۰ سال جمعیت شهر تهران 3برابر و جمعیت تهران و پیرامون 5 برابر شد که آشفتگی در پیرامون تهران ایجاد کرد.
وی افزود: ما در این مجموعه ۴۶ بخش داریم که تنها در ۴ بخش اشتغال در خود بخش است و اشتغال مابقی ۴۲ بخش در تهران است. از این رو تهران نمی‌تواند خودش را از پیرامون مصون نگه دارد و کاملا تحت تاثیر پیرامون است.
روزانه یک میلیون و ۲۵هزار نفر از پیرامون به تهران رفت و آمد می‌کنند که بخش اعظمی از آنها با بیش از ۵۳۰ هزار خودرو شخصی به تهران می‌آیند بنابراین آیا می‌توانیم نسبت به حمل و نقل یکپارچه تهران و حومه بی‌توجه باشیم؟
آخوندی درباره سرانه تخت بیمارستانی در تهران نیز گفت: سرانه تخت بیمارستانی 3,24 برای هر هزار نفر است که در پیرامون برای هر هزار نفر کمتر از یک تخت است؛ وقتی چنین فقری در پیرامون داریم آیا می‌توانیم آثار آن را در تهران بررسی نکنیم.
آخوندی ادامه داد: اگر هیچ تحولی در سیاست‌گذاری رخ نمی‌داد و همچنان شهرداری تمایلی به فروش شهر داشت دیگر هیچ مشتری برایش نبود. شهری که دارای ۵۰۰ هزار خانه خالی است یعنی دچار عدم تحول وحشتناک شده است. ما در این منطقه به ثبات جمعیتی نسبی رسیدیم و رشد شتابان جمعیتی دوره‌های قبل را نخواهیم داشت. این به ما فرصتی می‌دهد که راجع به کیفیت زندگی، قابلیت سکونت‌پذیری و امکان حرکت سریع و با کیفیت در این شهر صحبت کنیم.
وزیر راه و شهرسازی عنوان کرد: در ایران کمتر از دولت محلی صحبت می‌شود و همه تمایل دارند از عنوان مدیریت شهری صحبت کنند. مدیریت شهری برای خودش منبع مالی تهیه نمی‌کند و عمدتا تمایل دارد، منابع مالی را از دولت مرکزی دریافت کند. این درحالی است که دولت‌های محلی اهداف و منابع را مشخص می‌کنند سپس تقسیم کاری بین دولت ملی و محلی صورت می‌گیرد.
وی تصریح کرد: همین موضوع باعث شد وقتی کرج را به استان البرز واگذار کردند اساسا مقامات محلی در تهران هیچ واکنشی نداشتند چون ما اصلا دولت محلی نداشتیم.
آخوندی بزرگ‌ترین مساله بنیادین پایتخت را بحث تقسیمات کشوری دانست و گفت: در منطقه شهری تهران درحال حاضر ما ۲۲شهرستان و ۴۶ بخش و ۶۱ شهر داریم. این روند موجود اگر تغییر رویه ندهد به این مفهوم است که برای ۲۰سال آینده تقاضا داریم ۲۲شهر به ۴۴ شهرستان تبدیل شود و تقسیمات خردتر شود که همه آثارش به شهر تهران برمی‌گردد.
13 هزار هکتار زمین در معرض نابودی
وی تاکید کرد: ما باید راجع به این مساله به فهم مشترک برسیم که هیچ نقطه‌یی در کل منطقه شهری تهران بزرگ شامل تهران و البرز نباید باشد که از مدیریت شهری خارج باشد. ما حدود ۱۲۰۰ آبادی داریم که همه آنها مرجع صدور پروانه ساختمانی هستند. در افزایش جمعیتی که طی ۵۰ سال رخ داده تنها ۵ میلیون نفر در تهران بوده و بیش از ۸ میلیون نفر پیرامون بوده و در «منطقه الفراق»هایی که تحت نظر هیچ شهرداری نبوده است. اگر این اتفاق نیفتد ۱۳هزار هکتار از اراضی و منابع زیستی تهران از بین خواهد رفت.
وزیر راه و شهرسازی با اشاره بر ضرورت تفکیک نظام مالیات محلی و ملی گفت: نظام شهری تهران در ۲۰سال گذشته عادت کرده که تامین مالی‌اش از صدور پروانه ساختمانی باشد. الان حتی اگر بخواهید این کار را بکنید دیگر مشتری ندارد و بساط تراکم سیار و... به تدریج جمع می‌شود. در آخر کار شما می‌مانید و بدهی‌های گذشته و هزینه‌های جاری شهر؛ بنابراین دیگر باید راجع به نظام مالیه جدید فکر کنیم.
وی با بیان اینکه تهران جز حمل و نقل عمومی ریل پایه چاره دیگری ندارد، گفت: باید حمل و نقل حومه‌یی یکپارچه با شهر تهران تعریف کنیم که دو دهه زمان نیاز دارد. بر این اساس در برنامه ششم پیشنهاد کردیم، شرکت حمل و نقل حومه‌یی شهر تهران تشکیل شود.
وی افزود: می‌توانیم از شبکه راه آهن موجود حداکثر استفاده را بکنیم و برنامه مشترکی با وزارت راه و شهرسازی و شهرداری پیاده‌سازی کنیم. بر این اساس تقاضا برای مسکن در تهران کاهش پیدا کرده و تعادل بین تهران و حومه عوض می‌شود.
وزیر راه و شهرسازی با اشاره به عدم تعادل در حوزه مسکن و گفت: ما حدود 2هزار و ۲۰۰بافت تاریخی، حدود 2هزار بافت مسکونی و حدود هزار و ۸۰۰ بافت مسکونی بی‌کیفیت داریم و از یک سو پدیده خانه‌های خالی را داریم. به نحوی که تنها در منطقه یک بیش از ۳۰هزار خانه خالی وجود دارد.
آخوندی با اشاره به عدم هماهنگی عرضه و تقاضا گفت: وقتی شهرداری شهر را با اداره یک بنگاه اشتباه گرفته بود قاعدتا افراد به سمت سوداگری می‌رفتند. الان بیش از ۶۰ درصد معاملات در واحدهای زیر ۷۵متر صورت می‌گیرد این درحالی است که میانگین صدور پروانه برای واحدهای ۱۰۰متری بوده است.
وی عنوان کرد: مجموعه شهری تهران برای اسکان جمعیت فعلی و آینده به اندازه کافی زمین دارد اما ما مشکل سیاست‌گذاری روی زمین داریم. آیا همچنان می‌توانیم به تقاضاهای سوداگرانه مجوز دهیم یا نهایتا باید به درون شهر برگردیم؟
آخوندی یادآور شد: سیاست کلی که به آن نیاز داریم، برگشتن به «تشخص هویتی» در شهر تهران است. آیا مساله بافت فرسوده را با تراکم اضافه می‌توان حل کرد یا با بازگرداندن هویت به این بافت تاریخی؟
ضرورت وجود نهاد توسعه‌گر
وی با اشاره به ضرورت وجود نهاد توسعه‌گر گفت: ما در ایران فاقد این نهاد قانونی هستیم بر این اساس تلاش کردیم در دولت مسائل قانونی را ایجاد کنیم و با بانک مرکزی مسائل را برطرف کنیم.
وزیر راه و شهرسازی به موضوع افزایش قدرت خرید نیز اشاره کرد و گفت: می‌توان با توسل به دولت و درخواست یارانه قدرت خرید را افزایش داد اما در عمل در تخصیص منابع با مشکل روبه‌رو هستیم. مدلی که برای صندوق پس‌انداز یکم ایجاد کردیم نیز قدرت خرید را به ۱۴برابر برای زوجین افزایش می‌دهد. هم‌اکنون تعداد کسانی که در این صندوق پس‌انداز یکم پس‌انداز کرده‌اند به ۲۶۰هزار نفر می‌رسد.
