چشم‌انداز قیمت کالاهای اساسی تا 2024

تعادل |

با تهاجم روسیه به اوکراین، اقتصاد جهان با کسادی مواجه، و بازار کالاهای اساسی دچار اختلال شد و با کاهش عرضه و اعمال محدودیت‌های صادرات، بهای اکثر کالاها افزایش یافت که در راس همه آنها حامل‌های انرژی نفت، گاز طبیعی قرار داشتند. بسیاری از اقلام اساسی نقش کالای واسطه‌ای را در تولید محصولات صنعتی دارند و از این منظر روند تغییرات قیمتی و چشم‌انداز آن، بر برنامه‌ریزی تولید و تجارت بنگاه‌ها اثر گذار است. همچنین برخی از اقلام اساسی کشاورزی جزو نهاده‌های تولید محصولات زراعی و دامی یا محصول نهایی برای مصرف‌کننده محسوب می‌شوند و اطلاع از چشم‌انداز تغییرات قیمتی آنها در تعیین اهداف تولید، واردات کالاهای استراتژیک و همچنین صادرات مهم است. 

   نرخ تورم

در گزارش معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران با استفاده از داده‌های صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی، روند تغییرات تورم و میانگین قیمت کالاهای اساسی طی سال‌های 2020 الی 2021 به همراه چشم‌انداز آن در بازه سال‌های 2022 الی 2024 ارایه شده است. پیش‌بینی می‌شود نرخ تورم جهان در سال 2022 به 7.4 درصد برسد که بعد از سال 1996 با نرخ تورم 9.3 درصد، بالاترین نرخ تورم طی 25 سال گذشته محسوب می‌شود.  نرخ تورم برای اقتصادهای پیشرفته در سال 2022 کمتر از میانگین تورم جهان و حدود 5.7درصد و برای اقتصادهای در حال توسعه و بازارهای نوظهور بالاتر از میانگین جهان و حدود 8.7 درصد پیش‌بینی شده است. انتظار می‌رود با تضعیف بحران‌ها، افزایش عرضه و تعدیل تقاضا، از سرعت افزایش قیمت‌ها در سال‌های 2023 و 2024 کاسته شده و نرخ تورم در جهان به ترتیب به 4.8 درصد و 3.8 درصد در سال‌های مزبور کاهش یابد که تقریبا مشابه تورم سال 2019 است. 

   انرژی

با تهاجم روسیه به اوکراین، بازار کالاهای اساسی دچار اختلال شد و بهای انرژی نیز به‌شدت افزایش یافت. صندوق بین‌المللی پول میانگین بهای نفت خام در بازارهای جهانی را برای ساال 2022 حدود 107 دلار در هر بشکه پیش‌بینی کرده که اگرچه طی دو سال 2023 و 2024 روند نزولی خواهد داشت؛ اما ارقام همچنان در سطحی بالاتر از سال 2021 قرار خواهند گرفت. به دلیل اختلال در تامین گاز طبیعی مورد نیاز اروپا از طریق کشور روسیه، پیش بینی شده است که بهای گاز طبیعی اروپا که در سال 2021 به 16 دلار در هر میلیون BTU رسیده بود، در ساال 2022 با بیش از 110 درصد افزایش به 34 دلار به ازای هر میلیون BTU برسد.  اتفاق مزبور برای گاز طبیعی امریکا هم البته با 33 درصد افزایش، رخ خواهد داد. بهای گاز طبیعی مایع شده (LNG) نیاز افزایش حدود 76 درصدی را در سال 2022 خواهد داشت. با کاسته شدن از شدت بحران‌ها، کاهش نگرانی‌ها و یافتن منابع جایگزین برای تامین انرژی، بهای گاز طبیعی طی سال‌های 2023 و 2024 کاهش خواهد یافت ولی همچنان بالاتر از ارقام سال 2021 خواهد بود.

    غلات و شکر

کشورهای روسیه و اوکراین جزو عرضه و صادرکنندگان مهم برخی از کالاهای کشاورزی اساسی در جهان هستند و جنگ اخیر موجب شد تا به دلیل ایجاد اختلال در سمت عرضه توام با برقراری برخی محدودیت‌های صادراتی، بهای کالاهای مزبور با افزایش قابل توجهی مواجه شود. پیش‌بینی می‌شود بهای جهانی محصولات کشاورزی جو، ذرت و گندم در سال 2022 به ترتیب با افزایش 40، 19 و 43 درصدی مواجه شوند و در مقابل بهای برنج تایلندی روند کاهشی خود را ادامه داده و با افت 7 درصدی در سال 2022 به 425 دلار در هر تن برسد. در سال 2021 بهای شکر با 39 درصد افزایش به 390 دلار در هر تن رسید که پیش بینی می‌شود در سال 2022 در همان سطح باقی بماند و در سال 2023 با افت 2.5 درصدی به 380 دلار در هر تن برسد که حدود 100 دلار در هر تن بالاتر از رقم مشابه در سال 2020 خواهد بود.

    روغن خام و کنجاله

اختلال ناشی شده از عرضه محصولات کشاورزی به ویژه روغن‌های خام خوراکی، موجب شده تا بهای این گروه کالاها به واسطه کاهش عرضه یا صادرات یا اثرات جایگزینی برخی روغن‌های خام، افزایش قابل توجهی داشته باشند. در سال 2021 با مهار نسبی همه‌گیری کرونا و برگشت رونق به اقتصاد جهان، تقاضا برای برخی کالاهای اساسی کشاورزی افزایش یافت و بهای اکثر اقلام عمده از جمله دانه روغنی، روغن خام و کنجاله افزایش یافت. تهاجم روسیه به اوکراین موجب شد که عامل کاهش عرضه نقش مسلط را در رشد قیمت ایفا کند و از این منشأ شاهد افزایش مجدد بهای روغن‌های خام باشیم.انتظار می‌رود در سال 2022 میزان افزایش قیمت برای روغن نارگیل حدود 34 درصد، برای روغن پالم حدود 46 درصد، برای روغن سویا حدود 30 درصد، برای کنجاله سویا حدود 23 درصد و برای دانه سویا نیز حدود 20 درصد باشد که با توجه به افزایش قیمت‌ها در سال 2021، سطوح قیمت این کالاها در سال 2022 تقریبا به دو برابر ارقام سال 2020 خواهند رسید. طی سال‌های 2023 و 2024 نیاز با وجود انتظار افت قیمت انواع روغن خام و محصولات دیگر زنجیره تولید آن، پیش بینی می‌شود همچنان سطح قیمت‌ها بالاتر از سال 2020 باقی بمانند. 

    نوشیدنی‌ها 

مشابه سایر محصولات کشاورزی، بهای اکثر محصولات نوشیدنی (باستثنای چای) هم در سال 2021 با افزایش قیمت در بازارهای جهانی مواجه شد. بیشترین افزایش قیمت در این سال مربوط به رشد حدود 36 درصدی قهوه عربی بود که به 4دلار در هر کیلو گرم رسید. پیش بینی شده است که قیمت کاکائو در سال 2022 افزایش جزئی داشته باشد و روند افزایشی بهای انواع قهوه نیز در سال 2022 با نرخ حدود 22 درصد برای قهوه عربی و 16 درصد برای قهوه روبوستا، ادامه یابد. در مقابل انتظار می‌رود بهای چای با افت جزئی به 2.65 دلار در هر کیلو گرم برسد. بهای محصولات منتخب مورد استفاده در تهیه نوشیدنی‌ها در سال 2023 و 2024 کاهش خواهد یافت با این حال قیمت‌ها به خصوص برای قهوه به مراتب بالاتر از سطوح قیمتی در سال 2020 باقی خواهد ماند.

   گوشت

در میان گروه‌های کالایی غذایی، کمترین افزایش در شاخص قیمت در سال 2021 مربوط به گروه گوشت بود که در این سال میانگین قیمت انواع گوشت حدود 12.8 درصد افزایش یافت. در این سال، در بین اقلام گوشتی، بیشترین افزایش مربوط به بهای گوشت مرغ با 38.6 درصد بود که انتظار می‌رود مجدداً در سال 2022 نیز حدود 41.6 درصد افزایش یابد. در سال 2020 قیمت گوشت گاو تقریبا 3 برابر قیمت گوشت مرغ بود که این رقم در سال 2022 با افزایش بیشتر تقاضا برای گوشت مرغ، به 2 برابر خواهد رسید. نرخ رشد بهای گوشت برای سال 2022 حدود 15 درصد پیش بینی شده است. بهای گوشت گوسفند تقریبا بین قیمت گوشت گاو و مرغ قرار دارد که بعد از رشد 26.5 درصدی در سال 2021، انتظار می‌رود در سال 2022 هم حدود 13.8 درصد افزایش قیمت داشته باشد.  میگو در میان منابع پروتئینی با منشأ دریایی، قرار دارد که با توجه به میزان کمتر تقاضا برای آن، در سال 2021 فقط حدود 8 درصد افزایش قیمت داشت و پیش‌بینی می‌شود در سال 2022 هم بهای آن حدود 5.8 درصد افزایش یابد.