تعادل |
نرخ ارز در طی هفته‌های گذشته روندی کاهشی داشته است، به گونه ای که قیمت دلار به کانال ۲۱ هزار تومان برگشت. حال با توجه به سیر نزولی نرخ ارز این انتظار وجود دارد که روی قیمت کالاهای اساسی نیز تاثیر داشته باشد. اما در حال حاضر هیچگونه کاهش قیمتی در کالاهای اساسی و مصرفی مشاهده نشده است. کارشناسان اقتصادی دلیل این عدم کاهش قیمتها در اثر کاهش نرخ ارز را قانون چسبندگی قیمتها میدانند. طبق نظرات کارشناسان، در خصوص کاهش قیمت کالاهای اساسی نباید خوشبین بود. گروهی از کارشناسان اقتصادی بر این باورند که کاهش قیمت ارز موقتی خواهد بود؛ اما از سوی دیگر برخی از آنها معتقدند که این روند نزولی همچنان ادامه خواهد یافت. نکته مهمی که باید به آن توجه کرد این موضوع است که هر دو گروه کاهش قیمت کالاها در کوتاه‌مدت را غیر ممکن میدانند. یکی از مهم‌ترین عواملی که می‌تواند باعث کاهش قیمت کالاهای اساسی شود، ادامه روند کاهش نرخ ارز است. اما آیا این روند کاهشی تدوام خواهد داشت؟ برای حفظ این روند چه اقداماتی باید انجام داد؟
نرخ ارز و بازار کالاها
در هفته‌های اخیر نرخ ارز روندی کاهشی را دنبال کرده و همچنان نیز در حال کاهش است. یکی از مهم‌ترین دلایل سیر نزولی نرخ ارز که اکنون شاهد آن هستیم، پیروزی «جو بایدن» در انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا است. علاوه بر این نرخ ارز در روزهای اخیر با توجه به افزایش امیدواری در خصوص صادرات نفت و دسترسی به منابع مالی کاهشی شده است زیرا هفته گذشته نیز «عبدالناصر همتی» رییس کل بانک مرکزی اعلام کرده بود که ایران توانسته گشایش‌هایی در فروش نفت داشته باشد. تاکنون نرخ ارز بیشتر از 4 هزار تومان از ارزش خود را نسبت به ماه‌های گذشته از دست داده است و این روند نزولی نرخ دلار از اوایل هفته گذشته سرعت بیشتری پیداد کرده است، به گونه ای که از کانال ۲۶ هزار تومانی به سمت نرخ‌های پایین‌تر حرکت کرده است. این کاهش نرخ ارز عاملی شد تا قیمت سکه و طلا نیز کاهش پیدا کند. علاوه بر بازار سکه و طلا، شاهد تاثیر سریع بر بازار خودرو، لوازم خانگی و حتی گوشی‌های تلفن همراه نیز در هفته‌های گذشته بودیم. اما این سیر نزولی در نرخ ارز هنوز تاثیری بر قیمت کالاهای مصرفی و اقلام مورد نیاز مردم که به صورت روزانه مصرف می‌کنند نداشته است. اما باید به این نکته توجه داشت که تاثیر نرخ ارز بر کالاهای مصرفی بر اساس قانون چسبندگی قیمتها صورت می‌گیرد. بنابراین با توجه به قانون چسبندگی قیمتها کاهش نرخ ارز با گذشت زمان و تاخیر بر روی قیمت کالاهای مصرفی و روزانه مردم تاثیر خواهد گذاشت. با توجه به این نکته که به صورت کلی قیمت کالاهای مصرفی از نرخ مواد اولیه در بورس حاصل می‌شود، می‌توان گفت که کاهش نرخ ارز به صورت مستقیم بر قیمت این کالاها تاثیر دارد. از این رو تولیدکنندگان می‌توانند هزینه کمتری را برای آماده‌سازی محصولات خود صرف کنند. به عنوان یک نمونه می‌توان گفت که قیمت مواد اولیه بسته بندی با کاهش نرخ ارز، کاهش می‌یابد و تولیدکنندگان با قیمتی کمتری اقدام به خرید کالاهای مورد نیاز خود می‌کنند. بنابراین در نتیجه این فرآیند مجموع هزینه تولید کاهش می‌یابد و در نهایت بر روی کالاها نیز تاثیر می‌گذارد که روندی زمان‌بر محسوب می‌شود. با توجه به کاهش نرخ ارز در روزهای گذشته این انتظار وجود دارد که قیمت کالاهای اساسی نیز با کاهش همراه شود. اما با توجه به چسبندگی قیمتها این کاهش قیمتهای اساسی و مصرفی به زودی رخ نخواهد داد. به گفته یکی از کارشناسان اقتصادی برای کاهش قیمت کالاها باید دو اتفاق رخ دهد. اول اینکه کاهش قیمت دلار باید پایدار و قابل قبول باشد و در ادامه نیز این افت قیمت در نقطه ای به ثبات رسیده و ماندگار شود. به عنوان اتفاق دوم نیز تجار، بازرگانان و همچنین تولیدکنندگان نباید انتظار افزایش قیمت ارز را داشته باشند، به بیان دیگر در این رابطه باید انتظارات تورمی تعدیل شود تا از این طریق مقاومت حاصل از چسبندگی قیمتی بشکند.
دو اتفاق و ۵ اقدام
در این رابطه اگر قیمت ارز با کاهش چشمگیری همراه باشد و بعد از آن نیز قیمتها ثبات داشته باشد، با گذشت زمان تولیدکنندگان قیمت محصولات خود را با کاهش قیمت دلار هماهنگ کرده و در نهایت نیز قیمتها تعدیل می‌شوند. این در حالی است که باید این باور در عموم مردم نیز به وجود آید که قیمت دلار مجددا سیر صعودی پیدا نخواهد کرد.اما اینکه آیا در واقع چنین در جامعه به وجود میآید یا خیر، بستگی به عواملی دارد که در حال حاضر مشخص نبوده و در آینده وضعیت آنها مشخص خواهد شد.
همچنین برخی کارشناسان مسائل اقتصادی بر این باورند که 5 اقدام باید صورت گیرد تا کاهش بیشتر قیمت دلار و نرخ ارز به گونه ای که در میان مدت و بلندمدت نیز ادامه داشته باشد، «افزایش صادرات و مدیریت واردات»، «حل کامل پرونده هسته‌ای و به نوعی احیای برجام»، «کاهش تورم و تعدیل انتظارات تورمی» و در نهایت «کاهش هرچه بیشتر مساله قاچاق»، متغیر‌هایی هستند که باید رخ دهند و پایدار نیز باشند، تا بر اساس آنها کاهش قیمت دلار در بلندمدت نیز ادامه داشته باشد. همواره باید به این نکته توجه داشت که، ثبات نرخ ارز نیازمند انجام اصلاحات ساختار و واقعی در اقتصاد کشور است. این مورد باید در کنار تعدیل انتظارات تورمی و بهبود شرایط بین المللی برای کشورمان رخ دهد، به بیان دیگر مساله نرخ ارز، متغیر تک بعدی نیست، بلکه این مولفه اقتصاد کلان با متغیر‌های زیادی در ارتباط است که همگی آنها نیز باید در وضعیت مناسبی قرار بگیرند، تا کاهش و ثبات قیمت دلار ادامه‌دار باشد.
از سوی دیگر برخی کارشناسان این حوزه نسبت به کاهش قیمت دلار خوشبین‌تر بوده و معتقدند می‌توان انتظار داشت که دلار تا مرز ۲۰ هزار تومان نیز کاهش یابد. به گفته آنها پیش‌بینی می‌شود با توجه به انتخاب بایدن به عنوان رییس‌جمهور جدید و امید در مورد افزایش فروش نفت و بازگشت امریکا به برجام، دلار با افت روبرو شده و به احتمال زیاد مسیر نزولی خود را حفظ می‌کند. همچنین این مساله موجب شده که سکه و طلا نیز با افت روبرو شد. علاوه بر طلا و سکه کالاهای بادوامی نظیر مسکن و خودرو نیز ریزش را آغار کرده‌اند، اما مساله مهم کاهش قیمت کالاهای اساسی و مایجتاج ضروری مردم است.
با توجه به اصل چسبندگی قیمت در بازار، برخی از تولیدکنندگان و کاسب‌ها، به دلیل اینکه کالاها را با ارز گران وارد کرده‌اند، نمی‌توانند قیمت آن را کاهش دهند، زیراکه در چنین صورتی آنها با ضرر و زیان هنگفتی روبرو خواهند شد. بنابراین آنها اجناس خود را ارزان نمی‌کنند و در ادامه نیز در واردات بعدی نیز کاهش قیمتی در کار نخواهد بود، بنابراین عده‌ای با تمسک جستن به کلمه چسبندگی مانع از کاهش قیمتها می‌شوند، این در حالی است که در گذشته با توجه به سیاست‌گذاری‌های غلطی که در حوزه ارز اتخاذ شد، شاهد بودیم که بعد از تحریم‌ها اعلام کردند، با تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی به واردات کالاهای اساسی، اقلام مورد نیاز مردم با قیمت مناسب در بازار عرضه می‌شود و مایحتاج عمومی مردم با افزایش قیمت روبرو نمی‌شود. اما طی این سه سال قیمتها در بازار کالایی با افزایش بسیار زیاد و همراه بود، به گونه‌ای که حتی از میزان متوسط تورم سالیانه نیز این رشد قیمتها بسیار بالاتر بوده است. حال نیز این دفعه نباید زیاد خوشبین بود که با کاهش قیمت دلار نیز قیمت اجناس افت کند، زیراکه تجربه‌های گذشته نیز موید چنین مساله‌ای نیست.
