تعادل | پس ازچند سال از ورود حدود 12 هزار خودرو به بنادر و گمرکات ایران، با انجام مذاکراتی و با مصوبه هیات وزیران از دی‌ماه سال 97 تا 26 شهریور ماه امسال در 4 مرحله، زمان‌هایی در نظر گرفته شد تا صاحبان خودروهای دپو شده بر اساس شرایط تعریف شده اقدام به ترخیص خودروهایشان کنند. اما پس از اتمام این فرصت، زمان دیگری برای تمدید آن در نظر گرفته نشد. اما اخیرا بخشنامه‌ای از سوی مدیرکل دفتر واردات گمرک ایران ابلاغ شده، که براساس آن ترخیص خودروهایی که از سوی مرجع قضایی رفع توقیف می‌شود، مانند سایر خودروهای سواری مربوطه مشروط به تمدید مجدد مهلت ترخیص شده است. این درحالی است که پیش از این و با توجه به مصوبات هیات وزیران شرایط برای این خودروها به نحوی تعریف شده بود که ترخیص در قید زمان مطرح نبود. از این رو، بخشنامه جدید سبب ایجاد ابهاماتی شده وسوالاتی پیرامون این موضوع وجود دارد؛ از جمله اینکه « با برطرف شدن مشکل قضایی خودروهای دپوشده در گمرک، فرایند ترخیص به چه صورت خواهد بود» و اینکه «احتمال متروکه شدن خودروهای باقی مانده در گمرک وجود دارد یا خیر.»
گمرک و ماجرای خودروهای رسوبی
بهمن ماه سال گذشته با مصوبه هیات دولت زمان سه ماهه‌ای برای خودروهای باقی مانده تعیین شد که این بار در مورد خودروهای دارای پرونده قضایی قید زمان مطرح نبود. تا قبل از این مصوبه حدود ۷۱۵۳ دستگاه ترخیص و ۵۱۰۸ دستگاه دیگر در گمرک و بنادر باقی مانده بود، ولی در پایان این مهلت در اردیبهشت امسال، مهرداد جمال ارونقی - معاون فنی گمرک ایران - طی گزارشی با اشاره به ترخیص‌های صورت گرفته اعلام کرد که از خودروهای باقی مانده ۲۴۷۱ دستگاه که عمدتا دارای پرونده قضایی هستند، در صورت صدور رای مبنی بر برائت صاحب کالا از سوی مرجع رسیدگی کننده، نیاز به تمدید زمان ندارند، ولی برای ۱۲۴۸ خودروی دیگر که ۱۱۰۰ دستگاه آن فاقد ثبت سفارش است، باید مهلت از سوی هیات دولت تمدید شود که اگر وزارت صمت نسبت به باز کردن ثبت سفارش اقدام نکند این خودروها هیچگاه ترخیص نخواهند شد و عملا زمان برای ۱۴۸ خودرو تمدید می‌شود.در ادامه بار دیگر زمان به مدت سه ماه تا ۲۶ شهریور از سوی هیات دولت تمدید شد و این بار گزارش نهایی معاون فنی گمرک ایران نشان داد که ۲۳۲۵ دستگاه خودروی سواری از مجموع ۵۱۰۸ دستگاه دپو شده باقی مانده در گمرکات (قبل از مصوبه بهمن) ترخیص قطعی و ۲۷۸۳ دستگاه خودرو امکان ترخیص پیدا نکردند که تعدادی از خودروهای باقیمانده دارای پرونده قضایی بودند.وی گفته بود: «بدیهی است انجام تشریفات گمرکی و ترخیص خودروهای دارای پرونده قضایی که «رأی قطعی برائت» آنها از سوی مراجع رسیدگی کننده صادر می‌شود، مشمول قید زمانی برای ترخیص نبوده و ترخیص این خودروها با رعایت سایر مقررات بلامانع است.»
بخشنامه جدید
اما طبق بخشنامه‌ای که اخیرا توسط مدیر کل دفتر واردات گمرک ایران به گمرکات اجرایی ابلاغ شده؛ آمده است: «در مواردی که از خودروهای سواری رفع توقیف شده و خودروی مورد نظر مشمول فهرست منضم به بخشنامه مرکز مبارزه با جرایم سازمان‌یافته نباشد، با توجه به اینکه مهلت ترخیص سایر خودروها بر اساس بخشنامه سوم تیر ماه این دفتر مستند به مصوبه هیات دولت، در تاریخ ۲۶ شهریورماه امسال به پایان رسیده مطابق مقررات عمل شود.» همچنین در این بخشنامه آمده است که «اجرای احکام صادره و ترخیص خودروهای رفع توقیف اعلام‌شده، منوط به تمدید مجدد مهلت ترخیص خودروهای سواری موجود و ابلاغ آن توسط این دفتر است.»
شرط تمدید زمان
با این حال آنچه اخیرا طی بخشنامه جدید به گمرکات اجرایی درباره شرایط ترخیص خودروهای دارای پرونده قضایی ابلاغ شده از ضرورت تمدید زمان برای ترخیص خودروهای رفع توقیف شده از سوی مرجع قضایی حکایت دارد. به گزارش «ایسنا» درباره این بخشنامه و رویه تازه در ترخیص خودروهای توقیفی، ماجرا از این قرار است که در بند (۳) مصوبه هیات دولت در بهمن ماه ۱۳۹۸، تأکید شده است که «انجام تشریفات گمرکی و ترخیص خودروهای دارای پرونده قضایی که «حکم قطعی برائت» آنها از سوی مرکز رسیدگی کننده صادر می‌شود مشمول قید زمانی برای ترخیص نبوده و با رعایت سایر مقررات ترخیص آنها بلامانع است.»
بعد از پایان مهلت سه ماهه مصوبه بهمن ماه، وزارت صمت در هفتم خرداد ماه طی نامه‌ای به معاون اول رییس‌جمهور درخواست تمدید مجدد زمان را مطرح می‌کند که خواسته می‌شود عبارت «حکم قطعی» در بند (۳)، به «دستور قضایی» تغییر کند، اما آنچه در نهایت در ۲۶ خردادماه توسط هیات وزیران برای تمدید زمان، مصوب شد در بند (۲) بر این تاکید داشت که در بند (۳) تصویب نامه ۲۹ بهمن ۱۳۹۸، عبارت «حکم قطعی برائت» به «رای قطعی منع پیگیری یا برائت» اصلاح می‌شود. به استناد این مصوبه، بعد از پایان مهلت ۲۶ شهریورماه دیگر امکان ترخیص هیچ خودرویی بدون تمدید زمان وجود ندارد مگر خودروهای دارای پرونده قضایی که طبق مصوبه هیات دولت در قید زمان نبودند، بنابراین گمرک ایران تنها در صورتی می‌تواند نسبت به ترخیص آنها اقدام کند که مرجع قضایی «رای قطعی منع پیگیری یا برائت» صادر کرده باشد.
سرانجام خودروهای دارای پرونده قضایی
این در حالی است که مهرداد ارونقی، معاون فنی گمرک، ۲۷ شهریورماه امسال در گفت‌وگو با «ایسنا» با اشاره به برخی خودروهای باقیمانده در گمرک که پرونده قضایی داشته‌اند گفته بود: انجام تشریفات گمرکی و ترخیص خودروهای دارای پرونده قضایی که رای قطعی برائت آنها از سوی مراجع رسیدگی‌کننده صادر می‌شود، مشمول قید زمانی برای ترخیص نبوده و ترخیص این خودروها با رعایت سایر مقررات بلامانع است. با استناد به سخنان معاون فنی گمرک می‌توان به این نتیجه رسید که آن دسته از خودروهای دپو شده در گمرک که پرونده قضایی داشتند، در صورت صدور حکم برائت برای آنها دیگر مشمول قوانینی حاکم بر کالای متروکه نیستند و نباید در اختیار سازمان اموال تملیکی قرار گیرند، بلکه این امکان برای آنها وجود دارد که مسیر خروج از گمرک را طی کنند. اما معاون فنی گمرک اخیرا بخشنامه‌ای ابلاغ کرده است. طبق این بخشنامه، هیچ کالایی بیش از دو ماه نمی‌تواند در بنادر و انبارهای عمومی معطل بماند؛ در غیر این صورت کالا باید مشمول مقررات متروکه شود. اما نکته جالب ماجرا اینجاست که دولت در بودجه سال آینده بیش از ۲ هزار میلیارد تومان درآمد از محل ترخیص خودروهای مانده در گمرک برای خود در نظر گرفته است.
حجم خودروهای ترخیص شده
بر اساس آمارهای منتشرشده قبل از آخرین تمدید مصوبه دولت برای برای ترخیص خودروهای دپو شده گمرک، در مجموع ۵ هزار و ۱۰۸ دستگاه خودرو همچنان در گمرکات کشور دپو شده بودند. از این تعداد، صاحبان ۲ هزار و ۳۲۵ دستگاه خودرو توانستند پیش از اتمام مهلت تعیین شده خودروهای خود را از گمرک ترخیص کنند. اما آن طور که آمارهای گمرک نشان می‌دهد همچنان تعداد ۲ هزار و ۷۸۳ دستگاه خودرو نتوانستند در مهلت تعیین‌شده یعنی ۲۶ شهریورماه از گمرک خارج شوند. از این تعداد بخشی به دلیل دارا بودن پرونده قضایی، بخشی به‌دلیل نداشتن ثبت سفارش، خودروهای امریکایی و نیزخودروهایی با حجم موتور ۲۵۰۰ سی‌سی به بالا بخش دیگری از خودروهایی را تشکیل می‌دهند که نتوانستند از گمرک ترخیص شوند. در حالی این تعداد خودرو به دلایل ذکرشده همچنان در گمرک دپو شده‌اند که دولت در بودجه سال آینده بیش از ۲ هزار میلیارد تومان درآمد از محل ترخیص خودروهای مانده در گمرک برای خود در نظر گرفته است.در همین رابطه سخنگوی گمرک، روح‌الله لطیفی در رابطه با میزان خودروهای ترخیص شده، با ارایه آماری گفته است: از حدود 12 هزار و 700 خودرویی که از سال 97 در گمرکات کشور وجود داشته بیش از 9 هزار خودرو ترخیص شده‌اند.لطیفی با اشاره به این موضوع که یک‌هزار و 100 خودرو نیز فاقد ثبت سفارش هستند، گفت: علاوه بر این ثبت سفارش 400 خودرو هم باطل شده است.لطیفی در گفت‌وگو با «تسنیم» بیان کرده که حدود 700 خودرو در گمرکات باقی مانده است که قبل از ثبت سفارش وارد کشور شده بودند تا همزمان با ورود به گمرک ثبت سفارش دریافت کنند. سخنگوی گمرک ادامه داد: اگر قانون دارای صراحت و شفافیت بیشتری باشد و استثناها را کاهش دهد تجارت کشور با سرعت بیشتری انجام می‌شود. وی با تأکید بر اینکه تجارت کشور باید استاندارد لازم را داشته باشد تا با تسهیل رویه‌ها، شفافیت قوانین و محدودیت قوانین همراه باشد، افزود: کشور در شرایط خوبی در حوزه جنگ اقتصادی به‌دلیل اعمال تحریم‌ها به‌سر نمی‌برد اما باید روان‌سازی‌ها و همدلی‌ها بیشتر شود و استثناها کنار گذاشته شود.
