تعادل| گروه تجارت |
بررسی کارنامه تجارت خارجی کشور در سال ۹۸ نشان از این دارد، حجم صادرات و واردات کشور در سال ۹۸ برابر با ۸۵ میلیارد و ۱۰۷ میلیون دلار بوده است که از این میزان، صادرکنندگان ایرانی ۴۱ میلیارد و۳۷۰ میلیون دلار کالا روانه ۱۲۸ کشور جهان کرده‌اند. در مقابل واردکنندگان، از ۱۱۲ کشور جهان برابر با ۴۳ میلیارد و۷۳۷ میلیون دلار کالا روانه بازارهای داخل کرده‌اند. برهمین اساس، با سبقت گرفتن واردات از صادرات، تراز تجاری کشور در سال گذشته منفی گزارش می‌شودو این نشان می‌دهد، نبض صادرات با وجود تاکید وتمرکز بر این بخش، همچنان کند می‌زند. بررسی داده‌های آماری نیز گویای این است که نزدیک به ۷۰ درصد تجارت خارجی کشور باکشور‌های آسیایی انجام شده و اروپا دومین شریک تجاری ایران به شمار می‌رود. در آسیا «چین»، «عراق» و همچنین «امارات متحد عربی » بزرگ‌ترین مقاصد صادرات کالاهای تجاری ایران هستند و در حوزه واردات، سه شریک اول ایران در قاره آسیا «چین»، «امارات» و «هندوستان» ذکر شده‌اند. اما در اروپا، «ترکیه»، «روسیه» و «آذربایجان»اصلی‌ترین مقاصد صادراتی ایران در سال گذشته به شمار می‌روند. در مقابل کشورمان بیشترین میزان واردات خود از قاره اروپا را به ترتیب از «ترکیه» «آلمان» و «روسیه» داشته است.
تجارت ۹۸ به روایت آمار
براساس آمارهای منتشر شده از سوی رییس گمرک ایران، ارزش تجارت خارجی کشور در سال ۱۳۹۸ برابر با ۸۵ میلیارد و ۱۰۷ میلیون دلار و به وزن ۱۶۹میلیون و۳۰۲ هزار تن بوده است. جزییات آمار اعلامی از سوی «مهدی میراشرفی»، نشان می‌دهد، از این میزان بیش از ۴۱ میلیارد و۳۷۰ میلیون دلار سهم صادراتی ایران و۴۳ میلیارد و۷۳۷ میلیون دلار نیز سهم واردات کشور بوده است. همچنین طی سال ۹۸ ایران در مجموع به بیش از ۱۲۸ کشور جهان صادرات داشته واز ۱۱۲ کشور واردات کالا صورت گرفته است.
اما براساس آمارها روند تجارت ایران در جهان چگونه رقم خورده است؟ داده‌های آماری نشان از این دارد که در سال گذشته، ۴۰ کشور اروپایی، ۲۱کشور آسیایی، ۲۸ کشور آفریقایی و۱۲ کشور امریکایی مشتری کالاهای ایرانی بودند. در همین حال واردکنندگان ایرانی از ۴۱ کشور اروپایی، ۳۱ کشور آسیایی، ۱۲ کشور امریکایی و۱۱ کشور در آفریقا واردات کالا داشته‌اند. بررسی داده‌های گمرک گویای این است که بزرگ‌ترین شرکای تجاری کشور به ترتیب «قاره آسیا، اروپا وآفریقا» هستند؛ به شکلی که حجم تجارت خارجی ایران با آسیا بیش از ۵۷ میلیارد دلار یعنی بیش از ۶۸ درصد تجارت خارجی کشور است.
میراشرفی همچنین به حجم صادرات ایران در سال گذشته در قاره‌های مختلف پرداخته است. جزییات آماری گویای این است که میزان صادرات ایران به آسیا بیش از ۳۰میلیارد دلار بوده ومیزان واردات ایران نیز از آسیا بیش از ۲۷ میلیارد و ۷۳۶ میلیون و۴هزارو ۳۰۰ دلار است.
این در حالی است که براساس آمارها، میزان صادرات کشور به اروپا بیش از ۹ میلیارد دلار و میزان واردات از این قاره نیز ۱۵ میلیارد دلار ذکر شده است. از طرفی، با وجود تعدد شرکای آفریقایی میزان صادرات کشور به آفریقا حدود۴۰۰ میلیون دلار و میزان واردات از آفریقا نیز ۲۲ میلیون دلار است. در همین سال، صادرکنندگان ایرانی نیز ۱۳۰ میلیون و۷۵۶ هزارو۵۸۶ دلار صادرات به قاره امریکا انجام داده‌اند، و در مقابل از همین قاره، ۸۶۰ میلیون و۸۵ هزارو ۲۱۴ دلار کالا وارد کشور کرده‌اند.
شرکای تجاری در ۴ قاره؟
براساس آنچه رییس کل گمرک ایران ارایه کرده است، در بین شرکای آسیایی «چین» با ۹میلیارد و۴۶ میلیون و۴۹ هزار دلار و «عراق» با ۸میلیارد و۹۹۱ میلیون و۵۸۵ هزار دلارو همچنین «امارات متحده عربی » با ۴میلیارد و۵۰۱ میلیون دلار به ترتیب بزرگ‌ترین مقاصد صادرات کالاهای تجاری ایران هستند. در حوزه واردات نیز، سه شریک اول ایران در قاره آسیا کشورهای «چین» با بیش از ۱۱میلیارد و۲۰۶میلیون دلار، پس از آن «امارات» با ۸میلیارد و۹۱۲ میلیون دلار و «هندوستان» با بیش از سه میلیارد و۴۶۴ میلیون دلار بودند.
اما شرکای تجاری ایران در اروپا براساس اظهارات میراشرفی، « ترکیه» با ۵میلیارد و۴۶ میلیون و۴۹ هزار دلار، «روسیه» با ۴۵۷ میلیون دلار و «آذربایجان» با ۴۲۹ میلیون دلار، اصلی‌ترین مقاصد صادراتی ایران در سال گذشته به شمار می‌روند. در مقابل کشورمان بیشترین میزان واردات خود از قاره اروپا را به ترتیب از «ترکیه» با ۴میلیارد و ۹۹۵ میلیون دلار، «آلمان» با ۲ میلیارد و۱۰۳ میلیون دلار و روسیه با یک میلیارد و۱۷۰ میلیون دلار داشته است.
اما مطابق آمار ارایه شده، در قاره امریکا بیشترین صادرات کشور به «برزیل» با ۱۰۵میلیون دلار و پس از آن به «کانادا » با حدود ۱۹ میلیون دلار و «ونزوئلا» با بیش از یک میلیون دلار است. در مقابل بیشترین واردات از میان کشورهای قاره امریکا از «برزیل » با ۵۵۵ میلیون دلار و بعد از آن «آرژانتین» با ۵۵۵میلیون دلار و در نهایت کانادا با بیش از ۵۲ میلیون دلار بوده است.
همچنین مطابق آمار تجارت خارجی کشور، شرکای تجاری ایران در قاره آفریقا، به این صورت است که در سال ۹۸ به میزان ۷۲ میلیون دلار به «موزامبیک»، ۶۲ میلیون دلار به «سودان» و۵۲ میلیون دلار به «کنیا» کالای تجاری غیرنفتی صادر شده است. از آن‌سو، در سال گذشته، به میزان ۶ میلیون ۳۶۹ هزاردلار از کشور «کنیا»، پنج میلیون و ۴۱۲ هزار دلار از «اتیوپی» و بیش از چهار میلیون و ۶۶۸ هزار دلار کالا نیز از «تونس» واردات صورت گرفته است.
چشم‌انداز صادرات
هرچند پرونده تجارت خارجی کشور در سال ۹۸ با تراز منفی و سبقت گرفتن واردات بر صادرات بسته شد؛ اما همچنان صادرات غیرنفتی ایران به عنوان یک اولویت اساسی در اقتصاد ایران به شمار می‌رود. براساس تکالیف قانون برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور، صادرات غیرنفتی کشور باید با نرخ رشد۲۱.۷ درصد از ۴۲.۱ در سال ۹۵ به ۱۲۲.۸ میلیارد دلار تا سال ۱۴۰۰ سال افزایش یابد. این در حالی است که در سال ۱۳۹۷ کل صادرات کشور و صادرات غیرنفتی به ترتیب ۸۷.۹ و ۴۴.۷ میلیارد دلار و در سال ۱۳۹۸میزان صادرات کشور ۴۱ میلیارد و۳۷۰ میلیون دلار بو ده است، که نشانگر این است که هنوز فاصله قابل توجهی با اهداف برنامه ششم داریم. از سوی دیگر، ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که رتبه ایران در صادرات جهانی ۳۸ و در منطقه در جایگاه پنجم و بعد از کشورهای « عربستان، امارات متحده عربی، ترکیه و عراق» قرار دارد. البته رتبه سوم ایران در منطقه در شاخص سرانه صادرات با احتساب نفت وخدمات با ارزش حدود ۱۳۰۴ دلار در سال ۲۰۱۸ رقم خورده است. سرانه صادرات غیرنفتی ایران حدود یک پنجم ترکیه و عربستان سعودی بوده است. همچنین تحلیل داده‌های تجارت خارجی نشان می‌دهد، کاهش سهم صادرات ایران در صادارت جهانی از ۶درصد به ۵ درصد طی دوره ۱۸- ۲۰۰۷ رسیده است. این در حالی است که در همین بازه زمانی، سهم بالاتر عربستان ۱.۵ درصد و ترکیه ۹۲ درصد از کل صادرات جهانی با ایران بوده است. سهم کمتر از ۲۵ درصدی ایران در صادرات جهانی بدون نفت و سهم بالاتر عربستان سعودی با ۵۸ درصد نسبت به ایران (۲۵درصد) در صادرات جهانی بدون نفت دوره ۱۸- ۲۰۰۷ از نکات قابل توجه است.
از این رو، چنانچه متولیان تجاری قصد دارند در سال ۹۹ و رسیدن به چشم‌انداز ۱۴۰۴ صادرات را رونق ببخشند باید ضعف‌هایی که در زمینه« ورود و ماندگاری بازارهای صادراتی، متنوع نبودن سبد صادراتی کشور، کیفیت پایین محصولات صادراتی، تمرکز بر چند شریک عمده تجاری، وجود موانع تجاری و غیرتجاری و...» وجود دارد تدبیر اساسی بیندیشند. در غیراین‌صورت نه‌تنها عقب‌ماندگی‌ها در صادرات جبران نخواهد شد، بلکه درجا خواهیم زد.
