تعادل | فرشته فریادرس|
پس از یک ماراتن یک هفته‌ای ومذاکرات فشرده، تولیدکنندگان نفت در جهان، بالاخره به یک توافق بزرگ دست پیدا کردند تا تولید نفتشان را کاهش دهند وبه جنگ قیمتی عربستان وروسیه پایان دهند. وزرای کشورهای عضو ائتلاف اوپک و گروه 20، پس از تماس‌های مکرر دو جانبه و کنفرانس‌های ویدئویی، سرانجام به یک توافق جامع برای مقابله با تاثیر شیوع کرونا بر افت تقاضای نفت در جهان رسیدند. بر اساس این توافق، ائتلاف اوپک تولید نفت را 9.7 میلیون بشکه در روز کاهش خواهد داد که کمتر از پیشنهاد اولیه یعنی 10 میلیون بشکه در روز بود. با این حال پرسشی که مطرح می‌شود این است که آیا توافق بزرگ نفتی می‌تواند قیمت نفت را در بازارهای جهانی طی روزها و ماه‌های آینده افزایشی و به رقم 50 دلار در هر بشکه برساند؟ تحلیلگران انرژی در پاسخ به این پرسش «تعادل» معتقدند که در روزهای آتی شاهد افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی خواهیم بود، اما موضوعی که می‌تواند بازار جهانی نفت را از سمت تقاضا تحت الشعاع قرار دهد، موضوع کرونا است؛ بنابراین اثر توافق نفتی می‌تواند مثبت اما جزئی باشد. به گفته آنها، با فروکش کردن بحران کرونا تا شهریورماه می‌توان پیش‌بینی کرد که قیمت نفت بین 40 تا 50 دلار بالا رود. پرسش دیگری که مطرح می‌شود اینکه این توافق چقدر به نفع ایران خواهد بود ؟ کارشناسان انژری، در پاسخ به این پرسش «تعادل» بر این باورند، از آنجایی که ایران همچنان با مساله تحریم‌ها دست به گریبان است و صادرکننده بزرگ نفتی به شمار نمی‌رود، بنابراین خیلی به نفع ایران نخواهد بود و تاثیر چندانی ندارد.
دو عامل اثرگذار در توافق نفتی
کاهش قیمت نفت ناشی از آغاز جنگ قیمت میان عربستان سعودی و روسیه پس از شکست مذاکرات تولیدکنندگان بزرگ در اوایل مارس درباره کاهش تولید ۱.۵ میلیون بشکه در روز نفت و تصمیم این دو کشور برای لبریز کردن بازار از عرضه نفت ارزان بود. افت شدید قیمت‌های نفت باعث کاهش هزینه سرمایه و تعدیل مشاغل در صنعت نفت شیل امریکا شد که یکی از بالاترین هزینه‌های تولید را در جهان دارد. از آنجایی که «دونالد ترامپ» این وضعیت را یک موضوع امنیت ملی و یک موضوع اشتغال و عامل مهمی در اقتصاد امریکا دید، وارد ماجرا شد. شاید بتوان گفت که این پیمان نفتی، بزرگ‌ترین و پیچیده‌ترین توافقی بود که با ورود ترامپ به عنوان یک میانجی رقم خورد. البته به گفته تحلیلگران، دو عامل موجب شد تا این توافق بزرگ نفتی در جهان نهایی شود.
عامل نخست اینکه قیمت نفت بدون یک توافق در وضعیت فروپاشی خطرناکی بود؛ زیرا دیگر فضایی برای ذخیره‌سازی نمانده بود و این امر به نوبه خود تبعات جدی فراتر از صنعت نفت و بخش‌های دیگری مانند فاینانس داشت. اما فاکتور دیگر به نبود تقاضا در بازار نفت بر می‌گردد، که تولیدکنندگان قادر نبودند، نفتشان را به فروش برسانند. از سوی دیگر، تقاضا برای نفت در هفته‌های اخیر که مقامات کشورهای مختلف محدودیت رفت و آمد را برای مقابله با شیوع ویروس کرونا وضع کرده‌اند، نیز به‌شدت افت کرد. این عوامل سبب شد تا ترامپ وارد بازی نفتی شود و معامله‌ای که با مانع‌تراشی مکزیکی‌ها برای کاهش تولید نفتشان به بن رسیده بود، به نتیجه برسد.
توافق نفتی چگونه رقم خورد؟
جلسه اضطراری یکشنبه‌شب (درست قبل از باز شدن بازارهای جهانی نفت در صبح دوشنبه)، دومین جلسه اضطراری اوپک پلاس در روزهای اخیر بود و در حالی برگزار شد که اوپک پلاس در روزهای قبل نتوانسته بود توافق خود را نهایی کند و قیمت‌ها را از سقوط نجات دهد. حال اما طبق توافقی که یکشنبه‌شب رخ داد، جنگ قیمت نفتی بین عربستان و روسیه پایان یافت و مکزیک که قرار بود ۴۰۰ هزار بشکه در روز از تولید خود بکاهد، حالا ۱۰۰ هزار بشکه در روز خواهد کاست و کاهش تولید نفت اوپک پلاس در کل، به جای ۱۰ میلیون بشکه در روز، ۹.۷ میلیون بشکه در روز شد. سهم هر کشور برای کاهش تولید نفت روزانه خود بر اساس پیک تولید اکتبر ٢٠١٩ در نظر گرفته شده، که این رقم برای روسیه و عربستان سقف ١١ میلیون بشکه در روز است و از این میزان باید تولید خود را کاهش دهند. توافق برای مجموع کاهش تولید روزانه 9 میلیون و 700 هزار بشکه‌ای کشورهای عضو و غیرعضو اوپک از یکم ماه مه سال 2020 میلادی (12 اردیبهشت‌ماه 99) برای یک بازه زمانی اولیه به‌مدت دو ماه آغاز می‌شود که پایان این بازه 30 ژوئن امسال (10 تیرماه 99) خواهد بود. سپس برای یک بازه زمانی 6ماهه دیگر از یکم ژوئیه (11 تیرماه 99) تا 31 دسامبر سال 2020 (11 دی‌ماه 99) کاهش عرضه روزانه 7 میلیون و 700 هزار بشکه خواهد بود، در گام بعدی در بازه زمانی سوم از یکم ژانویه 2021 (12 دی‌ماه 99) تا 30 آوریل 2022 (10 اردیبهشت‌ماه 1401) کاهش عرضه روزانه 5 میلیون و 800 هزار بشکه می‌شود.
خط پایه و مبنای محاسبه تولید برای تولید همه کشورهای حاضر در این توافق به‌جز عربستان و روسیه ماه اکتبر سال 2018 میلادی خواهد بود، در حالی که مبنای محاسبه تولید برای روسیه و عربستان روزانه 11 میلیون بشکه در نظر گرفته شد. مهلت این توافق امضاشده تا 30 آوریل 2022 میلادی خواهد بود، با این حال تمدید این توافق در دسامبر 2021 میلادی بررسی خواهد شد. ایران، ونزوئلا و لیبی از این توافق که قرار است از ماه مه ٢٠٢٠ میلادی (٢٢ اردیبهشت ٩٩) اجرایی شود، مستثنی هستند. همچنین براساس اظهارات بیژن زنگنه، وزیران نفت و انرژی G20 نیز قبول کرده‌اند روزانه سه میلیون و 700 هزار بشکه از عرضه نفت را به‌مدت یک سال کاهش دهند. ترتیبات این توافق نیز با هماهنگی آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) مشخص می‌شود؛ ضمن اینکه عربستان، کویت و امارات نیز به‌صورت داوطلبانه افزون بر کاهش‌های اتخاذ شده، روزانه حدود 2 میلیون بشکه دیگر نیز از عرضه خود کم خواهند کرد. به گفته وزیر نفت، ایران به‌دلیل تحریم به‌همراه لیبی و ونزوئلا از کاهش عرضه معاف است. او درباره قیمت مورد انتظار نفت پس از این توافق گفت: باید منتظر واکنش بازار ماند.
پیش‌بینی‌ها از قیمت نفت
اما چند دقیقه پس از این توافق، قیمت نفت در لندن بیش از 4 درصد افزایش یافت و به حدود 33 دلار در هر بشکه رسید. با این حال، سرمایه‌گذاران بازارهای نفت در تلاش هستند تا دریابند که آیا این مقدار کاهش تولید کافی خواهد بود تا از تولید مازاد این محصول که در حال رشد است جلوگیری کند یا خیر در حالی که ویروس کرونا بازارهای جهانی را به تعطیلی کشانده است.
دانیل یرگین معاون موسسه‌ای اچ اس مارکیت در این باره گفت: «این توافق صنعت نفت جهان و اقتصادهای ملی و دیگر صنایع وابسته به نفت را از فرو افتادن در یک بحران خیلی عمیق نجات می‌دهد.» در همین حال، «گلدمن ساکس» نیز پیش‌بینی کرده، که قیمت‌های نفت در هفته‌های آینده همچنان به افت خود ادامه دهند؛ چراکه توافق کاهش تولید تاریخی اوپک پلاس در مقابل افت تقاضای شدید ناشی از ویروس کرونا کافی نخواهد بود. گلدمن تخمین زده است: «حتی با التزام ۱۰۰ درصدی اعضای اوپک به توافق و التزام ۵۰ درصدی سایر کشورهای شرکت‌کننده در تواق، کاهش تولید ماه می‌در واقع ۴.۳ میلیون بشکه در روز نسبت به سه ماهه اول خواهد شد.»
با این حال، «تعادل» در گفت‌وگو با دو کارشناس انرژی، سعی کرده به این دو پرسش پاسخ دهد که این توافق نفتی در روزها و ماه‌های آینده چه اثری بر روند قیمت نفت خواهد گذاشت؟ و اینکه آیا این توافق به نفع ایران خواهد بود؟
در همین رابطه، مجید عباسپور استاد دانشگاه صنعتی شریف و تحلیلگر انرژی درباه توافق تولیدکنندگان نفت بر سر کاهش تولید نفت، به «تعادل» می‌گوید: هرچند تولیدکنندگان برتر نفت در جهان بالاخره به یک توافق تاریخی بر سر کاهش تولید نفت رسیدند، اما این توافق برای یک مدت معینی است، به‌طوری‌که تا پایان سال میلادی تولید نفت به کمتر از 6 میلیون بشکه در روز کاهش خواهد یافت. اما این توافق نفتی را مجموع می‌توان مثبت ارزیابی کرد؛ چراکه ایران، ونزوئلا و لیبی از این توافق که قرار است از ماه مه ٢٠٢٠ میلادی (٢٢ اردیبهشت ٩٩) اجرایی شود، مستثنی هستند.
به گفته این استاد دانشگاه صنعتی شریف، از آنجایی که قیمت نفت به عرضه و تقاضا وابستگی دارد، باید این موضوع را در نظر گرفت، مادامی که عرضه در بازار کاهش یابد، قطعا بر افزایش قیمت نفت اثر گذار خواهد بود. همچنین به گفته عباسپور اما یکی از عواملی که در این دوران بر بازار نفت تاثیر بسیاری گذاشته است، موضوع کرونا است، چراکه رشد اقتصادی کشورهای بزرگ مصرف‌کننده و به‌طور کلی رشد اقتصادی دنیا در پی شیوع این ویروس تحت‌الشعاع قرار گرفته و این مساله آسیب زیادی را به دنیا وارد کرده است. اما نکته‌ای که عباسپور دست روی آن می‌گذارد، این است که این توافق در حال حاضر تاثیر مثبت اما جزئی بر افزایش قیمت نفت دارد. زیرا مراکز بزرگ اقتصادی در شرایط کنونی به دلیل شیوع ویروس کرونا خیلی فعال نیستند و همین امر باعث کاهش مصرف انرژی و تقاضا شده است.
بنابراین بنابه اظهارات او، ممکن است افزایش چند دلاری قیمت نفت را طی روزهای آتی، در بازارهای جهانی شاهد باشیم، اما هر چه به ماه آگوست (اوایل شهریور) نزدیک شویم، قیمت نفت با توجه به فروکش کردن بحران کرونا خود را به مرز 40 تا 50 دلار بالا می‌کشید. نکته اثر گذار دیگر در این توافق، از نگاه استاد دانشگاه صنعتی شریف، ذخایر استراتژیک نفتی است.
به گفته او، چنانچه این توافق نفتی یعنی کاهش تولید نفت رخ نمی‌داد، ذخایر استراتژیک کشورهای تولیدکننده نفت افزایش می‌یافت و همین امر بر روی قیمت نفت اثر منفی داشت. حال در مورد اینکه این توافق نفتی می‌تواند به نفع ایران باشد یا خیر، عباسپور می‌گوید: با توجه اینکه ایران همچنان تحریم است و صادرکننده بزرگ نفتی نیز در بازارهای جهانی به شمار نمی‌روند، این توافق خیلی تاثیری به حال ایران نخواهد داشت. اما از آنجایی که کاهش قیمت نفت، منابع ارزی ایران را تحت تاثیر قرار می‌دهد، با این توافق و امیدواری نسبت به افزایش قیمت نفت می‌تواند درآمدهای نفتی ایران را تا حدی افزایش دهد.
از سوی دیگر، مرتضی بهروزی‌فر کارشناس بازار انرژی در پاسخ به این پرسش «تعادل» که توافق کاهش تولید اوپک پلاس، آیا قیمت نفت را به مرز 50 دلار در هر بشکه می‌رساند یا خیر، می‌گوید: هم صدایی تولیدکنندگان نفت قطعا تاثیر مثبتی بر بازار خواهد داشت. چرا که این توافق سیگنال مثبتی را به بازار می‌فرستد، که تولیدکنندگان نفت یک صدا هستند و همین همصدایی پیش از حذف فیزیکی نفت از بازار بر قیمت‌ها تاثیرگذار بوده است.
بهروزی‌فر در ادامه با توضیح اینکه در توافق اوپک پلاس قرار است ۹.۷ میلیون بشکه نفت از بازار کم شود، عنوان می‌کند: اعضای G20 نیز اعلام کرده‌اند ۳.۷ میلیون بشکه از تولید خود را کم می‌کنند، که با اعلام سه کشور «عربستان، کویت و امارات» نیز ۲ میلیون بشکه از عرضه نفت کاهش پیدا می‌کند که در مجموع حکایت از کاهش ۱۵ میلیون بشکه‌ای عرضه در بازار جهانی نفت دارد. به گفته این کارشناس بازار انرژی، کاهش تولید نفت به نفع همه کشورهای تولیدکننده نفت است؛ چرا که سبب می‌شود قیمت نفت بر مدار افزایش قرار گیرد. براساس اظهارات این کارشناس، اگر تولیدکنندگان نفت به تعهد کاهش تولید در ارقام اعلام شده پایبند باشند، پیش بینی که می‌توان کرد این است که قیمت نفت بین ۴۰ تا ۴۵ دلار در هر بشکه افرایش یابد. اما اینکه انتظار داشته باشیم قیمت نفت به بالای 50 یا 60 دلار در هربشکه برسد، به نظر غیرمنطقی است. البته موضوع دیگری که دراینجا محل بحث است اینکه آیا امریکا تولید نفت خود را کاهش خواهد داد. بهروزی‌فرد در این باره نیز معتقد است، اگرچه حجم تولید امریکا بسیار بالا است، اما به دلیل شیوع کرونا در این کشور، مصرف داخلی انرژی افت کرده و دور از انتظار نیست که حداقل به میزان کاهش مصرف داخلی تولید نفت خود را کم کند.
