تعادل | مرضیه احقاقی |
درگیری میان سازمان حفاظت محیط زیست و خودروسازان پس از یک دوره خاموشی مجددا آغاز شده و این مرتبه موضوع استاندارد آلایندگی مطرح است. براساس ماده ۴ قانون هوای پاک، فروش خودروهای دارای استاندارد آلایندگی یورو ۴ از ابتدای سال 99 ممنوع است؛ بنابراین خودروسازان باید تمام خودروهای خود را در سال آتی با استاندارد یورو ۵ تحویل مشتریان دهند. در این شرایط، چند پرسش مهم مطرح می‌شود؛ نخست آنکه آیا در چنین شرایطی خودروسازان می‌توانند تمام تولیدات خود را به یورو 5 مجهز کنند؟ ارتقای استاندارد آلایندگی خودروها به یورو ۵ چه تاثیری بر قیمت تمام شده این خودروها دارد؟ آیا بازار کشش رشد مجدد قیمت‌ها را دارد و آیا این اقدام واقعا تاثیر بسزایی بر کاهش آلودگی هوا دارد که سازمان حفاظت محیط زیست بر اجرای آن چنین پافشاری می‌کند؟! در همین حال، موافقان اجرای طرح یاد شده اعتقاد دارند تا به حال زمان کافی به خودروسازان برای بهبود سطح استاندارد تولیداتشان داده شده و دیگر تولید خودرو یورو ۴ توجیه‌پذیر نیست؛ به‌علاوه آنکه اگر خودروی با استاندارد یورو ۵، سوخت یورو ۴ مصرف کند مشکلی نخواهد داشت. در مقابل، اما مخالفان اجرای ماده ۴ قانون هوای پاک نیز رشد مجدد قیمت خودرو و عدم کشش بازار در قبال این افزایش، کاهش ظرفیت تولید خودرو در سال آتی و نبود سوخت مناسب برای خودروهای مجهز به این استاندارد را از دلایل اصلی مخالفت خود با اجرای طرح یاد شده از ابتدای سال آتی می‌دانند.
طبق ماده ۴ قانون هوای پاک، فروش خودروهای دارای استاندارد آلایندگی یورو۴ از ابتدای سال 1399 ممنوع است، بنابراین خودروسازان باید این ماده قانونی را در کل فروش‌های خود لحاظ کرده و حتی خودروهای ثبت‌نامی را با استاندارد یورو ۵ تحویل مشتریان دهند. همین موضوع بحثی تازه میان سازمان حفاظت محیط زیست و خودروسازان را آغاز کرده است. در همین حال خودروسازان اعتقاد دارند درحالی به عنوان متهم ردیف اول موضوع آلایندگی هوا معرفی می‌شوند که همواره ارتقا کیفیت سیستم‌های تولیدی خود را با هدف حفظ محیط زیست در دستور کار دارند و حتی در این زمینه از صنعت نفت کشور نیز گوی سبقت را ربوده‌اند. کما اینکه در حال حاضر نیز این استاندارد را برای برخی محصولات خود آغاز کرده‌اند و این استاندارد به‌زودی در سایر محصولات نیز اجرایی می‌شود. فعالان صنعت خودرو همچنین تاکید می‌کنند با ارتقای سطح تکنولوژی تولید خودرو، باید سوخت مصرفی این خودروها متناسب با استاندارد یورو۵ در جایگاه‌های سوخت‌گیری سراسر کشور فراهم شود. چراکه این مهم لازمه حفظ سلامت خودروهاست.
در همین حال، امیرحسین کاکایی کارشناس خودرو در گفت‌وگو با «تعادل» عنوان کرد که خودروسازان در حال حاضر توانایی تولید خودرو با استاندارد یورو5 را دارند اما موضوع اصلی ظرفیت تولید خودرو با استاندارد یورو5 است. در شرایط کنونی و با توجه به ظرفیت‌های بازار به‌نظر نمی‌رسد که خودروسازان بتوانند تمام ظرفیت تولیدات خود را مطابق با استاندارد یورو5 به بازار عرضه کنند. علاوه بر این در شرایط کنونی که از یک‌سو عموم افراد جامعه از رشد قیمت خودرو گلایه‌مند هستند و از سوی دیگر نیز خودروسازان با ضرر، تولیدات خود را روانه بازار می‌کنند؛ این الزام زمینه رشد مجدد قیمت‌ها را فراهم می‌کند. کاکایی افزود: بدون شک با توجه به استفاده از تکنولوژی‌های جدید در ساخت خودروهایی با استاندارد یورو5، قیمت خودرو افزایش معنی‌داری پیدا می‌کند.
چالش دیگری که درنتیجه این الزام مطرح می‌شود، کاهش تولید خودروسازان است. امیرحسین کاکایی در این زمینه نیز گفت: اگر خودروسازان موظف باشند این استاندارد را از ابتدای سال جاری برای تمام خودروهای خود اعمال کنند؛ بدون شک از ظرفیت تولید آنها کاسته می‌شود. توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که همینک نیز خودروسازان با تمام ظرفیت خود تولید نمی‌کنند؛ همین موضوع می‌تواند زمینه رشد مجدد قیمت‌ها را فراهم آورد و باید مورد توجه سیاست‌گذاران قرار گیرد.
امیرحسین کاکایی افزود: الزام به تولید خودرو با استاندار یور5 با هدف کاهش آلودگی هوا انجام می‌شود. این موضوع در حالی است که بنا به آمار منتشر شده از سوی سازمان محیط زیست خودروهای سواری سهم قابل توجهی از آلودگی ندارند. بلکه عوامل دیگری همچون تردد خودروهای فرسوده در سطح شهر، موتورسیکلت‌ها، خودروهای فرسوده ناوگان حمل‌ونقل شهری و مصرف سوخت‌های مایع به‌ویژه مازوت در نیروگاه‌های اطراف تهران، اثرگذاری بسیار بالاتری بر آلودگی هوا دارند. بنابراین طرح یاد شده گره‌ای از مشکل آلودگی هوای کلان‌شهرها نمی‌گشاید؛ بلکه تنها فشار مضاعفی را به مردم برای خرید خودرو وارد می‌کند.
علاوه بر این باید به این نکته تاکید کرد که در حال حاضر حدود 17 تا 18 میلیون انواع خودرو سواری در سطح شهر تردد دارند که به استانداردهای پایین‌تری مجهز هستند؛ بنابراین اگر سال آتی حتی 700 هزار تا یک میلیون خودرو با استاندارد یورو5 وارد بازار شوند هم، تاثیر چندانی بر کاهش آلودگی هوا نخواهد داشت. البته باید تاکید کرد که خودروسازان الزام مجهز بودن به استانداردهای روز دنیا را قبول دارند اما در چنین شرایطی و با افزایش قیمت، فشار اقتصادی به مردم وارد می‌شود. همچنین با افزایش قیمت خودرو، شاهد آن خواهیم بود که بر تعداد خودروهای فرسوده افزوده می‌شود. علاوه بر تمام موارد یاد شده، مساله سوخت بی‌کیفیت خودروها نیز مطرح است. چراکه خودروها با وجود بنزین بی‌کیفیت موجود، به سرعت مستهلک خواهند شد.
از سوی دیگر، حسن کریمی سنجری از دیگر کارشناسان حوزه خودرو در این باره به «تعادل» گفت: تغییر استاندارد یورو4 به یورو5، چندان دشوار نیست و خودروسازان داخلی امکان اجرای آن را دارند؛ کما اینکه این اقدام در سال جاری نیز آغاز شده است. با این‌وجود برای آنکه همه ظرفیت‌های خودروسازی به این استاندارد مجهز شوند؛ باید گام به گام جلو رفت. درنتیجه انتظار می‌رود تعاملی میان شرکت‌های خودروساز و سازمان حفاظت محیط زیست شکل گیرد تا از یک‌سو خواسته سازمان محیط زیست اجرایی شود و از سوی دیگر نیز از ظرفیت تولید این شرکت‌ها کاسته نشود. توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که کاهش تولید خودرو می‌تواند مجددا زمینه افزایش قیمت آن را فراهم کند. کریمی افزود: در این میان توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که همچنان مشکل تامین سوخت متناسب با خودروهای تولید شده با استاندارد یورو5، وجود دارد. بنابراین انتظار می‌رود همزمان با تولید خودرو با استاندارد یورو 5، سوخت مورد نیاز آن نیز تامین شود؛ چراکه در غیر این‌صورت طرح یاد شده تاثیری بر کاهش آلایندگی هوا نخواهد داشت.
احمد نعمت‌بخش، دبیر انجمن خودروسازان نیز در همین خصوص و در گفت‌وگو با «تعادل» تاکید کرد: ارتقای سطح استاندارد خودرو در تمام کشورهای دنیا منوط به بهبود کیفیت سوخت است. براساس اظهارات او، با آنکه چندین سال از تولید خودرو با استاندارد یورو4 می‌گذرد اما هنوز وزارت نفت نتوانسته، بنزین با استاندارد یورو4 را در در سراسر کشور توزیع کند. بدون تردید این کمبود خسارت‌هایی را به اتومبیل‌ها وارد می‌کند؛ کمااینکه در حال حاضر نیز شاهد گوشه‌ای از این چالش‌ها هستیم. درنتیجه اگر خودروهایی با استاندارد یورو 5 تولید و وارد بازار شوند، و از سوخت مناسب استفاده نکنند، بدون شک کاتالیست آنها آسیب جدی می‌بیند و مشکلات جدیدی برای مصرف‌کنندگان و خودروسازان ایجاد می‌شود.
در همین حال طرح مورد بحث موافقانی نیز دارد؛ به گزارش ایسنا، بهزاد اشجعی دبیر کمیته فنی صدور مجوزهای خودرویی سازمان حفاظت محیط زیست در مورد تفاوت خودروهای یورو۴ و یورو۵ گفت: حدود مجاز استاندارد یورو۵ سختگیرانه‌تر از یورو۴ است؛ همچنین از سوی دیگر سیستم عیب‌یاب خودرو در استاندارد یورو ۵ با استاندارد یورو۴ تفاوت دارد و این سیستم عیب‌یاب که مرتبط با آلایندگی خودرو است متوجه بروز اختلال در قطعات کنترل آلایندگی می‌شود. او در نهایت تاکید کرده ۵۰ درصد خودروهای یورو۵ تولید داخل در آزمون‌های تطابق تولید رد شده و این نشان می‌دهد که محصولات موردنظر بویی از این استاندارد نبرده‌اند. اشجعی در مورد تامین سوخت خودروهای تولید شده با استاندارد یورو 5 افزود: درحال حاضر سوخت یورو ۵ در دو پالایشگاه کشور تولید می‌شود، اما باید این نکته را در نظر داشت که بر اساس استانداردها اگر خودروی یورو۵، سوخت یورو۴ مصرف کند مشکلی نخواهد داشت، زیرا تفاوت میان آنها ناچیز است. وی افزود: بیشتر قطعات محصولات سایپا و ایران‌خودرو تولید داخل است و ارتقای استاندارد آنها ربطی به تحریم‌ها ندارد، اما از سوی دیگر برخی از شرکت‌هایی که نیاز به همکاری شریک خارجی خود دارند مانند «مدیران خودرو» و «کرمان موتور» ممکن است در زمینه خدمات فنی یا تامین قطعات با مشکلاتی مواجه شوند.
در این میان کارشناسان دیگری نیز در جدال میان خودروسازان و محیط زیستی‌ها طرف سازمان حفاظت محیط زیست را می‌گیرند. فربد زاوه، کارشناس خودرو، در اظهاراتی عنوان کرده بود که تا به حال دولت و وزارت صمت زمان کافی به خودروسازان برای بهبود سطح استاندارد تولیداتشان داده‌اند و دیگر تولید خودرو یورو۴ با هر بهانه‌ای توجیه‌پذیر نیست. انعطاف طولانی‌مدت نسبت به این صنعت سبب شده تا خودروسازان با داشتن بهانه‌های مختلف در این سال‌ها تلاشی برای بهبود کیفیت و افزایش سطح استاندارد نداشته باشند. مواردی همچون تحریم و تعداد افراد بالای شاغل در این صنعت تبدیل به حربه‌ای شده که همواره خودروسازان از آن برای فشار به دولت استفاده کرده و خواسته‌های خود را عملی کنند. اما امیدواریم که این مرتبه سازمان محیط‌زیست در مقابل شرکت‌های خودرویی مجبور به انعطاف نشده و مانع از فروش خودرو با استاندارد یورو۴ برای سال آتی شود.
از مجموع موارد یاد شده این‌طور به‌نظر می‌رسد که خودروسازان به زمانی برای مجهز کردن تمام تولیدات و ظرفیت خودروهای خود به استاندارد یورو ۵، نیاز دارند؛ اما این اقدام با تکیه بر توان داخلی امکان‌پذیر است. در همین حال همچنان این پرسش باقی می‌ماند که اگر خودروها به این استاندارد مجهز شوند، آیا امکان بهبود کیفیت بنزین و توزیع سوخت متناسب با استاندارد یورو5 در تمام کشور و در بازه زمانی مورد نظر وجود دارد؟ به‌علاوه آنکه آیا بازار کشش رشد قیمتی حاصل از این ارتقا استاندارد را خواهد داشت؟ انتظار می‌رود مسوولان سازمان حفاظت محیط زیست که دغدغه کاهش آلودگی هوا را دارند؛ موضوعات یاد شده را با دقت هرچه بیشتر بررسی و تصمیمات سنجیده‌ای را اتخاذ کنند.
