تعادل|نیلوفر جمالی|
صنعت خودروسازی کشور پس از تحریم‌های ثانویه که این صنعت را هدف قرار داده بود، با بحران‌های بی‌شماری مواجه شد. از جمله این بحران‌ها عدم تامین قطعات خودروها بود که همراه با کمبود نقدینگی مدت‌ها خودروهای پیش‌فروش شده را ناقص در کف پارکینگ‌ها نگه داشت. این اتفاق باعث نارضایتی مشتریان شد و وزارت صمت در پی نارضایتی‌ها و بحران‌های مالی به وجود آمده در این صنعت از پیش‌فروش خودروها جلوگیری و دستور لغو آن را صادر کرد. اما پس از رفع مشکلات مدیریتی و همچنین در راستای جذب نقدینگی مهرماه امسال وزارت صمت رویکرد خود را تغییر داده و پیش‌فروش خودروها را آزاد کرد تا بحران بیشتری برای خودروسازان به وجود نیاورد. به همین دلیل هم ایران‌خودرو در روزهای پایانی مهر ماه امسال پیش‌فروش خودروهای خود را آغاز کرد و با استقبال مشتریان مواجه شد. تقاضا برای پیش‌خرید خودروهای این شرکت به قدری زیاد بود که در مدت زمان کوتاهی بالغ بر 10 هزار دستگاه خودرو به فروش رفت. کارشناسان بر این باورند که تغییرات مدیریتی و فسادزایی در این سیستم باعث اعتمادسازی در میان افراد جامعه شده است. از این رو، مردم نقدینگی سرگردان خود را وارد این بازار کرده‌اند؛ بازاری که در شرایط کنونی نسبت به بازارهای موازی خود شرایط مساعدتری را تجربه می‌کند. از طرفی، جذب نقدینگی مذکور می‌تواند بحران‌های مالی خودروسازان را کاهش داده و آنها را به سمت صنایع مولدی سوق دهد که برای اقتصاد کشور نیز مفید خواهد بود.
پیش‌فروش‌های خوش اقبال
مدت زیادی بود که ایران‌خودرو با مشکلات خود دست به گریبان بود؛ به قدری که سیگنال‌های موجود در کدال بورس نشان از ورشکستگی قطعی این غول خودروسازی کشور می‌داد. در پی ورود قوه‌قضاییه به فسادهای اخیر کشور صدای رانتخواری‌ها و فسادهای مالی برخی از مسوولان پیشین این خودروسازی در آمد؛ اما پس از تمام بالا و پایین‌های زیاد، مدیران و مسوولانی که در این شرکت دست به اعمال غیرقانونی می‌زدند، مشخص و دستگیر شدند. از این رو، وزارت صنعت، معدن و تجارت که سهام‌دار عمده این خودروسازی بزرگ است و به نوعی مسوولیت هدایت آن را بر عهده دارد تلاش کرد تا با جایگزین‌های درست مدیریتی این سیستم را سرپا کند. نتیجه تصمیمات چند ماه گذشته و تغییرات به وجود آمده نشان می‌دهد که گویا آبی‌های جاده مخصوص در حال حرکت به سوی روندی مثبت هستند و توانسته‌اند اعتماد جامعه را به خود جلب کنند. در حالی که مشکلات پیش آمده در راستای تعهدات معوق خودروسازان و اعتراض مشتریان دلیل بر لغو مجوز پیش‌فروش محصولات خودرویی از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت شده بود؛ اما فصل پاییز راهی برای باز شدن درهای بسته پیش‌فروش‌های ایران‌خودرو شد. به نظر می‌رسد، دلیل تصمیم دولت بر لغو پیش‌فروش‌ها، بحران‌های مالی خودروسازان بود؛ اما خودروسازان نیز دلیل بحران‌های اخیر خود را عدم ارایه تسهیلات مالی وعده داده شده از سوی دولت می‌دانستند. در نهایت وزارت صمت در مهرماه امسال از تصمیم خود برگشت و مجوز پیش‌فروش محصولات خودروسازی‌ها را صادر کرد. در پی رویکرد جدید وزارتخانه مذکور که در راستای تامین مالی صنعت خودروسازی کشور صورت گرفته است، ایران‌خودرو در روزهای پایانی نخستین فصل پاییز سال 98 اقدام به پیش‌فروش خودروهای خود کرد که با استقبال مشتریان همراه شد. این پیش‌فروش‌ها که بالغ بر 10 هزار دستگاه خودرو را شامل شد با سرعت بالای پیش خرید مشتریان در وب سایت ایران‌خودرو همراه بود که نشان از خوش اقبالی و اعتمادسازی‌های اخیر این شرکت دارد. از گذشته نیز پیش‌فروش خودروها مورد استقبال مشتریان قرار می‌گرفت؛ چراکه بسیاری از افراد جامعه نقدینگی لازم برای استفاده از طرح‌های فروش فوری خودروسازان را ندارند. از این رو، افراد یاد شده از طریق طرح پیش فروش خودروها می‌توانند هم نقدینگی اندک خود را در جایی سرمایه‌گذاری کرده باشند و هم در فواصل زمانی مشخصی وجوه خود را تکمیل و پرداخت کنند. این روش باعث می‌شود تا نقدینگی سرگردان در جامعه نیز تا حدودی سر و سامان بگیرد. از طرف دیگر نباید فراموش کنیم، پس از ماجراهای گذشته که تحویل خودروهای پیش فروش شده با مشکلات بسیاری همراه و باعث بی‌اعتمادی در میان افراد جامعه شد؛ استقبال از طرح کنونی پیش‌فروش ایران خودرو از سوی مشتریان نشانه‌های روشنی از جلب اعتماد و کیفیت بهتر آبی‌های جاده مخصوص نسبت به گذشته دارد.
حضور نقدینگی در صنایع مولد
اما دلیل این اعتماد از سوی مردم چیست و چرا نقدینگی خود را به سوی پیش خرید خودرو سرازیر کرده‌اند را از زبان کارشناسان بررسی می‌کنیم. آنها معتقدند که نقدینگی سرگردانی که این روزها در کشور وجود دارد با پیش‌فروش خودروها می‌تواند وارد صنایع مولد شده و تا حدودی کنترل شوند. همچنین حضور این نقدینگی در بازار خودرو می‌تواند به نحوی بحران‌های مالی خودروسازان را پوشش دهد. در این راستا، یک عضو هیات علمی دانشکده مهندسی خودرو به خبرنگار «تعادل» می‌گوید: در تمام برهه‌های زمانی خودروسازان با استفاده از پیش‌فروش محصولات خود بخشی از نقدینگی مورد نیازشان را تامین می‌کرد. به گفته امیرحسن کاکایی، در دو سال گذشته با توجه به تنش‌های ناشی از تحریم‌ها، کاهش تولید، قیمت‌گذاری و زیان‌های به وجود آمده؛ مشکلات این صنعت رو به فزونی گذاشت. او معتقد است که در دو ماه گذشته با توجه به تلاش‌های صورت گرفته، تولید خودروسازی‌های کشور که پیش از این کاهش یافته بود، اندکی افزایش یافته و ما اکنون شاهد پیش‌فروش‌های جدید هستیم. کاکایی پیش‌فروش‌ها را بر اساس ضوابط خوانده و می‌گوید: پیش‌فروش خودروسازی‌ها بدون حساب و کتاب نخواهد بود؛ به این معنی که خودروسازان نمی‌توانند بدون حساب‌وکتاب و هر مقدار که دل خواهشان باشد، اقدام به پیش‌فروش محصولات خود کنند بلکه تنها برای درصدی از توان تولید خود مجوز دریافت می‌کنند. او ادامه می‌دهد: اگر پیش‌فروش‌ها برای سال آینده در حال انجام است به گونه‌ای طراحی می‌شود که در آن مقطع زمانی قادر به تحویل خودروهای پیش فروش شده باشند. به عنوان مثال در پیش‌فروش‌های فوری یکماهه خودروسازان حداکثر حدود 20 درصد از توان تولید خود در ماه را عرضه می‌کنند و در پیش‌فروش‌های یک ساله این رقم تا سقف 40 درصد مجاز خواهد بود. به گفته این کارشناس صنعت خودرو، پیش‌فروش‌ها باید برای تامین نقدینگی صنعت صورت گیرد و راه دیگری برای تامین نقدینگی وجود ندارد؛ اما جدای از اینکه پیش‌فروش‌ها روشی متداول در تامین نقدینگی هستند، اصولا پیش‌فروش‌های بلندمدت این خاصیت را دارد که نقدینگی سرگردان را از سطح بازار جمع‌آوری کرده و به سمت تولید صنعتی حرکت دهد که قطعا برای کشور مفید خواهد بود؛ چراکه به عنوان مثال نقدینگی را در صنعت خودروسازی وارد کرده و از سرگردانی نجات می‌دهد. کاکایی تاکید دارد که اکنون رقم نقدینگی در کشور بسیار بالا است و بخش اعظم آن نیز در دست مردم در حال جابه‌جایی است. این حجم از نقدینگی در میان جابه‌جایی‌های یاد شده با مشکلاتی مواجه خواهد شد و بی‌حساب و کتاب وارد بازاری شده و تعادل آن را بر‌هم می‌زند؛ اما زمانی که این پیش‌فروش‌ها در هر یک از صنایع کشور به‌ویژه صنعت خودروسازی صورت می‌گیرد، جریان نقدینگی را به سمت صنایع مولد و مفید برای اقتصاد کشور سوق می‌دهد. یک کارشناس دیگر در حوزه خودرو، در پاسخ به خبرنگار «تعادل» در این باره می‌گوید: اکنون افراد جامعه سرمایه‌هایی در دست دارند که بهترین فضا برای سرمایه‌گذاری را در صنعت خودرو می‌بینند؛ چراکه بازارهای دیگر از جمله «طلا، دلار و ...» که پیش از این سرمایه‌ها را به خود جذب می‌کرد، بسته و راکد شده است. امراله امینی معتقد است که نقدینگی در کشور وجود دارد و تقاضا برای سرمایه‌گذاری نیز همراه آن است؛ از طرف دیگر تنها بازاری که اکنون می‌تواند نتیجه مورد نظر مردم را داشته باشد و نسبت به کالاهای دیگر سود بیشتری دارد، خودرو است. به گفته او، با توجه به ساماندهی مدیریتی در صنایع خودروسازی کشور و جلوگیری از فسادهای پیشین در صورتیکه مدیریت این سیستم به درستی عمل کند، می‌تواند با جذب نقدینگی‌های مذکور شرکت‌های خود را سر وسامان داده و بحران‌ها را پشت سر بگذارند. امینی معتقد است که با مدیریت هزینه، ساماندهی و مدیریت درست این خودروسازان می‌توانند به روند مثبت خود ادامه دهند. او تاکید دارد که صنعت خودروسازی با تغییر ساختار هزینه‌ای و بهره‌وری خود می‌تواند قیمت تمام شده کالاهای خود را کاهش داده و به بازار محصولات خود رونق بخشند.
