تعادل |
شرق آفریقا دروازه تجارت با کشورهای شرقی آفریقا به‌شمار می‌رود؛ بطوری که هم‌اکنون اقتصاد‌های بزرگی چون «چین و هند» به بازیگران اصلی در این بخش از جهان تبدیل شده‌اند. این در حالی است که سهم ایران در بازار آفریقا بسیار ناچیز است و تجار ایرانی نتوانسته‌اند به خوبی از این فرصت‌های تجاری بهره ببرند و در بازارهای این منطقه نفوذ کنند. به گفته سرپرست سازمان توسعه تجارت، عدم عضویت ایران در پیمان‌های اقتصادی سبب شد تا تعرفه‌های بالایی برای صادرات ایران به کشورهای آفریقایی در نظر گرفته شود. همین مانع کافی است تا چین بتواند 19 درصد از بازار کشورهای افریقایی را دراختیار بگیرد. حال چنانچه ایران می‌خواهد سهمی از بازار شرق آفریقا داشته باشد، باید با تغییر رویکرد و برندسازی شرایط را برای رقابت صادرکنندگان در این بازارها فراهم کند. به گفته متولیان تجاری کشور، ایران برای ایجاد تغییر در این عرصه به دنبال ورود سرمایه‌گذاران قدرتمند برای تولید کالا، برندسازی کالاهای صادراتی، سرمایه‌گذاری در اقتصاد کشورهای منطقه و سایر بازارهای بالقوه است. در این میان، کمک به بخش خصوصی برای حضور در قاره آفریقا با «تسهیل در صدور ویزا، توسعه روابط سیاسی به منظور حضور تجار در آن قاره، حمایت از صدور کالاهای ایران و رایزنی با مقامات محلی» از برنامه‌های وزارت خارجه ایران برای توسعه تجارت ایران و آفریقا است.
تجارت با آفریقا
همایش تجارت با شرق آفریقا با رویکرد «بانک، بیمه، حمل و نقل دریایی» از سوی سازمان توسعه و تجارت برگزار شد. سرپرست سازمان توسعه تجارت در این همایش گفت: با وجود چنین ظرفیتی، سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی ایران از این ظرفیت استفاده کافی نکرده‌اند. محمدرضا مودودی با بیان اینکه قاره آفریقا حدود ۵.۷ درصد جغرافیای جهان و ۱۷ درصد جمعیت جهان را در اختیار دارد، افزود: این قاره از حدود ۲۰ هزار میلیارد دلار تجارت جهانی، سالانه حدود ۵۰۰ میلیارد دلار را به خود اختصاص داده است. آنچه در این آمار قابل تامل است؛ سهم پایین ایران از این تجارت است. به گفته مودودی، ایران سالانه تنها حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیون دلار تبادل تجاری با آفریقا دارد. از نگاه مودودی، مشکلات بانکی و مسائل زیرساختی همچون خطوط کشتیرانی و حمل و نقل در کنار محدودیت‌هایی که تحریم‌ها به وجود آورده‌اند، اصلی‌ترین عوامل تاثیرگذار در پایین بودن تجارت میان ایران و آفریقا به شمار می‌روند.
سرپرست سازمان توسعه تجارت با اشاره به تبادلات تجاری خاص کشورهای آفریقایی با یکدیگر، توضیح داد: این تبادلات و پیمان‌ها باعث شده ایران به عنوان کشوری که عضو بسیاری از این پیمان‌های اقتصادی نیست، برای صادرات خود به کشورهای آفریقایی مجبور به دادن تعرفه‌های بالاتر شود که این مسائل نیز در آینده با انجام مذاکرات لازم حل خواهد شد.
به اعتقاد مودودی، در صورت برطرف شدن مشکلات فعلی می‌توان انتظار داشت، ایران با توجه به مزیت نسبی که در تولید کالاهای مشتقات نفتی، صنایع پلیمر، محصولات کشاورزی و صنایع غذایی دارد، در بازار آفریقا حضور پرقدرت‌تری را تجربه کند. او درباره چگونگی بازاریابی ایران در کشورهای آفریقای نیز گفت: برای ما ظرفیت کشورهای شرق آفریقا همچون کنیا، سودان، نیجریه و الجزایر اهمیت بالایی دارد و با وجود نبود رابطه کامل سیاسی با مصر به این بازار نیز فکر می‌کنیم. ما پیش از این در آفریقای جنوبی و کنیا رایزن بازرگانی داشتیم و اکنون نیز برنامه‌ریزی‌هایی برای فرستادن این رایزن‌ها و همچنین ورود آنها به کشورهایی همچون الجزایر و نیجریه آغاز شده که هر چند تحریم‌ها محدودیت‌هایی در این حوزه به وجود آورده، اما با حضور آنها راه باز خواهد شد.
سرپرست سازمان توسعه تجارت همچنین با بیان اینکه ایران نوزدهمین بازار اقتصادی دنیا به شمار می‌آید، اظهار کرد: ما ۱.۲ درصد از جمعیت، جغرافیا و GDP جهان را در اختیار داریم اما محصولات صادراتی ما تنها ۰.۲ از بازار جهانی به شمار می‌روند. یکی از دلایل این موضوع نبود سرمایه‌گذاری‌های لازم از سوی فعالان اقتصادی ایران در بسیاری از کشورهاست. او با تاکید بر اینکه ایران پتانسیل جدی برای سرمایه‌گذاری در بسیاری از کشورها دارد، توضیح داد: وقتی می‌بینیم چین از راهی دور، در اقتصاد آفریقا وارد شده که ۱۹ درصد از بازار این کشور را در اختیار گرفته است و سهم آسیایی‌ها در آفریقا ۲۵ درصد است، یعنی ایران نیاز دارد با یک تغییر رویکرد و برندسازی برای کالاهای ایرانی شرایط را برای حضور در این بازار مهم فراهم کند.
مودودی افزود: ما برای ایجاد تغییر در این عرصه دو رویکرد را باید دنبال کنیم. نخست آنکه سرمایه‌گذاران قدرتمندی وارد اقتصاد ایران شوند که با تولید کالا و برندسازی راه را برای تنوع بخشیدن به کالاهای صادراتی کشور باز کنند. از سوی دیگر با سرمایه‌گذاری در اقتصاد کشورهای منطقه و سایر بازارهای بالقوه می‌توان شرایط را برای تولید کالاهای ایران و افزایش نفوذشان در بازارهای بین‌المللی باز کرد.
او همچنین در حاشیه این مراسم در جمع خبرنگاران با اشاره به سهم 600 میلیون دلاری ایران از کل سهم 500 میلیارد دلاری تجارت آفریقا اظهار کرد: هم به دلیل مشکلات بانکی و کشتیرانی ناشی از تحریم‌ها و هم به دلیل عدم عضویت ایران در اتحادیه‌های تجاری کشورهای آفریقایی و تعرفه‌های گمرکی بالای کالاهای ایرانی برای عرضه در بازارهای آفریقا تجارت خارجی ایران با این قاره پایین است؛ در حالی که ما در محصولات پلیمری، مشتقات نفتی و محصولات کشاورزی و مواد غذایی دارای مزیت صادراتی هستیم و باید از این مزیت خود در بازارهای آفریقا استفاده کنیم. سرپرست سازمان توسعه تجارت با بیان اینکه کشورهای کنیا، آفریقای جنوبی، سودان و نیجریه کشورهای مهم برای ایران در قاره آفریقا هستند، افزود: سهم بالای صادرات ما به قاره آفریقا مربوط به این 4 کشور است.
بازاری برای خدمات فنی و مهندسی
رییس اداره شرق آفریقا در وزارت امور خارجه نیز در این همایش گفت: شرق آفریقا پس از کشورهای همسایه بازار مناسبی برای صادرات خدمات فنی ومهندسی ایران به شمار می‌رود. در شرق آفریقا یک بلوک اقتصادی با 6 کشور شکل گرفته و جمهوری اسلامی ایران با 47 کشور از 54 کشور آفریقا روابط سیاسی دارد. ملک حسین گیوزاد افزود: سیاست خارجه ایران مانند هر دولت دیگری خواهان حضور فعال و تاثیرگذار در صحنه منطقه‌ای و جهانی است. او اظهار کرد: وقوع انقلاب اسلامی ایران تحولی را در سیاست ایران نسبت به قاره آفریقا به وجود آورد و سیاست خارجی جمهوری اسلامی نسبت به قاره آفریقا در دوران پس از انقلاب به چند دوره تقسیم می‌شود؛ بلافاصله پس از پیروزی انقلاب اسلامی حمایت از جنبش‌های آزادی بخش اولویت سیاست خارجی قرار گرفت. رییس اداره شرق آفریقا وزارت امور خارجه بیان کرد: در کنار همه چالش‌های کشورمان که در آفریقا با آن مواجه است، فرصت‌هایی برای همکاری وجود دارد؛ رشد صنعتی ایران نیاز به مواد خام برای کشورمان را روز افزون کرده و بخشی از مواد اولیه و خام مورد نیاز کشور از آفریقا تامین می‌شود.
او عنوان کرد: کم آبی کشور بخش کشاورزی را با مشکل جدی روبرو کرده، بنابراین قاره آفریقا می‌تواند تامین‌کننده نیازهای غذایی کشور باشد و همچنین بازار رو به رشد قاره آفریقا می‌تواند بازار مناسبی برای کالاهای صادراتی ایران باشد. فرصت بسیار مغتنمی برای حضور بخش خدمات فنی و مهندسی ایران در آفریقا وجود دارد. گیوزاد بیان کرد: یکی از اولویت‌های وزارت خارجه با توجه به اولویت‌های دولت کمک به بخش خصوصی برای حضور در قاره آفریقا با تسهیل در صدور ویزا و توسعه روابط سیاسی به منظور حضور تجار در آن قاره است. حمایت از صدور کالاهای ایران و رایزنی با مقامات محلی از برنامه‌های وزارت خارجه برای توسعه تجارت ایران و آفریقا است. رییس اداره شرق آفریقا در وزارت امور خارجه عنوان کرد: شرق آفریقا یکی از مهم‌ترین مقاصد صادرات خدمات فنی و مهندسی ایران بعد از صادرات به کشورهای همسایه است و اکنون تعداد زیادی از شرکت‌های ایرانی در کشورها «اوگاندا، کنیا و تانزانیا» مشغول فعالیت هستند.
از سوی دیگر، معاون فنی بازرگانی کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران هم در این همایش گفت: کشتیرانی ایران آماده ارایه خدمات در جهت توسعه تجارت با شرق آفریقاست. شرق آفریقا دروازه تجارت با شرق آفریقا است و هم‌اکنون اقتصاد‌های بزرگی مانند چین و هند به بازیگران اصلی در این بخش از جهان تبدیل شده‌اند. سامان ترابی‌زاده با اشاره به اینکه تجارت کانتینری طی سال‌های اخیر در بنادر بزرگ شرق آفریقا رشد کرده است، اظهار کرد: حجم عملیات دو بندر «مومباسا و دارالسلام» از سال ۲۰۱۰ به این سو دو برابر شده است. سهم تجارت ایران با شرق آفریقا مطلوب نیست و افزایش حجم و ارزش تجارت با آفریقا نیازمند حمایت‌های دولتی است البته این حمایت باید تا زمانی باشد که تجار ایرانی بتوانند در بازار هدف به‌ثبات برسند. او با تأکید بر اینکه این کشتیرانی برای توسعه مبادلات تجاری با شرق آفریقا آمادگی کامل دارد، تصریح کرد: کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران در تمام بخش‌ها از جمله کانتینر، فله و کالای عمومی، مشتقات نفتی و قیر خدمات خود را به تجار ارایه می‌کند. معاون فنی بازرگانی کشتیرانی ایران با بیان اینکه اگر زمینه لازم فراهم شود، کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران نسبت به تأسیس دفتر در شرق آفریقا اقدام خواهد کرد، اظهار کرد: باید در نظر داشت مبادلات اقتصادی بین ایران و آفریقا با توجه به امکانات مناسبی که در دریای خزر وجود دارد می‌تواند به ترانزیت کالا از شرق آفریقا به کشورهای CIS و بالعکس ختم شود که در این زمینه نیز کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران توانایی خدمات‌دهی لازم را داراست.
برنامه اقتصادی کنیا چیست؟
سفیر کنیا نیز در همایش تجارت با شرق آفریقا گفت: سهم اقتصاد آفریقا در سال 2017 نزدیک به 5 درصد بوده است و در حال افزایش است. کنیا، کنگو، اوگاندا، اواندا، تانزانیا، سودان در یک پیمان مشترک در شرق آفریقا همکاری می‌کنند. رقیه احمد موسو با بیان اینکه در سال 2019 جمعیت بیشتر به آفریقا خواهیم داشت، افزود: سهم اقتصاد آفریقا در سال 2017 نزدیک به 5 درصد بوده است و در حال افزایش است. او با تاکید بر کشف نفت و گاز که فرصت‌های جدیدی را به آفریقا ایجاد کرده، تصریح کرد: کنیا یکی از کشورهای اقتصادی شرق آفریقا است که در زمینه تولیدات چای، قهوه و... سهم بالایی دارد. همچنین در زمینه واردات ماشین‌آلات و وسایل فولادی و حمل و نقلی فعالیت می‌کنند. چشم‌انداز اقتصاد کنیا روی کشاورزی، گردشگری، مواد غذایی، خدمات مالی و صادرات نفت برنامه‌ریزی شده است. سفیر کنیا با تاکید بر اینکه پروژه‌های زیادی در برنامه‌های کنیا در نظر گرفته شده است، تصریح کرد: استراتژی کنیا روی تقویت اقتصاد جهانی است تا بتوانیم در 30 سال آینده به جایگاه خود در جهان دست پیدا کنیم. اوگاندا به عنوان یکی از کشورهای پایه گذار همکاری شرق آسیا در زمینه صادرات ماهی، قهوه و... فعال است و چشم‌اندازی برای سال 2020 تدوین کرده و تمرکز خود را روی تجارت جهانی قرار داده است. از این رو به دنبال توزیع کالا در مناطقی از جهان برای ایجاد فرصت‌های سرمایه‌گذاری است. او با اشاره به اقتصاد دیگر کشورهای شرق آفریقا گفت: کشور تانزانیا به عنوان یکی از ثروتمندترین کشورهای شرق آفریقا بندر بزرگی در اختیار دارد که در زمینه حمل و نقل بین‌المللی فعال است.
