تغییر شیوه پرداخت تسهیلات به تولید

تعادل|

اصلاح «طرح رونق تولید» کلید خورد. معاون امور صنایع وزارت صنعت، در تازه‌ترین اظهارات خود از بازنگری در طرح رونق تولید برای سال جاری خبر داد. اما چه مواردی به عنوان سرفصل اساسی تولید در نسخه اصلاح شده، مدنظر قرار گرفته است؟ بنابه توضیحات ارایه شده از سوی فرشاد مقیمی، در نسخه اصلاح شده این طرح، «پرداخت 140 هزار میلیارد تومان تسهیلات برای 35 هزار و 610 واحد صنعتی پیش بینی شده است. براساس این طرح، 80 هزار میلیارد تومان برای «تامین سرمایه در گردش واحدهای تولیدی»، ۴۰ هزار میلیارد تومان برای «نوسازی و بازسازی واحدها» و ۲۰ هزار میلیارد تومان برای «تکمیل طرح‌های نیمه تمام بالای ۶۰ درصد» در نظر گرفته شده است. سرفصل دیگری که در این طرح به چشم می‌خورد، «تعیین اولویت برای متقاضیان تسهیلات نقدی» است؛ به عبارتی، پروژه‌هایی در اولویت پرداخت تسهیلات قرار می‌گیرند که نخست منجر به رشد توان داخلی‌سازی شده و در مرحله بعد، توان تولید محصولاتی صادراتی را داشته یا قادر به تکمیل زنجیره تولید یک کالا هستند. اما فرآیند ارایه تسهیلات به چه شکلی خواهد بود؟ بنابر توضیحات ارایه شده از سوی معاون امور صنایع وزارت صنعت، متقاضیان برای دریافت اعطای تسهیلات تولید، ابتدا باید در سامانه بهین یاب ثبت‌نام کنند تا کمیته‌ای که برای بررسی این واحدها تشکیل شده، پس از بررسی شرایط متقاضیان، آنها را برای دریافت تسهیلات به بانک معرفی کند. این در حالی است که طرح رونق تولید در سال گذشته با استقبال سرد متقاضیان برای دریافت تسهیلات مواجه شد که برخی دلیل این امر را «بروکراسی اداری بانک‌های عامل»، « کند بودن فرآیند بررسی پرونده متقاضیان» و «اجرای طرح‌های موازی یارانه‌ای» عنوان می‌کنند.

   تزریق تسهیلات 97 به روایت آمار

براساس آمار منتشر شده از سوی وزارت صنعت، تسهیلات پرداختی بانک‌ها و موسسات اعتباری در 11 ماهه منتهی به بهمن سال 1397 به بخش‌های اقتصادی مبلغ 649.2 هزار میلیارد تومان است که سهم «بخش صنعت و معدن» با افزایش 17.5 درصدی نسبت به مدت مشابه سال 1396 به 177.7 هزار میلیارد تومان رسیده است. در همین بازه زمانی در بخش «بازرگانی» نیز 82.4 هزار میلیارد تومان تسهیلات پرداخت شده است که رشدی برابر با 13.7 درصد را نشان می‌دهد. از این رو، سهم بخش «صنعت و معدن» از این تسهیلات 27.4 درصد و سهم بخش «بازرگانی» 12.7 درصد بوده است.  اما در عین حال، ارزیابی کارنامه طرح رونق تولید تا پایان بهمن‌ماه سال 1397 از حرکت کند اجرای این طرح حکایت دارد. براساس آخرین آمار اعلام‌‌شده از روند اجرای طرح «تامین مالی بنگاه‌های تولیدی کوچک و متوسط» و «طرح‌های نیمه‌تمام با پیشرفت فیزیکی بالای ۶۰ درصد» نشان‌دهنده آن است که از مجموع ۲۰۰هزار میلیارد ریال تسهیلات پیش‌بینی شده برای این دو بخش تا پایان بهمن ماه سال 97 تنها رقمی بالغ بر 38.9هزار میلیارد ریال تسهیلات در فرآیند رونق به یک هزار و 677نفر متقاضی دریافت تسهیلات، پرداخت شده است. البته مجموع پرداختی‌ها در این دوره زمانی با انتقالی‌های سال 96 که 22 هزار و 483مورد بوده است به 164هزار و 367 میلیارد ریال رسیده که این آمار همچنان از کندی روند اجرای طرح رونق تولید حکایت دارد.

   بازنگری در طرح رونق تولید

اما با توجه به افزایش نیاز به نقدینگی واحدهای تولیدی در سال جاری، معاون امور صنایع وزارتخانه صنعت از بازنگری در «طرح رونق تولید» در سال جاری خبر می‌دهد. به گفته فرشاد مقیمی، در طرح رونق تولید سال 98 پرداخت 140 هزار میلیارد تومان تسهیلات برای 35هزار و 610 واحد صنعتی پیش بینی شده که از میزان کل تسهیلات، 80 هزار میلیارد تومان برای «تامین سرمایه در گردش واحدهای تولیدی»، ۴۰ هزار میلیارد تومان برای «نوسازی و بازسازی واحدها» و ۲۰ هزار میلیارد تومان نیز برای «تکمیل طرح‌های نیمه تمام بالای ۶۰ درصد» در نظر گرفته شده است. بنابر اعلام او، واحدهای صنعتی در سال جاری مجموعا به 720 هزار میلیارد تومان نقدینگی نیاز دارند که درخواست پرداخت این مبلغ به بانک مرکزی اعلام شده است. به گفته مقیمی، بر اساس برآورد وزارت صنعت از نیاز واحدهای تولیدی به نقدینگی در سال جاری، واحدهای صنعتی به رقم حدود ۳۶۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی نیاز دارند؛ با فرض دو بار چرخش سرمایه در گردش در سال، نیاز واحدهای تولیدی به نقدینگی در مجموع معادل ۷۲۰ هزار میلیارد تومان خواهد بود.  به گفته این مقام مسوول، طرح «رونق تولید» در سال جاری در چند پروژه تعریف شده که شامل هدف‌گذاری «احیای 2 هزار واحد تولیدی»، «به ظرفیت رساندن واحدهای صنعتی» و «نوسازی و بازسازی این واحدها» است. مقیمی همچنین هدف این طرح را «رفع مشکلات واحدهای صنعتی» که شامل صنوف نیز هستند عنوان کرد و گفت: «افزایش تولید و اشتغال»، «کاهش قیمت تمام شده» و «اصلاح ساختار واحدهای تولیدی» همچون خط تولید، منابع انسانی، مالی و مدیریتی از دیگر اهدافی است که برای طرح رونق تولید در نظر گرفته شده است. البته به گفته مقیمی، اصلاحیه طرح رونق تولید در حال حاضر به صورت پیشنهاد بوده و هنوز مصوب نشده است.  اما چه کسانی در اولویت دریافت این تسهیلات قرار دارند؟ به گفته  او، اولویت‌هایی برای انتخاب دریافت‌کنندگان این تسهیلات در نظر گرفته شده است که براساس این این مکانیسم جدید، پروژه‌هایی می‌توانند ساخت داخل را در کشور رشد دهند، محصولات صادراتی تولید کنند و زنجیره تولید یک کالا را تکمیل کنند، در اولویت پرداخت تسهیلات قرار دارند. بنابه اظهارات مقیمی، واحدهای تولیدی متقاضی دریافت این تسهیلات باید در سایت بهین یاب ثبت نام کنند؛ سپس کمیته‌هایی برای بررسی این واحدها در سطح استان‌ها تشکیل می‌شود و پس از بررسی احراز شرایط واحد صنعتی، پرونده برای دریافت تسهیلات به بانک معرفی خواهد شد. به گفته مقیمی، اقداماتی که تا پایان سال گذشته در راستای توسعه ساخت داخل در دو واحد خودروسازی کشور دنبال شد، باعث شد میزان خروج ارز برای واردات قطعات و مواد اولیه از ایران خودرو و سایپا به ترتیب حدود ۴۰ و ۳۸ میلیون دلار کاهش داشته باشد.

   افت سهم صنعت از تسهیلات 97

اما کمبود نقدینگی در واحدهای تولیدی یکی از مهم‌ترین مشکلاتی است که بخش‌های مختلف صنعت بارها نسبت به آن گلایه داشتند. رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان تهران نیز چندی پیش اعلام کرد که با افزایش نرخ ارز در سال گذشته نیاز واحدهای تولیدی به نقدینگی نسبت به سال ۱۳۹۶ بیش از سه برابر شده و با این شرایط بانک‌ها باید منابع خود را به سمت حمایت از تولید سوق دهند. از سال ۱۳۹۶ سه طرح حمایتی تحت عناوین «رونق تولید»، «بهسازی و نوسازی صنایع» و «حمایت از تولید و اشتغال» با اعتباری معادل ۵۰ هزار میلیارد تومان برای رونق تولید و نوسازی صنایع در نظر گرفته شد، اما آمارها نشان می‌دهد سال گذشته استقبال چندانی از این طرح‌ها نشده است. این در حالی است که مقیمی علت آن را وجود برخی طرح‌های موازی شامل یارانه عنوان می‌کند. به گفته مقیمی، سال گذشته علاوه بر «طرح رونق تولید»، مجلس   مبلغ یک و نیم میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی به عنوان «تسهیلات برای ایجاد اشتغال روستایی» تخصیص داد و با توجه به اینکه طرح اشتغال روستایی شامل یارانه بود و نرخ تسهیلات آن در مقایسه با طرح رونق تولید کمتر بود، رغبت و انگیزه نسبت به طرح رونق تولید کمتر شد. کارنامه پرداخت تسهیلات از طریق «طرح رونق تولید » نیز نشان‌دهنده آن است که تا پایان بهمن ماه سال 1397 در مجموع 11هزار و 211 متقاضی برای دریافت بیش از 147 هزار و 845 میلیارد ریال تسهیلات ثبت نام کرده‌اند که از این تعداد 6 هزار و 90 متقاضی به بانک‌های عامل معرفی اما تنها یک هزار و 677 نفر در فرآیند رونق تولید موفق به دریافت حدود 38.9 هزار میلیارد ریال تسهیلات شده‌اند.  او  اظهار کرد: سال گذشته پیش‌بینی شده بود که برای مدیریت صنایع کشور به حدود ۲۷۷ هزار میلیارد تومان «سرمایه در گردش» نیاز است که حدود ۲۰۱ هزار میلیارد تومان از این نیاز به واحدهای تولیدی پرداخت شد. البته این اظهارات مقیمی در حالی است که بر اساس آمار منتشر شده از سوی وزارت صنعت، تا پایان بهمن ماه سال 1397، بالغ بر 140.4 هزار میلیارد تومان تسهیلات پرداختی در قالب «سرمایه در گردش» به بخش صنعت و معدن بوده است. از این‌رو اختلاف این دو رقم اعلامی که رقمی حدود 60 هزار میلیارد تومان می‌شود، با ابهام روبه‌روست. مقیمی  با اشاره به تغییرات نرخ ارز در سال گذشته و تأثیر آن بر افزایش نیاز واحدهای تولیدی به سرمایه در گردش، گفت: سال گذشته مبادلات بانکی با کشورهای خارجی سخت‌تر شد و زمان رسیدن مواد اولیه به کشور با افزایش مدت 3 ماهه، از 4 ماه به حدود 7 ماه رسید. به گفته مقیمی، نوسان قیمت‌ها نیز عامل دیگری بود که بر فروش‌های اعتباری و اقساطی تاثیر گذاشت. به گفته او، با توجه به اینکه تولیدکنندگان برآوردی از قیمت مواد اولیه مورد نیاز خود در ماه‌های آینده ندارند، فروش اعتباری در سال گذشته کاهش داشته است. این مقام مسوول در وزارتخانه صنعت همچنین علت دیگر کاهش سرمایه در گردش واحدهای تولیدی را کاهش قدرت خرید مردم عنوان کرد وافزود: در زمینه صادرات نیز تولیدکنندگان با محدودیت‌هایی مواجه شدند که زمان فروش محصولات را طولانی‌تر کرد و از طرف دیگر لزوم عرضه ارز در سامانه نیما باعث شد که فروشندگان تردیدهایی برای صادرات داشته باشند؛ چراکه نرخ ارز در بازار آزاد بیشتر بود. او در بخش دیگری از صحبت‌های خود با بیان اینکه مجموع این شرایط باعث شد که نیاز واحدهای تولیدی به نقدینگی به بیش از ۲۷۷ هزار میلیارد تومان برسد، اظهار کرد: در نهایت در یکی از جلسات شورای هماهنگی اقتصادی دولت، رییس‌جمهور دستور تأمین سرمایه در گردش مورد نیاز واحدهای تولیدی از سوی بانک مرکزی را صادر کرد اما با وجود اینکه برآورد ما از نیاز واحدهای تولیدی در آن مقطع حدود ۹۰ هزار میلیارد تومان بود، بانک مرکزی پرداخت ۴۰ هزار میلیارد تومان را به‌عهده گرفت که این مبلغ نیز تا پایان سال گذشته پرداخت نشد. به گفته او در سال گذشته حدود ۲۰۱ هزار میلیارد تومان تسهیلات به بخش صنعت پرداخت شد؛ اما طبق آمارها سهم تسهیلات پرداخت شده به بخش صنعت در سال گذشته نسبت به سال ۱۳۹۶ کاهش داشته و از ۲۸.۴ به ۲۷ درصد رسید و در عوض سهم بخش مسکن و ساختمان از ۸.۵ به ۱۳.۴ درصد افزایش یافت. این آمارها در حالی از سوی مقیمی مطرح می‌شود که سهم «بخش صنعت و معدن» از تسهیلات پرداختی تا پایان بهمن ماه سال 97، با افزایش 17.5 درصدی نسبت به مدت مشابه سال 1396 به 177.7 هزار میلیارد تومان رسیده است.