تعادل|
صورتحساب نوروز 98 نسبت به سال گذشته چه تغییراتی کرده است؟ مقایسه قیمت‌های فعلی در بازار نسبت به سال گذشته، حکایت از آن دارد که سفره خانوار ایرانی در شب سال نو تقریبا دو برابر گرانتر تمام می‌شود. محاسبات حداقلی نشان می‌دهد که یک خانوار برای تهیه سبد نوروزی خود در شب سال نو باید معادل 160 هزار تومان هزینه کند. ریز هزینه این سبد نوروزی با احتساب یک کیلو سیب قرمز 7500 تومان، یک کیلو پرتقال 7000 هزار تومان، نارنگی 7000هزار تومان، یک کیلو شیرینی 28 هزار تومان، نیم کیلو آجیل 55 هزار تومان خواهد بود. همچنین برای تهیه سفره هفت سین، باید حداقل 55 هزار تومان هزینه کرد. این در حالی است که در سال گذشته سبد سال نو با 83 هزار تومان قابل تهیه بود. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد، رشد تقریبا 100 درصدی قیمتها در نوروز 98، به دلیل گران شدن خشکبار و افزایش نرخ میوه در بازارها باشد. در این میان اما مشاهده رفتار خرده‌فروشان نیز حکایت از بی‌ثباتی در قیمت اقلام پرتقاضا دارد. صاحبان مشاغل به گمان افزایش تقاضا در بازار شب عید، خودسرانه قیمتها را بالابرده‌اند و این تفاوت قیمتها با مراکز رسمی و میادین میوه و تره بار، اختلافی 30 درصدی دارد. اما از دیگر سو، اگر به درآمد حداقل حقوق‌بگیران جامعه نگاه کنیم، بهای گذراندن شب سال نو برای آنها، معادل از دست رفتن حدود ۱۰ درصد حقوقشان است. براساس آمارها، نوروز امسال، برای دهک‌های پایین جامعه سخت‌تر و گرانتر از سال‌های پیش خواهد بود. واکاوی تغییرات آماری قیمت اقلام مورد نیاز شب عید، این موضوع را نیز نمایان می‌کند که سیاست دستوری کنترل قیمتها به صرف مبارزه با احتکار و گرانفروشی به ثمر نمی‌نشیند و تا ریشه تورم درمان نشود، ترمز قیمتها کشیده نخواهد شد.
هزینه‌ها چقدر تغییر کرد
افزایش قیمتها در سال جاری باعث شده تا سفره نورزی اقشار کم درآمد در 98، کوچک‌تر از سال‌های قبل باشد. این افزایش قیمتها البته بر رشد قیمت اقلام سفره هفت سین نیز تأثیرگذار بوده است؛ سفره‌ای که به رسم هر سال برای اجرای مراسم سال نو و لحظه تحویل سال توسط خانواده‌ها چیده می‌شود. تنها هزینه تمام شده یک سفره هفت سین ساده برای تحویل سال نو، رقمی بین ۵۰ تا ۹۰ هزار تومان است. اگر برای خانوارهای ۳ نفره سبد نوروز را بچینیم، احتمالا یک فال سیر به ارزش 2هزار تومان، 100 گرم سنجد به ارزش 6هزار تومان، 100 گرم سماق به ارزش 2 هزار تومان، سیب به ارزش 2 هزار تومان، یک عدد سبزه به ارزش 15 هزار تومان، یک عدد ماهی قرمز به ارزش 3 هزار تومان، 600 گرم سمنو به ارزش 7 هزار و 500 تومان و یک شاخه گل سنبل به ارزش 15 هزار تومان در سفره آنها خواهد بود. یک حساب سرانگشتی نشان از آن دارد که یک سفره هفت سین ساده در ارزان‌ترین حالت در حدود ۵۵ هزار تومان تمام می‌شود که اگر در گران‌ترین حالت، گل سنبل و سبزه را هر کدام ۳۵ هزار تومان در نظر بگیریم، این مبلغ به حدود ۹۰ هزار تومان می‌رسد. از دیگرسو، در سال‌های گذشته عموم خانواده‌ها سکه‌های طلا را در سفره هفت سین خود قرار می‌دادند اما در سال جاری با رشد قیمت سکه کمتر کسی از سکه‌های طلا برای سفره هفت سین استفاده می‌کند. در کنار بازار و ساده‌ترین شیوه تهیه اقلام سفره هفت سین، برخی از صفحات مجازی در اینستاگرام و تلگرام به طراحی و اجرای سفره‌های هفت سین کوچک و قابل حمل روی آورده‌اند که با استفاده از ذوق و محصولات تزئینی سفره هفت سین‌های مختلفی را طراحی و عرضه می‌کنند. بررسی قیمت این دست سفره هفت سین‌ها نشان از آن دارد برای تهیه آنها باید بین ۲۰۰ تا ۵۵۰ هزار تومان هزینه کرد.
اما از دیگر سو، سبد نوروز را می‌توان بطور معمول اقلامی شامل «آجیل، میوه و شیرینی» دانست. مطابق آخرین گزارش بودجه و خانوار بانک مرکزی، متوسط افراد خانوار کشور ۲۸/ ۳ نفر است. حال اگر برای خانوارهای ۳ نفره سبد نوروز را بچینیم، احتمالا یک کیلوگرم از نارنگی، پرتقال، سیب، یک کیلوگرم شیرینی‌جات، ۱۰۰ گرم پسته، ۱۰۰ گرم بادام درختی، ۱۰۰ گرم بادام زمینی، ۱۰۰ گرم فندق، ۱۰۰ گرم تخمه کدو و ۱۰۰ گرم تخمه ژاپنی در سفره آنها خواهد بود. قیمت میوه‌ها و خشکبار و شیرینی‌جات با مراجعه خبرنگار «تعادل» به مراکز فروش و میادین میوه و تره بار شهری به دست آمده است. در این سبد قیمتها تقریبا حداقلی در نظر گرفته شده‌اند. مطمئنا این سبد می‌تواند برای خانواده‌های مختلف، متفاوت باشد اما آنچه به عنوان سبد نوروزی در این گزارش در نظر گرفته شده، بر اساس آن چیزی است که معمولا در نظر گرفته می‌شود. مطابق این گزارش، آجیل ترکیبی با قیمت کیلویی ۱۱۰هزار تومان در دسترس است که برای مصرف یک خانوار ۳ نفره (حدودا ۶۰۰ گرم) ۶۶ هزار تومان تمام می‌شود.
براساس محاسبات انجام شده، سبد نوروز در سال جاری برای یک خانوار ۳نفره، 100 درصد گرانتر از سال قبل شده است. درحالی که سبد نوروز با احتساب اقلام خوراکی و سفره هفت سین، در سال قبل با 83 هزار تومان قابل‌تهیه بود، در سال جاری این سبد نیاز به حدود 170 هزار تومان هزینه دارد. رشد هزینه‌ای سبد نوروزی اما در قیاس با تورم نقطه‌به‌نقطه کالاهای خوراکی، عدد بسیار بالاتری است و دلیل آن نیز به وجود اقلام زیرمجموعه خشکبار است. کمترین رشد قیمت خشکبار مربوط به بادام زمینی است که حدودا ۶۶ درصد بوده، اما دیگر اقلام خوراکی خشکبار، قیمت‌شان نسبت به سال گذشته حداقل ۲ برابر شده است. در اقلامی چون پسته، بادام درختی و فندق نیز، قیمتها تا ۳ برابر رشد کرده تا نوروز امسال برای حداقل حقوق‌بگیران، گرانتر از سال‌های گذشته رقم بخورد. کارگران متاهل با یک فرزند که با حداقل حقوق یک میلیون و ۳۷۵ هزار تومان در ماه زندگی خود را می‌گذرانند، مطمئنا نزدیک به ۱۰ درصد از حقوق خود را برای شب سال نو مصرف نمی‌کنند، آنها ترجیح می‌دهند با سبدی کوچک‌تر، شب ا‌رزان‌تری را در خاطره خود در سال 98 ثبت کنند.
زیر پوست میوه فروشان
اما از سوی دیگر، بررسی‌های میدانی «تعادل» از وضعیت بازار میوه پایتخت حکایت از آن دارد که با وجود تاکید مسوولان بر کنترل قیمتها، اما بازار میوه در آستانه نوروز ۹۸ که با حجم بیشتری از تقاضا روبروست، به بهانه‌ای برای سودجویی واسطه‌ها و دلال‌ها بدل شود. با ازدیاد تقاضا در ایام پایانی سال، قیمت میوه در میادین مرکزی میوه و تره‌بار این هفته افزایش چندانی نداشت و در اغلب موارد قیمتها همان قیمت‌های هفته قبل بود اما خرده‌فروشی‌ها، رویه‌ای دیگر در پیش گرفته‌اند. اگرچه، حداکثر فاصله قیمت از میادین میوه و تره بار تا خرده فروشی‌ها باید حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد باشد اما متاسفانه در بسیاری از موارد، فاصله قیمت بیش از این رقم است و مراکز خرده‌فروشی در برخی اقلام تا 35 درصد از قیمت‌های میادین میوه و تره بار فاصله گرفته‌اند.
آنچه طی روزهای اخیر چشمگیر بوده اما افزایش تقاضا برای «سیب و پرتقال» است که نرخ این دو میوه پرطرفدار را در مسیر صعودی قرار داده، به گونه‌ای که در مراکز میوه و تره بار هر کیلو سیب زرد 6900 تومان، سیب قرمز 6600 تومان و پرتقال تامسون جنوب 7000 تومان فروخته می‌شود. این در حالی است که این اقلام در سطح مغازه‌ها با قیمت‌های بالاتری به فروش می‌رسد. به‌طوری‌که هر کیلو سیب زرد 9600 تومان، سیب قرمز 9000 تومان و پرتقال 11000 تومان فروخته می‌شود. از دیگر سو با فرارسیدن فصل بهار تقاضا برای میوه‌هایی نظیر توت فرنگی نیز قوت گرفته است که همین امر افزایش قیمت این میوه کمیاب را هم به دنبال داشته است. هر کیلوگرم توت فرنگی در مراکز میوه و تره بار با قیمت 15000 تومان به فروش می‌رسد درحالی که خرده‌فروشان این میوه را با قیمت 18000 تومان عرضه می‌کنند. هر کیلو هندوانه نیز 3000 تومان و هر کیلو انار 6700 تومان در میادین میوه و تره بار فروخته می‌شود. این البته در حالی است که مغازه‌داران می‌گویند قیمت این دو میوه اندکی متعادل شده، چراکه جلو صادرات آن چندی پیش گرفته شده است. با این وجود در میادین میوه و تره بار، هر کیلو نارنگی حدود 7000 تومان، پرتقال تامسون شمال 4650 تومان، خیار بین 5600 تومان، کیوی 6700 تومان، خرمالو ۹۰۰۰ تومان، لیموشیرین ۳۰۰۰ تومان، هر دانه آناناس ۴۰ هزار تومان و نارگیل که مدتی در بازار نایاب بود، اکنون دانه‌ای ۲۰ هزار تومان فروخته می‌شود. با این حال مقایسه قیمت میوه‌ها نسبت به سال گذشته، نشان از افزایش 100 درصدی قیمت میوه دارد.
رونق بازار شیرینی فروش‌ها
در بازار شیرینی جات نیز با وجود افزایش قیمتها، اما خریدوفروش در قنادی‌ها همچنان رونق دارد. قیمتها در این بازار متفاوت از سال گذشته است و به گفته رییس اتحادیه شیرینی فروشان، نرخ شیرینی شب عید ۳۰ درصد گران شده است و رونق مغازه‌ها تنها به دلیل شب عید است و بعد از آن شیرینی فروشی‌ها فروش بسیار پایین‌تری خواهند داشت. با این وجود، قیمت شیرینی نیز بسته به نوع و کیفیت آن متفاوت است. بر اساس مشاهدات خبرنگار «تعادل»، هر کیلو شیرینی «دانمارکی» بین ۱۶ تا 23 هزار تومان، «شیرینی تر» بین ۲۴ تا 30 هزار تومان، کیک بین 30 تا 35 هزار تومان است. این در حالی است که چندی پیش، رییس اتحادیه قنادان تهران با تاکید بر ممنوعیت افزایش قیمت شیرینی تا پایان سال، این طور گفته بود: به تمام همکاران مان بخشنامه کرده‌ایم که به هیچ عنوان قیمتها را افزایش ندهند. بر اساس اظهارات علی بهره‌مند، قیمت مصوب اتحادیه برای عرضه «شیرینی تر» در واحدهای درجه یک، برابر 26 هزار تومان، «شیرینی دانمارکی» 21 هزار تومان، «شیرینی زبان و پاپیون» 21 هزار و 500 تومان و «کیک یزدی» 15 هزار تومان تا پایان سال اعلام شده است و هیچ قنادی حق فروش این محصولات را با قیمت بالاتر از نرخ مصوب ندارد.
