عراق پایگاه ضد تحریم

تعادل|

رییس دولت دوازدهم امروز دوشنبه در صدر هیأتی تجاری و سیاسی عازم عراق می شود. همه نگاه ها به این سفر مهم حسن روحانی پس از گذشت 5 سال دوخته شده است. اما چرا سفر به عراق هم از بعد سیاسی و هم اقتصادی دارای اهمیت است؟ از بعد سیاسی، در شرایطی که رفت و آمدهای دیپلماتیک امریکا و آل سعود برای هر چه بیشتر تحت فشار قرار دادن اقتصاد ایران بیش از هر زمان دیگری شدت پیدا کرده، ایران به عراق به عنوان مفری برای کاهش فشار تحریم های اقتصادی می نگرد. اما از بعد تجاری هم اگر به روابط ایران و عراق نگاهی بیندازیم، آمارها گویای صدرنشینی بازار این کشور در فهرست شرکای تجاری ایران دارد. مطابق آمار تجارت خارجی ایران، تا پایان دی ماه سال 97 «عراق»  پایگاه  نخست صادراتی ایران در منطقه و دومین شریک تجاری کشور پس از «چین» است.  به طوری‌که  فاصله میان صادرات ایران به چین و صادرات ایران به عراق در این مدت تنها حدود 9 میلیون دلار بوده است. این تحلیل آماری نشان از این دارد که عراق به زودی به بزرگ‌ترین مقصد صادرات کالاهای ایرانی بدل می شود. برهمین اساس، پیش بینی ها حکایت از آن دارند که خروجی سفر روحانی به این کشور، گسترش چشمگیر مراودات تجاری با  عراق را رقم خواهد زد.  این گزراش همچنین به بررسی روند تجارت ایران با دیگر شرکای تجاری اش در منطقه پرداخته است.

   چرا بازار عراق مهم است؟

جزئیات آماری تجارت با عراق، داده های دقیق تری از روند تجارت با این کشور ارائه می دهد. براساس آمار تجارت خارجی، تا پایان دی ماه سال 1397،  ارزش صادرات غیرنفتی ایران به عراق به 7 میلیارد و 515 میلیون دلار بوده که تنها 9 میلیون دلار کمتر از صادرات به «چین» است. علاوه بر تجارت کالایی، عراق در حوزه واردات انرژی نیز به یکی از شرکای با اهمیت ایران در منطقه تبدیل شده و این همکاری‌ها حتی با اعمال محدودیت‌های تحریمی امریکا نیز ادامه دارد.  بنابراین «عراق» را می‌توان پایگاه عمده صادراتی ایران در منطقه نام برد. جزئیات آماری نشان از این دارد که میزان واردات عراقی ها در 10 ماه منتهی به دی سال 97 به حدود 7.5 میلیارد دلار رسیده است که در مقایسه با دی‌ماه سال 1396 حدود 5.2 میلیارد دلار کالا از ایران وارد کرده، رشد 45 درصدی داشته است. همچنین مطابق آمارها، تراز تجاری ایران و عراق مثبت و حدود 7.46 میلیارد دلار بوده است.

از این رو، با نگاهی به نقشه تجاری ایران و جایگاه نخست عراق در مقاصد صادراتی کشور، پاسخ این سوال را که چرا عراق و سفر حسن روحانی رئیس جمهور ایران به این کشور از این درجه از اهمیت برخوردار است را می توان دریافت.

از سوی دیگر،با توجه به تحریم‌های یکجانبه امریکا علیه ایران و رویکرد کشورمان برای دور زدن این تحریم‌ها در تجارت با همسایگان، مناسبات دوستانه با عراق می‌تواند این کشور را به پایگاهی برای خنثی‌سازی محدودیت‌های اقتصادی تبدیل کند و در ماجرای همکاری اقتصادی با سوریه و بازسازی این کشور نیز نقش محوری ایفا کند.

برهمین اساس، به نظر می رسد، روابط تجاری و سیاسی ایران و عراق در آستانه یک رویداد مهم قرار گرفته است؛ چراکه با سفر حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران،‌ امروز (دوشنبه) در صدر هیاتی بلندپایه متشکل از مقامات ارشد دولتی و نمایندگان بخش خصوصی، تجارت با این کشور وارد فاز جدیدی خواهد شد. سفری که با استقبال مقامات عراقی هم مواجه شده است؛ به طوری‌که «برهم صالح»، رییس جمهور عراق، طی اظهاراتی عنوان کرده که روابط با تهران برای این کشور از اهمیت بالایی برخوردار است. البته اهمیت این سفر برای طرف ایرانی هم کمتر از طرف عراقی نیست؛ چراکه عراق بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران به شمار می رود. در این سفر، مقامات ارشد دولتی و گروهی از نمایندگان بخش خصوصی به سرپرستی غلامحسین شافعی، رئیس اتاق ایران، رئیس‌جمهور را همراهی خواهند کرد. از جمله مسائلی است که در دستور کار سفر روحانی به عراق قرار خواهد گرفت، می‌توان به مواردی چون «مباحث حوزه‌های نفتی از قبیل چاه‌های نفتی مشترک، روابط گازی و انرژی دو کشور، لغو احتمالی روادید سفر در برخی سطوح و تبادل مالی و بانکی میان تهران ــ بغداد» اشاره کرد.

   دیگر شرکای تجاری

به گزارش «تعادل»، نگاهی به روند تجاری ایران با دیگر شرکای تجاریش در منطقه گویای این است که «امارات متحده عربی» به عنوان دومین شریک تجاری ایران در منطقه، تا پایان دی ماه 97 حدود 5.3 میلیارد دلار کالا از ایران وارد کرده و با احتساب واردات 5.4 میلیارد دلاری ایران از این کشور در همین بازه زمانی، تراز تجاری دو کشور 143 میلیون دلار به نفع امارات «متحده عربی» است. این در حالی است که این کشور در 10 ماه نخست سال 1396 حدود 5.2 میلیارد دلار کالا از ایران وارد کرده که بر این اساس، صادرات ایران به این کشور در این مدت حدود 2 درصد رشد داشته است.

«افغانستان» نیز در جایگاه سومین مقصد صادراتی ایران در میان کشورهای همسایه قرار گرفته است که در مدت مذکور صادرات ایران به این کشور، بیش از 2 میلیارد و 532 میلیون دلار گزارش شده است. اما واردات از این کشور در همین بازه زمانی، به رقم 9 میلیون دلار رسیده که باعث شده تا تراز تجاری میان ایران و افغانستان، 2 میلیارد و 523 میلیون دلار به نفع ایران مثبت باشد.  «ترکیه» به عنوان چهارمین شریک تجاری ایران در منطقه  نیز تا پایان دی‌ماه 97 حدود 2 میلیارد دلار کالا از ایران وارد کرده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته حدود 21 درصد رشد داشته است؛ چراکه  «ترکیه» در 10 ماه نخست سال 96 حدود 1.66 میلیارد دلار کالا از ایران وارد کرده بود.

پنجمین جایگاه از مقاصد صادراتی ایران در میان کشورهای منطقه اما به «پاکستان» می رسد. مطابق آمارها، صادرات ایران به این کشور در بازه زمانی یاد شده در سال 97  یک میلیارد و 18 میلیون دلار گزارش شده که واردات ایرانی ها از این کشور در مدت مذکور 235 میلیون دلار گزارش شده است. همین امر باعث شده تا تراز تجاری ایران و پاکستان، 783 میلیون دلار به نفع ایران مثبت باشد.

همچنین تا پایان دی ماه سال جاری، «عمان» ششمین شریک تجاری ایران لقب گرفته که در این مدت، حدود 638 میلیون دلار کالا از ایران وارد کرده است. این در حالی است که تجار ایرانی در مدت مشابه سال 1396 حدود 417 میلیون دلار کالا به عمان صادر کرده اند که از این رو، شاهد رشد 53  درصدی صادرات به عمان در 10 ماه منتهی به دی سال 97 هستیم.  در مقابل، تجار ایرانی در همین مدت، حدود 403 میلیون دلار کالا از عمان وارد کرده اند که به این تراز تجاری دو کشور حدود 235 میلیون دلار به نفع ایران بوده است.

از آن سو، «روسیه» بزرگ ترین همسایه شمالی ایران در 10 ماه منتهی به دی سال 97، حدود 1.03 میلیارد دلار کالا به ایران صادر کرده و در مقابل، حدود 220 میلیون دلار کالا از ایران وارد کرده است. بر این اساس، تراز تجاری ایران با روسیه، به عنوان نهمین شریک بزرگ تجاری کشور در منطقه به شدت به نفع روسها است که حدود 816 میلیون دلار تخمین زده می شود. این در شرایطی است که در مقایسه با مدت مشابه سال 1396 صادرات ایران به روسیه حدود 9 درصد افزایش پیدا کرده است.  «قطر» دیگر شریک عربی ایران به شمار می رود که دربازه زمانی یاد شده، حدود 194 میلیون دلار کالا از ایران وارد کرده که در مقایسه با مدت مشابه سال 96، حدود 7 درصد رشد را نشان می دهد. مطابق آمارها،  قطر در 10 ماه منتهی به دی سال 96  حدود 181 میلیون دلار کالا از ایران وارد کرده بود. در مقابل، قطری‌ها نیز در این بازه زمانی یاد شده در سال 97 حدود 7 میلیون دلار صادرات به ایران داشته اند. بر اساس، تراز تجاری دو کشور با حدود187 میلیون دلار، به نفع ایران مثبت شده است. اما نکته مهم در نقشه تجاری ایران، نداشتن مراودات تجاری ایران با کشور عربستان است. به طوری که این کشور در قعر جدول شرکای تجاری ایران در منطقه قرار دارد.

برآیند این تحلیل آماری نشان از این دارد که عراق در شرایطی به اولین مقصد منطقه‌ای و دومین مقصد جهانی صادرات کالا و خدمات ایران تبدیل شده که تاکنون فقط بخشی از ظرفیت‌های آن در تعامل تجاری با ایران مورد استفاده قرار گرفته و احتمالا در سفر رئیس‌جمهور به این کشور، همکاری‌های اقتصادی آن با ایران ابعاد تازه‌تری پیدا خواهد کرد.