تعادل|
آخرین فهرست ارزش انواع کالاهای صادراتی کشور در سال 97 منتشر شد. بر اساس این فهرست، در این مدت 9977 ردیف تعرفه صادراتی تعریف شده که بر اساس آن، بخش عمده‌ای از اقلام صادراتی کشور در دسته «محصولات پتروشیمی» طبقه‌بندی می‌شوند. «محصولات کشاورزی، دامپروری و شیلات» نیز دومین دسته بزرگ اقلام صادراتی کشور به شمار می‌روند. «محصولات معدنی» دیگر گروه بزرگ اقلام صادراتی غیرنفتی ایران در بازه زمانی یاد شده را به خود اختصاص داده‌اند. براساس فهرست منتشر شده، صادرات «محصولات تمام شده صنعتی» تنها بخش اندکی از این فهرست را به خود اختصاص می‌دهد و بالاترین میزان ارزآوری و ارزش افزوده صادراتی نیز در همین گروه رقم خورده است. بر این اساس، گران‌ترین محصول صنعتی صادراتی ایران در این فهرست نیز «کوبیت HS16» است که هر دستگاه از آن به قیمت 66627.52 دلار به فروش می‌رسد. «اپوکسی رزین مایع E6EXCL»، «سرند 6*2/5 دو طبقه» و «کاتد مس با درجه خلوص 99.9» نیز نمونه‌های دیگری از محصولات گران قیمت صادراتی ایران در بازه زمانی یاد شده هستند. این در حالی است که بر اساس فهرست 6 ماه ابتدایی ارزش کالاهای صادراتی غیرنفتی ایران، صنایع دستی گران‌ترین محصولات صادراتی کشور بوده‌اند. از آن‌سو اما محصولاتی همچون «کنسانتره سیب»، «میگوی پرورشی» و «خمیر خرما»، در رده ارزان‌ترین محصولات صادراتی ایران در بازه زمانی مورد اشاره قرار داشته‌اند.
گران‌ترین کالاهای صادراتی کدامند؟
بر اساس فهرست ارزش انواع کالاهای صادراتی، هر کالای صادراتی دارای قیمتی است که قبلا توسط مرجع رسمی دولتی تعیین شده و به صورت فهرست قیمت‌های صادراتی در اختیار گمرک، بانک و سایر سازمان‌ها قرار می‌گیرد.
این موضوع از آن جهت حایز اهمیت است که تعهدسپاری ارزی صادرکنندگان نیز بر اساس همین قیمت‌گذاری‌ها تعیین می‌شود. در این میان البته برخی فعالان اقتصادی نسبت به قیمت‌گذاری اقلام صادراتی خود در گمرکات کشور اعتراض داشتند و معتقد بودند با ارزش‌گذاری بالاتر برای برخی از این اقلام، دولت میزان ارز بازگشتی حاصل از صادرات خود را افزایش می‌دهد.
اما گران‌ترین محصولات صادراتی ایران در بازه زمانی ابتدای فروردین تا پایان روز 12 اسفندماه سال جاری در کدام گروه‌ها قرار داشته اند؟ اقلام طبقه‌بندی شده در گروه «محصولات پتروشیمی» از نظر تعدد، بیشترین تعداد ردیف‌های تعرفه صادراتی را طی زمان مورد اشاره به خود اختصاص داده‌اند و به این ترتیب، این محصولات ارزآورترین محصولات صادراتی ایران بوده‌اند. با این همه، شکنندگی تداوم صادرات این محصولات در سایه تحریم‌های یک‌جانبه امریکا، نگرانی‌هایی را در مورد میزان صادرات غیرنفتی ایران به وجود آورده که قطعاً باید در نیمه نخست سال آینده از سوی متولی تجارت خارجی کشور مورد توجه قرار بگیرد. «محصولات پتروشیمی» اما برخی از گران‌ترین محصولات صادراتی ایران در بازه زمانی یادشده را نیز به خود اختصاص داده‌اند. به عنوان مثال، «اپوکسی رزین مایع E6EXCL» به قیمت هر تن 3145 دلار، یکی از گران‌ترین محصولات پتروشیمی صادر شده از کشور محسوب می‌شود.
از آن سو اما گران‌ترین محصول صنعتی صادراتی ایران در این فهرست نیز «کوبیت HS16» است که هر دستگاه از آن به قیمت 66627.52 دلار به فروش می‌رسد. از دیگر محصولات صنعتی گران قیمت ایران نیز می‌توان به «فک سبک 110*90» به قیمت هر دستگاه 51836.76 دلار و «سرند 6*2/5 دو طبقه» نیز به قیمت هر دستگاه 12192.01 دلار اشاره کرد. در میان خودروهای صادراتی ایران نیز «سراتو اتوماتیک آپشنال» که در قالب CBU صادر می‌شود، جزو گران‌ترین اقلام صادراتی ایران در بازه زمانی مورد اشاره قرار دارد. هر دستگاه از این خودرو، به قیمت 12825 دلار از گمرکات کشور صادر می‌شود.
قیمت هر دستگاه «دستگاه همو دیالیز مدل ATF 1022» صادراتی نیز 9100 دلار است و به این ترتیب، این دستگاه نیز در رده گران‌ترین اقلام صادراتی ایران در گروه تولیدات صنعتی قرار می‌گیرد. «کاتد مس با درجه خلوص 99.9» هم با قیمت هر تن 8278 دلار، یکی از گران‌ترین اقلام صنعتی تولید شده در ایران است که در این بازه زمانی صادر شده است.
فهرستی از ارزان‌ترین کالاهای صادراتی؟
این در حالی است که به صورت کلی، ارزان‌ترین کالاهای صادراتی ایران تا تاریخ 12 اسفندماه، «محصولات کشاورزی، دام پروری و شیلات» بوده‌اند که به دلیل ماهیت شان، عمدتاً به صورت خام صادر می‌شوند. به عنوان مثال، انواع ماهی از قبیل «طلال و حسون»، با قیمت 0.3 دلار به ازای هر کیلوگرم و «میگوی پرورشی با سر سایز 150-120» با قیمت یک دلار به ازای هر کیلوگرم و خمیر خرما به قیمت 0.5 دلار به ازای هر کیلوگرم، در دسته ارزان‌ترین اقلام صادراتی ایران در زمان مورد اشاره قرار دارند. «پیازچه» به قیمت هر تن 321 دلار، و «کنسانتره سیب» به قیمت یک دلار به ازای هر کیلوگرم، از دیگر محصولات ارزان قیمت صادراتی ایران در بازه زمانی مورد اشاره بوده‌اند. از جمله استثنائات فهرست صادرات محصولات شیلات هم می‌توان به «خاویار بلوگا» اشاره کرد که قیمت صادراتی آن به ازای هر کیلوگرم، هزار یورو در نظر گرفته شده است. این در حالی است که کالاهای صادراتی دسته‌بندی شده در این فهرست، در مواردی به فهرست ممنوعه‌های صادراتی هم اضافه شده‌اند. از جمله این کالاها می‌توان به «مرغ، رب گوجه فرنگی و برخی انواع خشکبار» اشاره کرد که در بازه‌های زمانی مختلف، صادرات آنها به دلیل به هم خوردن تعادل قیمتی در بازار داخلی، ممنوع اعلام شده است.
فهرست متفاوت
اما صادرات غیرنفتی ایران در پایان سال 1397 هنوز مورد بررسی دقیق آماری قرار نگرفته است. از این رو، بر اساس آمار صادرات بدون نفت خام کشور در نیمه نخست سال 1397، متوسط قیمت کالاهای صادراتی بدون نفت خام، حدود 408 دلار به ازای هرتن بوده که نسبت به مدت مشابه سال 1396، حدود 17 درصد رشد را شاهد بوده است. از دیگر سو، مجموع صادرات ایران در 30 گروه کالایی با بالاترین قیمت صادراتی در نیمه نخست سال جاری، تنها 169 تن بوده اما ارزش این میزان کالا، به رقمی در حدود 185 میلیون دلار بالغ شده است. بنابراین، متوسط قیمت صادراتی این 30 گروه کالایی حدود یک میلیون دلار به ازای هرتن، یا به عبارت ساده‌تر هزار دلار به ازای هر کیلوگرم بوده است. این نشان می‌دهد که متوسط قیمت صادراتی گران‌ترین اقلام صادراتی کشور در قیاس با متوسط قیمت کالاهای صادراتی بدون نفت خام کشور در نیمه نخست سال جاری، 2450 برابر گران‌تر بوده‌اند. علاوه براین، ارزش صادرات کالای بدون نفت خام ایران در نیمه نخست سال 1397 نسبت به مدت مشابه سال قبل با رشد 13 درصدی مواجه شده و به رقم 23.1 میلیارد دلار رسیده است. از دیگر سو، صادرات ایران به کشورهای «چین و امارات متحده عربی» به عنوان دو مورد از مهم‌ترین صادراتی کشور، از متوسط قیمت بالاتر بوده است. این در حالی است که «امارات متحده عربی» اصلی‌ترین مقصد کالاهای صادراتی گران قیمت ایران به شمار می‌رود.
از آن‌سو، در گزارش 6 ماهه ارزش محصولات صادراتی در پایان تابستان سال97، «صنایع دستی ایران» گران‌ترین اقلام صادراتی کشور را تشکیل می‌دادند، اما در گزارش اخیر، به شکل مستقیم، ردیف تعرفه‌ای مربوط به صنایع دستی قابل مشاهده نیست. در این میان اما برخی از مرغوب‌ترین صنایع دستی ایران، ردیف‌های تعرفه مختص به خود را دارند. به عنوان نمونه، «فرش دستباف تبریز 60رج به بالا» با قیمت هر متر مربع 1500 دلار، در زمره گران‌ترین اقلام صادراتی ایران قرار دارد. «فرش دستباف ترکمن تمام ابریشم»، به قیمت هر مترمربع حدود 800 دلار نیز در همین دسته‌بندی قرار می‌گیرد.
از دیگر سو، صادرات برخی کالاها و قیمت‌گذاری آنها نیز جالب توجه است. به‌طور نمونه، قیمت هر کیلوگرم «مغز پسته» صادراتی ایران 13.5 دلار در نظر گرفته شده که با احتساب دلار 13 هزار تومانی، حدود 175 هزار تومان ارزش خواهد داشت. «پسته احمد آقایی یا اکبری کشیده» هم 9.5 دلار به ازای هر کیلوگرم قیمت‌گذاری شده که معادل ریالی آن حدود 123 هزار تومان است. با اسناد به این آمارها، به نظر می‌رسد، قیمت هر دو این محصولات در داخل کشور تا حدودی بالاتر باشد و این خروج بحران ساز خشکبار کشور در قالب صادرات را توجیه می‌کند. همین موضوع در مورد صادرات برخی اقلام دخانی هم قابل مشاهده است. به‌طوری‌که قیمت هر باکس حاوی 200 نخ «سیگار بهمن»، حدود 1.59 دلار قیمت‌گذاری شده و این در حالی است که قیمت همین محصول در ایران- احتمالا به دلیل اعمال مالیات بر مصرف دخانیات- بالاتر است.
