تعادل|
بر اساس آمار منتشر شده از سوی وزارت صنعت، حجم کل جذب سرمایه خارجی در بخش‌های صنعت، معدن و تجارت در هفت ماه منتهی به مهرماه سال جاری و در قیاس با دوره مشابه سال گذشته 66.1 درصد افت کرده است. حجم کل سرمایه خارجی جذب شده در هفت ماهه منتهی به مهرماه سال 1396 حدود 1.8 میلیارد دلار بوده و این در حالی است که در دوره مشابه سال جاری، تنها حدود 625 میلیون دلار سرمایه در بخش‌های مورد اشاره در بالا توسط هیات سرمایه‌گذاری خارجی به تصویب رسیده است. آمارها همچنین نشان‌دهنده آن است که عمده طرح‌های مصوب در این مدت، در زمینه کسب و کارهای خرد و زودبازده بوده‌اند و در مقابل تنها سه طرح در زمینه‌های «تولید خودرو سواری»، «تولید لنت ترمز و لنت کلاچ خودرو» و «تولید تسمه و نوارنورد گرم فولاد آلیاژی به جز فولاد زنگ نزن»، بر روی هم حدود 63 درصد از سرمایه جذب شده در هفت ماهه منتهی به مهرماه سال جاری را به خود اختصاص داده‌اند. به عنوان نمونه، سرمایه‌گذاری چینی‌ها در زمینه تولید خودرو سواری در کرمان، به تنهایی 230 میلیون دلار پول خارجی را به بخش صنعت ایران تزریق کرده است. از دیگر سو، بررسی جذب سرمایه در استان‌های کشور نشان‌دهنده تداوم روند گسیل سرمایه خارجی به سمت استان‌های توسعه یافته‌تر کشور است. بر این اساس، در حالی که استان «تهران» به تنهایی 11 طرح، «خراسان رضوی» 6 طرح، استان‌های «آذربایجان شرقی» و «قزوین» هر یک 4 طرح، «آذربایجان غربی» 3 طرح و استان‌های «مرکزی»، «البرز» و «کرمان» نیز هر یک میزبان 2 طرح سرمایه‌گذاری خارجی بوده‌اند، بسیاری از استان‌ها همچون استان‌های «سیستان و بلوچستان»، «هرمزگان» وحتی «اصفهان»، سهمی از 43 مورد سرمایه‌گذاری خارجی در بازه زمانی یاد شده نداشته‌اند. این در حالی است که در هفت ماهه منتهی به مهرماه سال جاری، سرمایه‌گذاران «چین»، «ترکیه»، «آلمان» و «افغانستان» به ترتیب بیشترین طرح‌های سرمایه‌گذاری در بخش‌های صنعت، معدن و تجارت در ایران را به نام خود به ثبت رسانده‌اند.
بر اساس گزارش وزارت صنعت از وضعیت طرح‌های صنعتی، معدنی و تجاری مصوب در هیات سرمایه‌گذاری خارجی، حجم کل سرمایه‌گذاری خارجی در کشور در هفت ماهه منتهی به مهرماه سال جاری 625 میلیون دلار بوده است. مقایسه این رقم با حجم کل سرمایه‌گذاری خارجی در بخش صنعت، معدن و تجارت در هفت ماهه منتهی به مهرماه سال 1396 اما نشان‌دهنده افت 66.1 درصدی است. در هفت ماهه منتهی به مهرماه سال گذشته، در این بخش حدود 1.8 میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب شده بود.
این اما در حالی است که در هفت ماهه نخست منتهی به مهرماه سال جاری، در مجموع حدود 43 طرح مصوب از هیات سرمایه‌گذاری اجازه فعالیت دریافت کرده‌اند و هر چند میزان سرمایه جذب شده در قیاس با مدت مشابه سال گذشته کاهش داشته است، تعداد طرح‌های مصوب افزایشی معادل 13.2 درصد را در این بازه زمانی تجربه کرده است. بر این اساس، در هفت ماهه منتهی به مهرماه سال 1396، تنها 38 طرح مصوب در زمینه‌های صنعت، معدن و تجارت مجوز هیات سرمایه‌گذاری را دریافت کرده بودند.
بر اساس گزارش عملکرد مقدماتی هفت ماهه نخست سال 1397 در بخش صنعت، معدن و تجارت، ارقام مورد اشاره صرفا مربوط به طرح‌های مصوب هیات سرمایه‌گذاری است و شامل تمام طرح‌های سرمایه‌گذاری موجود در کشور نمی‌شود. از دیگر سو، آمار اعلام شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت اما نشان‌دهنده گرایش سرمایه‌گذاران خارجی برای سرمایه‌گذاری در صنایع کوچک و زودبازده است.
سرمایه در جیب «توسعه‌یافته‌ها»
در هفت ماهه منتهی به مهرماه سال جاری اما سهم استان‌های توسعه یافته‌تر کشور از موارد جذب سرمایه‌های خارجی بیش از استان‌هایی بوده که درجه توسعه یافتگی آنها کمتر است. بر این اساس، آمارها نشان می‌دهند بیشترین موارد سرمایه خارجی جذب شده در این مدت، متعلق به استان «تهران» بوده که به تنهایی 11 مورد از 43 مورد طرح مصوب را به خود اختصاص داده است. «خراسان رضوی» نیز 6 طرح سرمایه‌گذاری خارجی را به خود جذب کرده و سهم استان‌های «آذربایجان شرقی» و «قزوین» نیز 4 طرح بوده است. «آذربایجان غربی» 3 طرح را به خود اختصاص داده و استان‌های «مرکزی»، «البرز» و «کرمان» نیز هر یک میزبان 2 طرح سرمایه‌گذاری خارجی بوده‌اند. در این میان، جای خالی بسیاری از استان نظیر استان‌های «سیستان و بلوچستان»، «هرمزگان» وحتی «اصفهان» به چشم می‌خورد. آمارهای اعلام شده همچنین بیانگر آن است که استان کرمان در مدت زمان مورد بررسی توانسته با جذب 230 میلیون دلار سرمایه بیشترین سرمایه خارجی را به خود اختصاص دهد. عنوان طرح این سرمایه‌گذاری بر اساس گزارش وزارت صنعت، «افزایش سرمایه‌گذاری در زمینه تولید خودرو سواری» بوده است.این اما در حالی است که اعمال فشارهای تحریمی و البته آماده نبودن بسیاری از زیرساخت‌های مالی، حقوقی و سیاسی، موجب شده که سرمایه‌گذاری‌های خارجی صورت گرفته در کشور در هفت ماهه منتهی به مهرماه سال 1397، عمدتاً جذب صنایع کوچک و زودبازده شوند. به عنوان نمونه‌ای از این صنایع، می‌توان به «تولید انواع فرآورده‌های نوشیدنی»، «احداث کارخانه سنگبری»، «تولید دستمال مرطوب»، ، «تولید مکمل‌های تغذیه ای»، «تولید اوراق فشرده»، «تولید گرانول و پرک بازیافتی پروپیلن»، «تولید ژل آتش زا و پودر آتش زا» اشاره کرد.
خودروسازی در صدر جذب سرمایه
بیشترین سرمایه‌گذاری در ایران در بازه زمانی مورد اشاره، به سرمایه‌گذاری چینی‌ها در زمینه تولید خودرو در استان کرمان اختصاص دارد، که البته در قالب تزریق سرمایه به طرحی از پیش موجود اختصاص دارد. در این طرح که عنوان «افزایش سرمایه‌گذاری-تولیدخودرو سواری» را با خود یدک می‌کشد، سرمایه‌گذار چینی حدود 230 میلیون دلار سرمایه تزریق کرده و به این ترتیب، با توجه به مجموع سرمایه‌گذاری صورت گرفته در کشور می‌توان گفت حدود 36 درصد از سرمایه‌گذاری خارجی در مدت زمان مورد بررسی به افزایش سرمایه‌گذاری تولید خودروی سواری در این استان اختصاص داشته است.
«تولید لنت ترمز و لنت کلاچ خودرو» در استان آذربایجان غربی با سرمایه‌گذاری عراق نیز دومین طرح بزرگی است که در مدت زمان مورد اشاره کلید خورده و با جذب سرمایه حدود 119 میلیون دلاری، به تنهایی حدود 19 درصد از مجموع سرمایه‌گذاری خارجی در هفت ماهه منتهی به مهرماه سال 1397 را به خود اختصاص داده است. سرمایه‌گذاری 54 میلیون دلاری چینی‌ها در زمینه «تولید تسمه و نوارنورد گرم فولاد آلیاژی به جز فولاد زنگ نزن» در استان خراسان جنوبی نیز سومین سرمایه‌گذاری کلان خارجی در بازه زمانی مورد اشاره در بالا است. به این ترتیب، سه طرح اخیر روی هم حدود 63 درصد از سرمایه خارجی جذب شده به کشور در بازه زمانی مورد اشاره را تشکیل می‌دهند. در این مدت اما کمترین سرمایه جذب شده به مبلغ 300 هزار دلار و در زمینه «تولید انواع پروفیل آلومینیوم» در استان خراسان رضوی بوده که توسط یک سرمایه‌گذاری افغانستانی سرمایه‌گذاری شده است.
خارجی‌های مشتاق سرمایه‌گذاری
مطابق آمار اعلامی، در این بازه زمانی، سرمایه‌گذارانی چینی بیشترین رغبت را برای سرمایه‌گذاری در ایران از خود نشان داده‌اند. چینی‌ها در 6 مورد به صورت مستقیم و در یک مورد به صورت مشترک با ایتالیایی‌ها، در بخش صنعت، معدن و تجارت ایران سرمایه‌گذاری کرده‌اند. سرمایه‌گذاران ترکیه‌ای در جایگاه دوم این فهرست قرار دارند، بطوری‌که از بین 43 مورد سرمایه‌گذاری خارجی در بخش صنعت، معدن و تجارت در هفت ماهه منتهی به مهرماه سال جاری، 4 مورد از سرمایه‌گذاری‌ها متعلق به شهروندان این کشور بوده است. این در حالی است که سرمایه‌گذاران ترکیه‌ای، در 3 مورد نیز سرمایه‌گذاری مشترک با کشورهای دیگر انجام داده‌اند. به این ترتیب و با احتساب 2 مورد سرمایه‌گذاری مشترک با آذربایجان و یک مورد سرمایه‌گذاری مشترک با آلمان، تعداد سرمایه‌گذاری‌های ترکیه در ایران به 7 مورد می‌رسد. در همین بازه زمانی، آلمانی‌ها هم 3 مورد سرمایه‌گذاری اختصاصی و 2 مورد نیز سرمایه‌گذاری مشترک با ترکیه و ایتالیا داشته‌اند و به این ترتیب در این مدت در مجموع 5 مورد سرمایه‌گذاری داشته‌اند. در همین بازه زمانی سرمایه‌گذاران افغانستانی هم 4 مورد سرمایه‌گذاری اختصاصی و یک مورد سرمایه‌گذاری مشترک با هلندی‌ها در کارنامه خود ثبت کرده‌اند.
دومین سرمایه‌گذاری کلان چینی‌ها بعد از خودرو اما به «تولید تسمه و نوارنورد گرم فولاد آلیاژی به جز فولاد زنگ نزن» در استان خراسان جنوبی اختصاص دارد که رقمی حدود 54 میلیون دلار را در بر می‌گیرد. نخستین سرمایه‌گذاری کلان ترکیه ای‌ها هم به مبلغ حدود 39 میلیون دلار، در زمینه «تولید اوراق فشرده» در استان قزوین کلید خورده است و بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاری آلمانی‌ها، به مبلغ حدود 17 میلیون دلار، در قالب افزایش سرمایه‌گذاری در «تولید صابون و پاک‌کننده‌ها (دترجنت‌ها)، فرآورده‌های تمیز‌کننده و پرداخت‌کننده، انواع عطر و فرآورده‌های بهداشتی» و در استان مرکزی کلید خورده است.
