واردکنندگان خودرو به ایران احتمالا در هیچ دوره‌یی به اندازه ماه‌های پایانی سال 1396 و ماه‌های ابتدایی سال 1397 به شکل همزمان بیم و امید نداشته‌اند. جهش قیمت خودروهای خارجی در این مدت ثروت زیادی را به جیب واردکنندگان و فروشندگان خودروهای خارجی روانه کرد. اما در همین دوره زمانی، محدودیت و بعد هم ممنوعیت واردات خودروهای خارجی، کسب وکار آنها را با سکته‌یی بی‌سابقه مواجه کرد. حتی با نگاهی به آینه آمارهای تجارت خودرو نیز وضعیت را شاهد هستیم. به‌طوری که مطابق آمارها، واردات خودرو به ایران در بهار سال جاری با افتی معادل 67 درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته، از حدود 599 میلیون دلار به 199 میلیون دلار کاهش پیدا کرده است. از آن سو، جدیدترین آمار ورود خودرو در 4 ماه منتهی به تیر 97 از مرز 10 هزار دستگاه گذشته است، اما با این حال در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، که تعداد ۲۶ هزار و ۶۶۶ دستگاه خودروی سواری وارد شده بود، کاهش ۶۱ درصد را نشان می‌دهد. این در حالی است که ثبت سفارش خودروی سواری تقریبا از ابتدای تیرماه سال جاری متوقف شده و واردات این کالا در حال حاضر ممنوع است.
سبد صادراتی خودرو
بر اساس گزارش معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران که به آمارهای گمرک استناد کرده است، در سه ماهه نخست سال 1397، ایران حدود 28.3 میلیون دلار در بخش صنعت خودرو و قطعات صادرات داشته است. این رقم نسبت به مدت مشابه سال گذشته با رشد حدود 39 درصدی همراه بوده است. طی این مدت، ایران معادل 3 میلیون دلار خودروهای سواری (معادل 410 دستگاه) به کشورهای جهان صادر کرده که نسبت به مدت مشابه سال 1396، با رشد 50 درصدی در ارزش صادرات و با رشد 25 درصدی در تعداد دستگاه‌ها همراه بوده است. متوسط قیمت صادراتی هر دستگاه خودرو سواری در فصل نخست سال 1397 معادل 7315 دلار بوده و این در حالی است که در فصل مشابه سال 1396، متوسط قیمت صادراتی خودروهای سواری معادل 6051 دلار به ازای هر دستگاه ثبت شده است. آمارها همچنین نشان می‌دهد، در بخش قطعات خودرو نیز صادرات ایران در فصل نخست سال 1397 معادل 25.3 میلیون دلار رقم خورده و نسبت به مدت مشابه سال گذشته، رشد 37.5 درصدی را تجربه کرده است. در این مدت ارزش صادرات قطعات خودرو 8.4 برابر ارزش صادرات خودرو بوده است.
بزرگ‌ترین مقصد صادراتی خودروهای سواری ایران در فصل نخست سال 1397 نیز «عراق» بوده است. ایران طی این مدت حدود 2.5 میلیون دلار (341 دستگاه) خودرو سواری به عراق صادر کرده است. جمهوری آذربایجان نیز یکی از مقاصد مهم صادراتی خودرو سواری ایران بوده که طی سه ماهه 1397، حدود 260 میلیون دلار (40 دستگاه) از صادرات خودروهای سواری ایران را به خود اختصاص داده است. جالب توجه است که طبق آمارهای گمرک ایران در سه ماهه سال 1397، یازده دستگاه خودرو نیز به کشور فرانسه صادر کرده است.
در فهرست بزرگ‌ترین مقاصد صادراتی قطعات خودرو ایران نیز عراق (با صادرات حدود 18 میلیون دلار) در صدر جدول قرار دارد. پس از آن «افغانستان، ایتالیا و فرانسه» در جایگاه‌های بعدی قرار گرفته‌اند. میزان واردات خودرو و قطعات کشور در فصل بهار 1397 حدود 486 میلیون دلار بوده که نسبت به بهار 1396، افت 39 درصدی را تجربه کرده است. از این میزان واردات حدود 199 میلیون دلار مربوط به واردات خودروهای سواری (7040 دستگاه) بوده و 287 میلیون دلار آن به واردات قطعات خودرویی اختصاص داشته است. واردات خودروهای سواری در فصل بهار 1397، نسبت به مدت مشابه سال 1396 به لحاظ ارزشی حدود 67 درصد و به لحاظ تعداد دستگاه نیز معادل 68 درصد افت داشته است. متوسط قیمت خودروهای وارداتی ایران در سه ماه منتهی به خرداد 1397 معادل 28.2 هزار دلار به ازای هر دستگاه بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد 2.2 درصدی داشته است.
سال سخت برای واردات خودرو
واردات خودرو به ایران در بهار امسال به حدود 199 میلیون دلار می‌رسد که نسبت به زمان مشابه در سال گذشته، حدود 67 درصد کاهش داشته است. در بهار 1396، حدود 599 میلیون دلار خودرو به کشور وارد شده بود. بزرگ‌ترین مبادی وارداتی خودروهای سواری ایران نیز «کره جنوبی» با واردات حدود 76 میلیون دلار (3171 دستگاه)، «امارات متحده عربی» با واردات حدود 52 میلیون دلار (1857 دستگاه) و «عمان» با واردات 39 میلیون دلار (839 دستگاه) بوده‌اند. این در حالی است که ترکیه، که صنعت خودرو در آن تا چندی پیش بسیار عقب‌تر از ایران بود، در سه ماهه نخست سال جاری با صادرات 318 دستگاه خودرو به ارزش حدود 9 میلیون دلار، پنجمین صادرکننده خودرو به ایران بود. نکته جالب توجه، جایگاه چین در فهرست کشورهای صادرکننده خودرو به ایران است. چینی‌ها بر خلاف انتظار، هفتمین صادرکننده خودرو به ایران هستند که در سه ماهه نخست سال 97، تنها 129 دستگاه خودرو، به ارزش حدود 2.6میلیون دلار به ایران صادر کرده‌اند. کاهش شدید صادرات خودروهای چینی به ایران در مدت مورد اشاره را البته می‌توان به اعمال محدودیت و ممنوعیت در زمینه ثبت سفارش واردات خودروهای خارجی ربط داد که از زمستان سال گذشته اوج گرفته است.
ایران اما بیشترین واردات قطعات خودرو را از «چین» با واردات 163.2 میلیون دلار، «فرانسه» با واردات 22.7 میلیون دلار و «آلمان» با واردات 21.9 میلیون دلار داشته است. «کره جنوبی» در این فهرست در جایگاه چهارم قرار دارد. همچنین در فصل بهار 97، حدود 21 میلیون دلار قطعات خودرو به ایران صادر کرده است. واردات قطعات خودرو در بهار 1397 به حدود 287 میلیون دلار رسیده و این در حالی است که طی مدت مشابه سال 1396، ایران حدود 199 میلیون دلار قطعات خودرو وارد کرده بود. به این ترتیب، واردات قطعات خودرو به کشور در مقایسه میان این دو بازه زمانی، رشدی معادل 44.3 درصد را نشان می‌دهد. از نظر مجموع واردات خودرو و قطعات خودرو نیز بهار 1397 در مقایسه با بهار 1396، افتی 39 درصدی را شاهد بوده است. بر این اساس، در بهار 1397، در مجموع حدود 486 میلیون دلار خودرو و قطعات خودرو به کشور وارد شده و این در حالی است که در زمان مشابه سال گذشته، این میزان حدود 797 میلیون دلار بوده است. بر اساس این گزارش، سه قلم عمده وارداتی قطعات خودرو در سه ماهه نخست سال 1397، «اجزا و قطعات منفصله اکسل خودرو سواری»، «گیربکس سواری باقی مطابق اظهارنامه ارزش» و «چرخ دنده تیبا مطابق اظهارنامه ارزش» بوده که ارزش واردات آنها به ترتیب، حدود 50 میلیون دلار، حدود 41 میلیون دلار و حدود 27 میلیون دلار بوده است.
کاهش چشمگیر واردات خودرو
از آن سو، داده‌های آماری مربوط به واردات خودرو در فاصله سال‌های 1395 تا 1396 و مقایسه آن با روند واردات خودرو در فصل بهار سال 1397 اما از کاهش چشمگیر واردات خودرو در کشور خبر می‌دهد. بر اساس گزارشی که دفتر برنامه‌ریزی، آمار و پژوهش‌های تجاری سازمان توسعه تجارت در اختیار «تعادل» قرار داده، تعداد خودروهای ثبت سفارش شده جهت واردات در پایان سال 1395، حدود 192 هزار دستگاه بوده که از این میان، حدود 76 هزار دستگاه از گمرکات کشور ترخیص شده است. این در حالی است که در پایان سال 1396، حدود 93 هزار مورد ثبت سفارش واردات برای خودروهای خارجی به ثبت رسیده اما خروجی گمرکات کشور، حدود 70 هزار دستگاه بوده است.
از نظر ارزشی نیز واردات خودروهای خارجی به کشور در سال 1395، به حدود 2 میلیارد دلار و در سال 1396 به حدود 1.8 میلیارد دلار می‌رسید. این در حالی است که حتی با فرض حفظ روند واردات خودرو در سطح فعلی و عدم تاثیرگذاری مولفه تحریم در ماه‌های آینده، ارزش خودروهای وارد شده به کشور در سه ماهه نخست امسال (حدود 199 میلیون دلار) نشان‌دهنده افتی چشمگیر در واردات خودروهای خارجی به ایران است.
آمار جدید واردات خودرو
در عین حال آمار گمرک حاکی از آن است که در چهار ماه منتهی به تیر 97 تعداد خودروهای سواری وارد شده به کشور از مرز ۱۰ هزار گذشت و به ۱۰ هزار و ۱۳۷ دستگاه رسید. ارزش خودروهای سواری واردشده به ایران در این مدت ۲۸۰ میلیون و ۶۵۲ هزار و ۵۹۸ دلار بوده است. این در حالی است که ثبت سفارش خودروی سواری تقریبا از ابتدای تیرماه سال جاری متوقف شده و واردات این کالا در حال حاضر ممنوع است. البته گفته می‌شود که ممکن است سیاست دولت تغییر کرده و بار دیگر واردات خودروی سواری خارجی از سر گرفته شود، اما هنوز امکان واردات خودرو وجود ندارد. جزییات آماری نشان می‌دهد؛ در چهار ماهه نخست سال ۱۳۹۶ تعداد ۲۶ هزار و ۶۶۶ دستگاه خودروی سواری به ارزش ۷۵۲ میلیون و ۶۸۹ هزار و ۵۳ دلار به کشور وارد شده بود. از این رو، براساس آمارها، واردات خودرو در سال جاری نسبت به سال گذشته کاهش ۶۱ درصد را نشان می‌دهد.
