تعادل
«ایده‌های جدید همه‌چیز را به هم می‌ریزد؛ بازیگران جدیدی که کسب‌وکارهای سنتی را به چالش می‌کشند.» از این رو ورود فعالان اقتصادی جدید در چرخه اقتصاد ایجاب می‌کند که سیاست‌گذاران برخورد متفاوتی برای میدان دادن به آنها داشته باشند. نمونه این تحول را در بحث تاکسی‌های آنلاین (اسنپ و تپ‌سی) دیدیم؛ اقدامی که بدون حضور دولت کلید خورد و توانست یک فضای رقابتی را در بازار ایجاد کند. اما سوال اینجاست که آیا فضا برای ورود این زیست بوم جدید فراهم است؟ فعالان بخش خصوصی روز گذشته در نشست صبحانه کاری خود میزبان معاون علمی و فناوری رییس‌جمهور بودند تا ضمن پاسخگویی به این سوال، چالش‌های پیش‌روی کسب‌وکارهای نوپا را بررسی کنند. «حذف قوانین زائد و حمایت از استارت‌آپ‌ها، وضع قوانین جدید برای حرکت به سمت سرمایه‌گذاری در کسب‌وکارهای نوین، رفع نواقص قوانین تجارت در حوزه شرکت‌های دانش‌بنیان و...» از جمله مواردی بود که در این نشست مورد بحث قرار گرفت. معاون اول رییس‌جمهوری در جمع فعالان اقتصادی نیز این موضوع را مورد اشاره قرار داد که در همه جای دنیای شرکت‌های نوپا اول خود را اثبات می‌کنند و بعد قانون حمایتی از آنها نوشته می‌شود؛ بر این اساس، ما هم نمی‌دانیم که چه قوانینی باید نوشته شود تا پاسخگوی نیاز این حوزه باشد یا حوزه را تحت تاثیر قرار دهد. به گفته سورنا ستاری، این حرکت نو و تازه‌یی است که باید کمی صبر کرد تا موانع برطرف شده و قوانین حمایتی آن با شناخت تدوین شود. به گفته او، دولت می‌خواهد شرکت‌های دانش‌بنیان را به بخش خصوصی واگذار کند و از حضور آنها در این حوزه استقبال می‌کند. در مقابل رییس پارلمان بخش خصوصی، یکی از عمده‌ترین دلایل قطع ارتباط ایران با بازارهای جهانی را شکاف قابل‌توجه تکنولوژیک بین تولیدکننده‌های ایرانی و سایر کشورها به ویژه در حوزه صنعت عنوان کرد که موجب شده، کسب‌وکارهای ایرانی از دنیای رقابت جهانی فاصله بگیرند. غلامحسین شافعی با انتقاد از اینکه مراکزی که در زمینه کسب‌وکارهای نوین فعالیت دارند، به‌شدت دولتی هستند و مرز کاری آنها با بخش خصوصی فاصله زیادی وجود دارد، بر لزوم تدوین یک نقشه راه بلندمدت برای تدوین اولویت‌های کاری در این زمینه با همکاری دولت با بخش خصوصی و همچنین کمیته مشترک همکاری میان معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و اتاق‌های سراسر کشور تاکید کرد.
چالش دانش‌بنیان بودن
نشست مشترک فعالان اقتصادی اتاق ایران با معاونت علمی رییس‌جمهور روز گذشته در محل اتاق ایران برگزار شد. معاون علمی و فناوری رییس‌جمهور در جمع فعالان اقتصادی با اشاره به اینکه از ابتدای دولت یازدهم همواره فکر می‌کردیم که چگونه ایده‌های جدید در حوزه اقتصادی داشته باشیم و بتوانیم به این حوزه کمک کنیم، گفت: ما به موضوعاتی مانند فرار مغزها و عدم ارتباط دانشگاه با صنعت هم فکر کردیم و به دنبال راه‌حل‌هایی برای این موضوعات بوده‌ایم و بر همین اساس هم رشد شرکت‌های دانش‌بنیان را شروع کردیم و الان به‌جایی رسیده‌ایم که 3300 شرکت دانش‌بنیان داریم. به گفته سورنا ستاری، این شرکت‌ها به مرحله بازدهی اقتصادی رسیده و سال گذشته 40هزار میلیارد تومان تراکنش مالی داشته‌اند.
او بر آموزش به عنوان موضوع کلیدی شرکت‌های دانش‌بنیان تاکید کرد و گفت: نیروی انسانی پایه اقتصاد دانش‌بنیان است و برای نیروی انسانی هم هیچ‌چیزی مهم‌تر از آموزش نیست.
ستاری با بیان اینکه دانشگاهی که کوچه پشتی خود را نتواند درست کند، جامعه خود را نمی‌تواند درست کند، گفت: در مدارس ما بچه‌ها خودباور به بار نمی‌آیند و ابتکاراتشان سرکوب می‌شود. در مورد دانشگاه‌ها هم باید گفت دانشگاهی که 100درصد پولش را از دولت می‌گیرد، نیرویی تربیت می‌کند که تنها برای دولت مفید است.
به گفته معاون علمی و فناوری رییس‌جمهور، دانشگاهی مطلوب است که 60 تا 70درصد بودجه‌اش را از بخش خصوصی بگیرد و این‌گونه بتواند کارآفرین تربیت کند. او ادامه داد: ما باید نوع اقتصاد خود را عوض کرده و اقتصادی بر پایه دانش ایجاد کنیم و کارآفرینی را هم در کنار این موضوع رشد دهیم.
رییس بنیاد ملی نخبگان در مورد استارت‌آپ‌ها گفت: استارت‌آپ‌هایی در سال‌های گذشته تشکیل شده‌اند که زندگی روزمره ما را تغییر می‌دهند و با این استارت‌آپ‌ها به راحتی می‌توانیم هزینه‌های مختلف در توزیع و خدمات را کاهش دهیم.
معاون رییس‌جمهور در مورد رتبه کشور در زمینه نانوتکنولوژی هم گفت: سال گذشته فروش شرکت‌ها در حوزه نانو 900میلیارد تومان بوده و رتبه ایران در مقالات نانو در کشورهای دنیا رتبه چهارم است. ستاری با بیان اینکه صدسال حاکمیت اقتصاد نفتی دولتی خیلی موارد را در کشور تغییر داده و خیلی از موارد را از دست داده‌ایم، تصریح کرد که مهم‌ترین آن موارد فرهنگ کارآفرینی است که از بین رفته و ما به‌هیچ‌عنوان به یک جوان صاحب ایده اعتماد نمی‌کنیم. او تاکید کرد که باید همه برای تشکیل یک زیست‌بوم اقتصادی که شرایط مناسب رشد شرکت‌های دانش‌بنیان را فراهم کند، تلاش کنیم.
ضرورت تدوین نقشه راه
از آن‌سو رییس اتاق ایران با تاکید بر ضرورت استفاده از تکنولوژی روز در همه زمینه‌های اقتصادی و تولیدی افزود: چنین به نظر می‌رسد که در شرایط فعلی کشور و با توجه به گذشته ناموفقی که در طول یک دهه گذشته در مسائل اقتصادی داشته‌ایم، تنها راه‌حل مسائل و گرفتاری‌های اقتصادی به‌ویژه در حوزه تولید، رفع عقب‌ماندگی ما در زمینه دانش و تکنولوژی روز است.
غلامحسین شافعی لزوم استفاده از تکنولوژی روز در حوزه کشاورزی را هم مورد توجه قرار داد و گفت: با وجود مسائل و مشکلاتی که در زمینه کشاورزی داریم به‌ویژه بحران آب هنوز نتوانسته‌ایم از روش‌های جدید کشاورزی و روش‌های نوین آبیاری استفاده کنیم. رییس اتاق ایران ادامه داد: کارآفرینان و فعالان اقتصادی اتاق ایران آماده‌اند که شروع تازه‌یی در همکاری با معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری داشته باشند و حمایت و پشتیبانی خود از شرکت‌های دانش‌بنیان به‌ویژه در سطوح استانی را تقویت کنند. او همچنین بر لزوم تسهیل فضای کسب‌وکار برای شرکت‌های نوپا تاکید کرد و گفت: فضای کسب‌وکار در مورد شرکت‌های نوپا و دانش‌بنیان باید بیش از پیش تسهیل شود. شافعی بر لزوم تدوین یک نقشه راه بلندمدت تاکید کرد و گفت: به باور من نیاز داریم نقشه راهی برای این حوزه تدوین و اولویت‌ها را مشخص کنیم؛ هرچند من مطلعم که تلاش‌ها و برنامه‌های قابل توجهی در جهت این موضوع در معاونت شما انجام شده و می‌گویم که بخش خصوصی هم آماده است آنچه قوه و قوت خود است را در اختیار این معاونت بگذارد.
دغدغه‌های بخش خصوصی
در ادامه این نشست دیگر اعضای اتاق ایران فرصت یافتند تا به بیان دغدغه‌های خود در این زمینه بپردازند. نایب‌رییس اتاق ایران، تداخل وظایف و اهداف معاونت علمی با وزارت علوم را مورد توجه قرار داد و گفت: وظایف این دو نهاد در خیلی از موارد باهم همپوشانی دارد. حسین سلاح‌ورزی افزود: حوزه نوآوری و کارآفرینی در کشور متولی ندارد و معاونت علمی هم بیشتر به سمت تکنولوژی و مسائل دانش‌بنیان تمرکز دارد. محمدرضا انصاری دیگر نایب‌رییس اتاق ایران هم گفت: خواسته بسیاری از فعالان بخش خصوصی این است که معاونت علمی رییس‌جمهور، فعالیت خود را متمرکز به تصدی‌گری نکند و تنها به مدیریت امور بپردازد و امور اجرایی را به بخش خصوصی بسپارد. نایب‌رییس اول اتاق ایران نیز طی سخنانی گفت: به‌طور کلی فضاهای آموزشی ما با فضاهای آموزشی در کشورهای دیگر هماهنگ و همگام نیست و شکاف ما با این کشورها روزبه‌روز بیشتر می‌شود. پدرام سلطانی افزود: نظام آموزشی ما محافظه‌کارترین بخش در دولت محافظه‌کار است و این خود خطای بزرگ دولت محسوب می‌شود. به گفته او، پیشنهاد اتاق ایران است که برای سرعت بخشیدن به تولید دانش، حقوق ورودی گوشی‌های هوشمند و تبلت را به صفر برسانیم تا شهروندان به‌راحتی به این ابزار تولید دسترسی پیدا کنند. از سوی دیگر، رییس کانون انجمن‌های صنایع غذایی ایران هم بر لزوم تعدیل در ساختارهای دولتی و اصلاح روند واگذاری‌ها به بخش خصوصی تاکید کرد. کاوه زرگران افزود: ما در کشور مشکل تامین منابع انسانی و مالی نداریم بلکه چالش اصلی ایجاد زنجیره بین بخش‌هاست. به گفته او، مشکل اصلی در کشور ایجاد زنجیره و پیوندهاست و امروز در زمینه پیوند بین دولت و بخش خصوصی، بین دانش و صنعت و بین صنعت و بازار با مشکلاتی مواجه‌ایم. زرگران با تاکید بر لزوم اعتماد بیشتر دولت به بخش خصوصی ابراز امیدواری کرد که روند ادغام و واگذاری‌ها به بخش خصوصی با سرعت بیشتری صورت گیرد. او اساس نوآوری در دولت را تفکر واگذاری دانست و پیشنهاد کرد که حوزه‌یی برای حمایت از کسب و کارهای نوین در معاونت علمی و فناوری ایجاد شود. رییس کمیسیون جوانان، کارآفرینی و کسب‌وکارهای نوین دانش‌بنیان اتاق ایران مواردی را برای همکاری مشترک میان معاونت علمی و فعالان اقتصادی عنوان کرد. افشین کلاهی گفت: ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان ضمن اینکه روالی طولانی و بروکراتیک دارد، در دو نهاد انجام می‌شود؛ هم معاونت علمی رییس‌جمهور و هم صندوق نوآوری و شکوفایی. اتاق ایران می‌تواند در این حوزه کمک کرده و بخشی از امور را به دست بگیرد و به تسریع روند کمک کند. از مشکلات دیگر به گفته او، این بود که حوزه دانش‌بنیان بر اساس تفکر دانشگاهی شکل گرفته و بازار و صاحبان سرمایه در آن دیده نشده‌اند که اتاق می‌تواند در این زمینه کمک کرده و این دو حوزه را به هم نزدیک کند. کلاهی همچنین لزوم تغییر روند اعطای تسهیلات به شرکت‌های دانش‌بنیان را مورد توجه قرار داد و بر لزوم تغییر در قانون تجارت تاکید کرد و گفت: قانون تجارتی که 30سال قبل نوشته شده، نمی‌تواند جوابگوی کسب‌وکارهای نوین باشد. کلاهی همچنین از حضور خصولتی‌ها در این حوزه گله کرد و گفت: حضور این شرکت‌ها توان رقابت را از شرکت‌های کوچک و نوپا گرفته است. فرشید شکرخدایی، نایب‌رییس کمیسیون رقابت، خصوصی‌سازی و سلامت اداری اتاق ایران نیز بر لزوم تقویت شرکت‌های دانش‌بنیان تاکید کرد و گفت: برای حمایت از شرکت‌های نوپا باید شرکت‌های شتاب‌دهنده فعال شوند. معاونت علمی رییس‌جمهور در جایگاهی نیست که بتواند این شرکت‌ها را ارزیابی کند بلکه این معاونت فقط باید کار سیاست‌گذاری را انجام دهد.
