گروه صنعت|
صنعت خودروسازی نه‌تنها به دلیل وزن قابل‌توجهی که در اقتصاد جهانی دارد، بلکه به‌واسطه تاریخچه‌اش، از اوایل قرن بیستم تاکنون همواره از اهمیت بسزایی برخوردار بوده است. در صنعت خودروسازی سال‌های سال رسم بر این بوده که مقررات شغلی و انعقاد قراردادهای بنگاه‌ها از طریق مذاکره بین کارگران و کارفرمایان مربوط به صنف تعیین شود. در اغلب کشورها، شکل‌گیری و گسترش اتحادیه‌های کارگری در صنعت خودروسازی، در قیاس با سایر صنایع بیشتر بوده و با وجود این، صنعت خودروسازی در سال‌های اخیر تغییرات عمیقی را تجربه کرده است؛ از ظهور اقتصادهای نوظهور یا تغییر فرهنگ حمل‌ونقل گرفته تا مطرح شدن بحث خودروهای پاک و نیز رشد استفاده از فناوری‌های دیجیتال در تولید. بدون شک این تغییرات در بلندمدت کیفیت و کمیت اشتغال در صنعت خودروسازی را نیز تحت تاثیر قرار خواهند داد.
برخی کارشناسان خودرویی بر این باروند که در الگوی خودروسازی ایران باید به مقوله‌یی همچون تحقیق و توسعه در امر تولید توجه داشت. یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی صنعت خودروسازی این است که آیا این الگو یعنی رسیدگی به بحث تحقیق و توسعه در تولید خودرو می‌تواند در سال‌های آینده نظر بنگاه‌های بیشتری را به خود جلب کند یا اینکه درنهایت راه به جایی نخواهد برد؟ حال در ایران دو چالش جدی پیش روی صنعت خودروسازی قرار دارد؛ 1- عدم رقابت با محصولات خارجی منجر به حذف آنها از بازارها خواهد شد، 2- قطعه‌سازان باید به سمت ارتقای دانش فنی و تولید قطعه‌های باکیفیت پیش روند.
بعد از اجرای برجام بسیاری از خودروسازان جهانی برای انجام سرمایه‌گذاری پا به کشور گذاشتند و با خودروسازان داخلی وارد فاز مذاکره شدند، در این بین عده‌یی از قطعه‌سازان نسبت به ورود خودروسازان خارجی اظهار نگرانی کردند؛ چراکه به اعتقاد فعالان قطعه‌ساز، خودروسازان خارجی قصد فروش کالاهای‌شان را در بازار ایران داشتند و نه انجام تولید مشترک. از سوی دیگر، محرمانه بودن قراردادها بدون توجه به نظر بخش خصوصی باعث شده بود تا برخی شبهات ایجاد شود که خودروسازان قرار است تکنولوژی ساخت قطعات را از کشورهای توسعه‌یافته تامین کنند، همین موضوع‌ها باعث دلخوری برخی قطعه‌سازان شد.
فعالان خودرویی می‌گویند که باید صنعت قطعه‌سازی با سرمایه‌گذاری جدید و انتقال دانش فنی احیا شود تا بتواند در فرآیند داخلی‌سازی قطعات خودروهای جدید مشارکت کند، از سوی دیگر قطعه‌سازان برای به ثمر نشستن مذاکرات خودرویی پیشنهادی را مبنی بر تشکیل سازمان خودرویی در وزارت صنعت، معدن و تجارت پیشنهاد دادند. در همین حال، رییس سابق انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو از بی‌خبری قطعه‌سازان نسبت به انعقاد قرارداد با خودروسازان خارجی و عدم دسترسی به مشارکت‌های جدید خبر داد و به فارس گفت که باید در بدنه وزارت صنعت، معدن و تجارت سازمان خودرویی برای ساماندهی در صنعت خودرو تشکیل شود. گل‌وردی گلستانی با اشاره به انعقاد قرارداد با برخی قطعه‌سازان ایرانی برای تولید قطعات خودروهای خارجی تولیدی در کشور، اظهار کرد: تعدادی از شرکت‌های قطعه‌ساز در این زمینه نقش دارند اما بخش عظیمی از قطعه‌سازان نیز از این قراردادها بی‌خبرند و دسترسی به مشارکت‌های جدید ندارند. در این شرایط اگر انحصار ایجاد شود، سود کار نصیب عده‌یی مشخص خواهد شد و همه قطعه‌سازان توانمند بهره‌مند نمی‌شوند. وی ادامه داد: چنانچه قطعه‌سازان توسط وزارت صنعت جدی گرفته نشوند و در بحث قرارداد با خودروسازان خارجی در حاشیه قرار داشته باشند، تبعات خوبی برای صنعت کشور نخواهد داشت.
سهم قطعه‌سازان ایرانی افزایش یابد
به گفته گلستانی، بدون تقسیم کار بین قطعه‌سازان و در صورت نادیده گرفتن آنها، سهم تولید داخل در قراردادهای جدید خودرویی محقق نخواهد شد و قطعه‌سازان نیز از تکنولوژی روز دنیا برخوردار نمی‌شوند. وی با بیان اینکه خودروسازان فرانسوی افراد زرنگی هستند، گفت: چنانچه ما توانمندی مناسبی در تولید قطعات باکیفیت از خود نشان ندهیم، خودروسازان فرانسوی به‌دنبال واردات می‌روند و سهم قطعه‌سازان ایرانی در تولیدات جدید ناچیز خواهد شد. به گفته رییس سابق انجمن قطعه‌سازان، برخی قطعه‌سازان که قدرت بیشتری دارند برای انعقاد قرارداد با شرکت‌های خارجی دعوت می‌شوند اما قطعه‌سازانی که دسترسی ندارند، در جا می‌زنند و از این رو انحصارطلبی تبعات تاسفباری به همراه دارد. گلستانی با اشاره به ارائه پیشنهادی به وزارت صنعت، معدن و تجارت گفت: متولی بخش صنعت باید برنامه‌ریزی دقیقی برای مشارکت قطعه‌سازان در قراردادهای خارجی انجام دهد و در این میان، انجمن‌های قطعه‌ساز نیز باید فعالیت بیشتری داشته باشند. وی ادامه داد: انجمن‌های قطعه‌سازی به وفور در کشور وجود دارند، اما با یکدیگر هماهنگ نیستند و این موجب می‌شود که رقابت ناسالم در کشور به‌وجود آید. گلستانی با تاکید بر لزوم ایجاد یک سازمان خودرویی توسط وزارت صنعت برای ساماندهی وضعیت قطعه‌سازان و صنعت خودرو، گفت: امکان تولید اکثر قطعات خودرو با بالاترین کیفیت در کشور وجود دارد اما ابتدا باید فکری برای فروش این قطعات شود و تولید با برنامه‌ریزی صورت گیرد. در این زمینه اهالی متخصص هر صنعت باید جمع‌آوری شوند و برای تولید قطعات اقدام شود. وی با بیان اینکه در قراردادهای خارجی حتی قطعه‌سازان با گردش مالی پایین نیز باید به بازی گرفته شوند، اظهار کرد: در حال حاضر قطعه‌سازان اطلاعی از اینکه چه قطعاتی را باید برای تولیدات مشترک با خودروسازان خارجی عرضه کنند، ندارند که در صورت وجود یک سازمان خودرویی می‌توان این هماهنگی را ایجاد کرد و اطلاع‌رسانی مناسب به همه قطعه‌سازان صورت گیرد. به این ترتیب هر قطعه‌ساز که دارای تخصص مشخصی است سهمی در صنعت و تولید مشترک خواهد داشت. وی ادامه داد: در حال حاضر هر قطعه‌سازی که به شرایط موجود دستش برسد، قرارداد می‌بندد، در حالی که بهره‌وری تولید و قرارداد مهم است. رییس سابق انجمن قطعه‌سازان در بخش دیگری از سخنانش با انتقاد از محرمانه اعلام شدن قرارداد خودروسازان ایرانی با خودروسازان خارجی، گفت در شرایطی که قطعه‌سازان سهم 80درصدی در تولید خودروهای مشترک دارند، باید اطلاع‌رسانی دقیق به آنها انجام گیرد تا برای تولید قطعات با استاندارد مشخص اقدام کنند. وی تصریح کرد: خودروسازان باید جزئیات قراردادهای منعقد شده با شرکت‌های خارجی را دراختیار قطعه‌سازان قرار دهند تا برای تولید قطعات برنامه‌ریزی شود. گلستانی اظهار کرد: وضعیت صنعت خودروسازی و قطعه‌سازی طوری است که در حال از دست دادن مغزهای متفکر در این صنعت هستیم، امیدواریم وزیر جدید صنعت فکری در این مورد کند. وی با تاکید بر اینکه از بین بردن قطعه‌سازان داخلی هنر نیست، گفت: در حال حاضر قطعه‌سازان از برخی خودروسازان مطالبات معوق دارند که این مساله باعث ضرر صنعت قطعه‌سازی شده است. باید گفت که این بی‌انصافی است که قطعه‌سازان 2 یا 3 سال در انتظار دریافت طلب خود از دولت باشند.
صنعت قطعه‌سازی باید احیا شود
از سوی دیگر، فعالان اقتصادی بر ارتقای دانش فنی برای توسعه صنعت خودروسازی اعتقاد دارند. در این زمینه یک کارشناس صنعت خودرو به ایسنا گفت که باید صنعت قطعه‌سازی با سرمایه‌گذاری جدید و انتقال دانش فنی احیا شود تا بتواند در فرآیند داخلی‌سازی قطعات خودروهای جدید مشارکت کند. شهرام آزادی اظهار کرد: متاسفانه غیر از چند قطعه‌ساز بزرگ که همگام با تکنولوژی روز صنعت قطعه‌سازی جهان حرکت کردند باقی قطعه‌سازان از مشکل تکنولوژی پایین و به‌روز نبودن ماشین‌آلات تولید رنج می‌برند. وی با بیان اینکه طبیعتا این قطعه‌سازان با این سطح کیفی نمی‌توانند در فرآیند داخلی‌سازی خودروهای جدید مشارکت کنند، خاطرنشان کرد: بنابراین باید با مشارکت با قطعه‌سازان بین‌المللی نسبت به انتقال فناوری روز به صنعت قطعه‌سازی اقدام شود. عضو هیات علمی دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی ادامه داد: قطعه‌سازان داخلی برای ارتقای تکنولوژی و کیفیت قطعات تولیدی نیازمند سرمایه‌گذاری جدید به‌ویژه در حوزه ماشین‌آلات هستند که البته این شرکت‌ها از منابع مالی لازم برای این کار برخوردار نیستند.
وی افزود: بنابراین باید یا از طریق مشارکت با قطعه‌سازان مطرح بین‌المللی یا از طریق سیستم بانکی، منابع مالی لازم برای نوسازی خطوط تولید و ارتقای تکنولوژی قطعه‌سازان داخل تامین شود. آزادی با بیان اینکه با سطح فعلی صنعت قطعه‌سازی از نظر مالی و فنی بعید است این شرکت‌ها بتوانند کیفیت کار خود را ارتقا دهند، تصریح کرد: بنابراین بهتر است وزارت صنعت، معدن و تجارت در کنار مدیریت حضور خودروسازان بین‌المللی در ایران، برنامه‌یی نیز برای سرمایه‌گذاری در شرکت‌های قطعه‌سازی و ارتقای کیفیت تولیدات این صنعت تهیه و اجرا کند.
