گروه تجارت|
معاون اول رییس‌جمهور مصوبه هیاتوزیران درباره تعیین‌تکلیف بازارچه‌های مرزی ۹ استان را ابلاغ کرد.
بر این اساس وضعیت ۳۶ بازارچه مشترک مرزی با کشورهای همسایه در زمینه «حذف، ایجاد، ادغام، انتقال و ابقا» تعیین تکلیف نهایی شده و نتیجه به وزارتخانه‌های امور اقتصاد و دارایی، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت امور خارجه و سازمان برنامه و بودجه کشور در ۲۴ تیرماه سال‌جاری ابلاغ شده است.
بازارچه‌هایی که برای تسهیل تجارت در شهرهای مرزی و رفع نیاز مرزنشینان دو طرف ایجاد شده، به‌نظر می‌رسد، این روزها نه تنها هدف تعریف شده برای راه‌اندازی این بازارچه‌ها میسر نشده، بلکه امتیازهای داده شده به ذی‌نفعان، شرایط واردات کالا از مبادی فرعی و همچنین ایجاد شائبه «شبه قاچاق» را فراهم کرده است. از این رو، هیات دولت در جدیدترین مصوبه خود تصمیم گرفته تکلیف برخی بازارچه‌های مرزی را مشخص کند. براساس این مصوبه، بازارچه‌های «سیران‌بند» در استان کردستان، «میلک» و «میرجاوه» در استان سیستان‌وبلوچستان، «اروندکنار» در استان خوزستان، «دوغارون» در استان خراسان‌رضوی، «تمرچین» در استان آذربایجان‌غربی، «ساری سو» در استان آذربایجان‌غربی، «سرو» در استان آذربایجان‌غربی و «رازی» در استان آذربایجان‌غربی، در معرض ادغام قرار گرفتند. از سوی دیگر، بازارچه‌های «شهابی و چیلات» در استان ایلام و «تیله‌کوه» در استان کرمانشاه ایجاد خواهند شد. همچنین براساس این مصوبه، بازارچه‌های «چزابه و آبادان» خوزستان و «بیشگان» کرمانشاه از گردونه تجارت حذف خواهند شد. در مقابل، بازارچه‌های «سومار، شیخ‌صله و شوشمی» در استان کرمانشاه، بازارچه «سیف» در استان کردستان، 6 بازارچه «زهک، گمشاد، ریمدان، جالق و کوهک، پیشین» در استان سیستان‌وبلوچستان، 4 بازارچه «میل73، یزدان، میل78 و دوکوهانه» در استان خراسان‌جنوبی، بازارچه «سنگان خواف» در استان خراسان‌رضوی، 2 بازارچه «قاسم رش و صنم بلاغی» در استان آذربایجان‌غربی، بازارچه «نوردوز» در استان آذربایجان‌شرقی و بازارچه «باجگیران» در استان خراسان‌رضوی ابقا می‌شوند. در مقابل، بازارچه «مهران» در استان ایلام به شهابی و بازارچه «پرویزخان» در استان کرمانشاه به «تیله‌کوه» انتقال داده خواهند شد.
جزئیات مصوبه هیات وزیران
بازارچه‌های مرزی که در پایانه‌های مواصلاتی کشور با کشورهای همسایه تشکیل شده یکی از درگاه‌های تجاری کشور و ابزاری برای توسعه تجارت منطقه‌یی است. به عبارتی دیگر، بازارچه مرزی محوطه‌یی است محصور واقع در نقطه صفر مرزی و در جوار گمرکات مجاز به انجام تشریفات ترخیص کالا یا مکان‌هایی که طبق تفاهمنامه‌های منعقد شده بین ایران و کشورهای همجوار تعیین می‌شود. بر همین اساس، هیاتوزیران در جلسه تیرماه سال 96،
به پیشنهاد وزارت صنعت، معدن و تجارت و به استناد ماده (۱۱) قانون مقررات صادرات و واردات ـ مصوب ۱۳۷۲ـ تصویب کرد که وضعیت بازارچه‌های مشترک مرزی تعیین تکلیف شود. براساس جدیدترین مصوبه ابلاغی هیات دولت، برخی بازارچه‌ها، از گردونه تجارت کشور حذف، برخی ادغام و شماری دیگر از آنها نیز ابقا خواهند شد.
این مصوبه همچنین شامل 5 بند مهم است که در بند یک این مصوبه آورده شده که محل تامین منابع اعتباری لازم برای تاسیس و ایجاد زیرساخت بازارچه مشترک مرزی جدید از محل اعتبارات مربوط در استان آن بازارچه خواهد بود. همچنین براساس بند2 این مصوبه، آغاز به کار رسمی هر بازارچه مشترک مرزی جدید مشروط به تکمیل زیرساخت‌های موردنیاز آن بازارچه مشترک مرزی به تشخیص کارگروه تبصره (۱) ماده (۱۰۳) قانون امور گمرکی ـ مصوب ۱۳۹۰ـ است. در بند سوم آن نیز توضیح داده شد که منظور از ادغام، حفظ بازارچه مشترک مرزی با رویه موجود است که هرگونه انجام عملیات گمرکی، تحت مسوولیت گمرک مرزی خواهد بود. ازسوی دیگر، براساس بند 4 این مصوبه تاسیس بازارچه مرزی جدید منوط به اخذ موافقت کشور مقابل در ایجاد تاسیسات و فعالیت‌های متقابل و تصویب هیات وزیران است. در نهایت؛ پنجمین بند این مصوبه بر این موضوع تاکید دارد که ادغام طبق دستورالعمل ابلاغی وزارت امور اقتصادی و دارایی (گمرک ایران) است.
استان‌های آذربایجان‌شرقی و غربی
براساس مصوبه ابلاغی از سوی معاون اول رییس‌جمهور، وضعیت بازارچه‌های مرزی در 9 استان کشور تعیین تکلیف شده که براساس این مصوبه در استان آذربایجان‌شرقی، بازارچه مرزی «نوردوز» که هم‌مرز با کشور ارمنستان است، ابقا شده گزارش شده است. در استان آذربایجان‌غربی، 3 بازارچه «سرو، رازی و ساری‌سو» که هم‌مرز با کشور ترکیه است، ادغام خواهند شد. اما بازارچه «صنم بلاغی» هم‌مرز با نخجوان و قاسم رش (کله سردشت) هم‌مرز با عراق، در همین استان ابقا خواهند شد. از سوی دیگر، مرز «تمرچین» که هم‌مرز با کشور عراق است نیز ادغام خواهد شد. براساس آمار گمرک، در سال 94 حدود 158هزار کیلوگرم به ارزش حدود 574 هزار دلار کالا از «بازارچه ساری‌سو» وارد کشور شده است. «بازارچه رازی» که از دیگر بازارچه‌های فعال درخصوص واردات در سال 94 بوده، در این سال حدود یک‌میلیون و 500 هزار کیلوگرم کالا به ارزش بیش از 2 میلیون دلار از این مبدا به ایران وارد شده است. از دیگر بازارچه‌های منفعل در امر واردات در سال 94 در همین استان، «بازارچه تمرچین» گزارش شده که در سال 93 این بازارچه شاهد ورود بیش از 98هزار کیلوگرم کالا به ارزش بیش از 312 هزار دلار بوده است.
استان‌های خراسان‌رضوی و جنوبی
تعیین‌تکلیف در بازارچه‌های مرزی استان خراسان‌رضوی نشان می‌دهد که «باجگیران» هم‌مرز با ترکمنستان و «سنگان خواف» هم‌مرز با افغانستان، ابقا می‌شوند، اما بازارچه «دوغارون» که هم‌مرز با افغانستان است، ادغام می‌شود. همچنین مطابق آمارها، در سال 94 بالغ بر 35 میلیون و 369هزار کیلوگرم به ارزش 13 میلیون و 929 هزار دلار از طریق «بازارچه دوغارون» کالا صادر شده که در مقایسه با سال 93 که میزان صادرات به ارزش 28میلیون و 657 هزار دلار بوده است، نشان از افت 51درصدی دارد. از سوی دیگر، براساس مصوبه ابلاغی از سوی معاون اول رییس‌جمهور، 4 بازارچه مرزی «دو کوهانه، میل 73، یزدان، میل 78»
واقع شده در استان خراسان‌جنوبی که همگی هم‌مرز با کشور افغانستان هستند، ابقا می‌شوند.
خوزستان و ایلام
این در شرایطی که در خوزستان شاهد حذف دو بازارچه مرزی «آبادان و چزابه» که هم‌مرز با کشور عراق به‌شمار می‌روند، هستیم. البته در این استان بازارچه مرزی «اروندکنار» نیز ادغام خواهد شد. ازسوی دیگر، براساس مصوبه مذکور، بازارچه مرزی «مهران» که هم‌مرز عراق است به شهابی انتقال داده خواهد شد. از سوی دیگر، در همین استان، دو مرز «چیلات و شهابی» نیز ایجاد می‌شوند.
سیستان‌وبلوچستان
تعیین‌تکلیف در بازارچه‌های مرزی استان سیستان‌وبلوچستان نیز حاکی از این است که 6بازارچه مرزی این استان از جمله «پیشین، کوهک، جالق، ریمدان، گمشاد و زهک» که هم‌مرز با 2کشور افغانستان و پاکستان هستند، ابقا خواهند شد. از آن‌سو، 2 بازارچه مرزی «میرجاوه و میلک» ادغام می‌شوند. این درحالی است که مطابق آمار منتشر شده، بیشترین حجم صادرات در سال 94 در «بازارچه میلک» گزارش شده که به لحاظ ارزشی 108میلیون و 463 هزار دلار بوده که البته در مقایسه با سال 93 با افت 61/1 درصدی مواجه بوده است. در مقابل «بازارچه میلک» در سال 93 شاهد ورود حدود 328 هزار کیلوگرم کالا به ارزش بیش از 756هزار دلار بوده که در سال 94 از این بازارچه هیچ کالایی وارد کشور نشده است. همچنین در سال 94، بازارچه مرزی «ریمدان» که اکنون ابقا می‌شود با واردات حدود یک‌میلیون و 300 هزار کیلوگرم کالا به ارزش بیش از 2 میلیون و 400 هزار دلار مواجه بود. از سوی دیگر، «بازارچه پیشین» نیز از دیگر بازارچه‌های غیرفعال در سال 94 در این استان بوده که در سال 93 حدود 5 میلیون کیلوگرم کالا به ارزش بیش از 9 میلیون دلار از این مرز اقتصادی به کشور وارد شده است.
کردستان و کرمانشاه
همچنین براساس مصوبه هیات دولت، در استان کردستان بازارچه مرزی «سیران‌بند» هم‌مرز با عراق، ادغام خواهد شد، اما بازارچه مرزی «سیف» ابقا می‌شود. از سوی دیگر، در استان کرمانشاه 3 بازارچه مرزی « شوشمی، شیخ صله و سومار» ابقا می‌شوند. مطابق آمارها، بازارچه «شوشمی» که در سال 93 منفعل بوده، در سال 94 فعال شده است. همچنین در استان مذکور، بازارچه «تیله‌کوه» ایجاد خواهد شد، اما بازارچه مرزی «بیشگان» حذف می‌گردد. «بازارچه پرویزخان» یکی دیگر از بازارچه‌های مرزی این استان است که به تیله‌کوه انتقال خواهد یافت. البته براساس آمار گمرک، در سال 94 از بازارچه «پرویزخان» بیش از 21 میلیون کیلوگرم کالا به ارزش بیش از 20 میلیون دلار به کشور وارد شده است. میزان صادرات از «بازارچه پرویزخان» در سال94 از نظر ارزشی 23 میلیون و 122 هزار دلار عنوان شده که در مقایسه با سال 93 افت بیش از 46درصدی را شاهد هستیم.
آمار تجارت در 21 بازارچه مرزی
آمار منتشر شده از سوی گمرک ایران در سال 1394 حاکی از این است که میزان صادرات کالا در بازارچه‌های مرزی در سال 94 بیش از 269میلیون دلار بوده که سهم ارزشی آن از مجموع صادرات در زمان مذکور معادل 76 صدم درصد است. همچنین مطابق آمارها، صادرات کالا در مرزهای اقتصادی از طریق 21 بازارچه مرزی شامل بازارچه مرزی میلک، بازارچه ماهیرود، بازارچه میرجاوه، بازارچه پرویزخان، بازارچه دوغارون، بازارچه کیله سردشت، بازارچه شوشمی، بازارچه باجگیران، بازارچه کوهک-سراوان، بازارچه مرزی ریمدان، بازارچه رازی-خوی، بازارچه مهران، بازارچه صنم بلاغی، بازارچه دوکوهانه، بازارچه سیران‌بند، بازارچه ساری‌سو، بازارچه مرزی جالق، بازارچه گلورده، بازارچه پیشین بازارچه، پیرانشهر-تمرچین و بازارچه یزدان انجام شده است. این درحالی است که در سال 94 از این تعداد 5 بازارچه مرزی از جمله «بازارچه مرزی جالق، بازارچه گلورده، بازارچه پیشین، بازارچه پیرانشهر-تمرچین، بازارچه یزدان» منفعل بوده و هیچ‌گونه صادراتی از این مسیرها انجام نپذیرفته است. همچنین میزان واردات کالا از بازارچه‌های مرزی در سال 94 بیش از 26میلیون دلار بوده که سهم آن از کل واردات در این سال، معادل 06/0 درصد است. درحالی که در سال 93 بیش از 77 میلیون دلار کالا از این مبادی به کشور وارد شده و سهم ارزشی این بازارچه‌ها از کل واردات سال 93 معادل 15/0درصد است. این میزان واردات از 15 بازارچه مرزی صورت گرفته که 4بازارچه در سال 94 منفعل بوده‌اند.
