مرگ‌ومیر منتسب به آلودگی هوا از منظر ذرات معلق ۲۷ هزار نفر در سال است. این جمله، بخشی از گفت‌وگوی سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت از محیط زیست است. حالا همزمان با شروع فصل سرما آلودگی هوا در تهران و سایر کلان‌شهرها شروع به خودنمایی کرده تا باری دیگر انسان‌ها، اعم از بزرگسالان، کودکان و حتی در پژوهش‌های اخیر جنین، در معرض مرگی قرار بگیرند که خیلی‌ها به آن تراژدی نادیده گرفته شده می‌گویند. ماجرای آلودگی هوا اتفاق جدیدی نیست، سال‌ها است مردم تهران با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، اما وقتی این آلودگی به پاییز و فصل سرما می‌رسد شهر رنگ خاکستری به خود می‌گیرد، وضعیتی که به‌نظر می‌رسد درمان ندارد اما دایم به آن مُسکنی از جنس هشدارهای سازمان‌های اورژانسی تزریق می‌شود، اینکه افراد مسن یا دارای بیماری‌های زمینه‌ای از منزل خارج نشوند و درو پنجره‌های خانه را ببندند، آنهایی هم که این پیام اورژانسی را نادیده بگیرند احتمالاً قرار است به لیست «۶ هزار نفره تهران درخصوص مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا» اضافه شوند. داریوش گل‌علیزاده با اشاره به مرگ‌های ۶ هزار نفره در تهران و ۲۷ هزار نفره در کشور، آنها را نتیجه بررسی‌های وزارت بهداشت در سال ۱۴۰۰ بر روی جمعیتی ۳۵ میلیونی در ۲۷ شهر معرفی می‌کند که سال ۱۴۰۱ منتشر شده است.
پای بنزین بی‌کیفیت مجدد به پرونده آلودگی هوا باز شد
همانطورکه رییس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم اشاره کرد اثرات تجمیعی مصرف سوخت از دلایل مهم آلودگی هوا در کلان‌شهرها است، اما وقتی نوع سوخت از کیفیت مناسبی برخوردار نباشد این اثرات تجمیعی و آلاینده‌ها از ضرب و زور بیشتری برای آلوده کردن هوا برخوردارند، از همین روی یکی از متهمان بنزین پتروشیمی است، بنزینی بی‌کیفیت که حاصل تحریم‌ها و دستاورد دولت‌هایی است که از ادامه تحریم حمایت کردند. حالا به‌نظر می‌رسد با وجود ادامه تحریم‌ها یک‌بار دیگر این بنزین وارد چرخه سوخت کشور شده است، مدتی قبل مهدی اسلام‌پناه معاون رییس‌جمهور و رییس سازمان ملی استاندارد بیان کرد: «تولید بنزین در واحدهای پتروشیمی را تایید می‌کنم اما بر کیفیت و استاندارد این سوخت نظارت می‌کنیم.»
تایید و تکذیب بنزین پتروشیمی؛ از سازمان استاندارد تا محیط زیست
حالا که یک‌بار دیگر زمزمه بازگشت این بنزین به چرخه سوخت شنیده می‌شود، معاون سازمان محیط زیست این مساله را تکذیب می‌کند. گل‌علیزاده می‌گوید: به‌هیچ‌وجه از بنزین پتروشیمی در تهران استفاده نشده است، مگر در سال‌های گذشته و در وضعیت وارونگی هوا، آسمان تهران از آلودگی پاک بود؟ همیشه در زمان پایداری هوا کیفیت هوای تهران در وضعیت نامطلوب قرار می‌گیرد، بنابراین وقتی به روند ۱۰ سال گذشته نگاه می‌کنیم با روند ثابتی درخصوص آلودگی هوای تهران مواجه می‌شویم. او ادامه می‌دهد: اینکه گفته می‌شود دلیل آلودگی هوای تهران بنزین پتروشیمی است اصلاً درست نیست، اما اینکه بگوییم توزیع سوخت در سراسر کشور منطبق بر استاندارد نیست درست است، حدوداً ۴۳ درصد بنزین توزیعی در کشور استاندارد دارد، اما باید گفت در کلان‌شهرها سوخت بنزین و نفت‌وگاز (گازوئیل) منطبق با استاندارد یورو چهار و یورو پنج است، و در کلیه شهرهای استان تهران هم بنزین یورو چهار توزیع می‌شود. گل‌علیزاده در پاسخ به این پرسش که اگر سوخت‌ها استاندارد لازم را دارند چرا هوای شهرها به‌خصوص کلان‌شهرها آلوده است بیان می‌کند: به این دلیل که بارگذاری صنعت، جمعیت و مصرف انرژی بیشتر از ظرفیت تهویه هوا است، به عبارتی هوا نمی‌تواند این مقدار آلاینده را تهویه کند، به‌ویژه زمانی که ما با وزش کم‌سرعت باد و سکون هوا مواجه هستیم، در نتیجه کیفیت هوا در شرایط ناسالم قرار می‌گیرد.
وزش باد برای رفع آلودگی شوخی نیست
با وجود تداوم آلودگی هوا در تهران همیشه یکی از راه‌کارهای مدیران شهری وزش باد معرفی شده است، ایده‌ای که گاهی هم با واکنش‌هایی از جنس خنده همراه می‌شود. اما رییس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت از محیط زیست به خبرآنلاین می‌گوید: وزش باد برای رفع آلودگی هوا شوخی نیست. این مساله علمی است، بارگذاری باید متناسب با ظرفیت تهویه هوا، و متناسب با ظرفیت خودپالایندگی باشد، وقتی تهویه انجام نشود محیط آلوده می‌شود. گل‌علیزاده بیان می‌کند: ظرفیت معابر در تهران متناسب با تعداد خودروها نیست، لذا خودروها اصطلاحاً در ترافیک درجا روشن هستند، ظرفیت انتشار آلودگی در خودرویی که درجا کار می‌کند ۵ برابر انتشار آلودگی توسط خودروی درحال حرکت است. سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت از محیط زیست می‌گوید: تعداد خودروها در کشور بیشتر شده است، از طرفی تعداد خودروهای فرسوده هم زیاد شده و البته سن فرسودگی‌شان هم افزایش پیدا کرده است همین‌طور با افزایش صنعت و کارخانه‌ها مصرف انرژی افزایش پیدا کرد و تعداد مشترکین مصرف گاز بیشتر شده است، به نظرم چیزی کاهش پیدا نکرده که بخواهیم بپرسیم چرا آلودگی هوا داریم، انباشت کارهای انجام نشده سبب آلودگی هوا شده است، مانند از رده خارج نکردن خودروهای فرسوده، همین الان موتورسیکلت‌ها، کامیون‌ها و وسایل حمل‌ونقل عمومی با پیمایش بالا در کلان‌شهر تهران درحال تردد هستند، وقتی این منابع بر سر جای خودشان باقی‌اند و از طرفی شدت مصرف انرژی در کشور بالا رفته طبیعی است که اثرات تجمعی آلاینده‌های ناشی از سوخت‌های فسیلی در وضعیت پایداری هوا سبب آلودگی می‌شود.
