تعادل|
نوشتن از کمبود و گرانی دارو انگار به برنامه روزمره تبدیل شده است. هر روز عده‌ای از بیماران هستند که سرگردان داروخانه‌ها می‌شوند برای اینکه بتوانند داروهای مورد نیاز خود را تهیه کنند، حالا دیگر مساله گرانی و نبود داروهای خارجی نیست که اغلب مسوولان تحریم‌ها را بهانه آن می‌دانستند در حالی که بخش بزرگی از این معضل به سودجویی شرکت‌های وارد‌کننده دارو باز می‌گشت، حالا مساله به داروهای تولید داخل رسیده هم گرانی و هم نبود دارو برای بیمارانی که به مصرف داروهای ایرانی هم رضایت داده‌اند به معضلی بزرگ تبدیل شده است و در این بین هم مسوولان هر کدام نظری دارند که البته انداختن توپ به زمین دیگری است تا قبول مشکل و تلاش برای رفع آن. در واقع از زمانی که کرونا وارد کشور شد، مساله کمبود دارو به شکل تازه‌ای خود را نشان داد. در آن شرایطی که مرگ یا زندگی افراد به یک داروی خاص که البته در داروخانه‌ها پیدا نمی‌شد اما در کوچه پس کوچه‌های ناصرخسرو با قیمت‌های میلیونی خرید و فروش می‌شد، نبود برخی داروهای دیگر هم کم‌کم رخ‌نمایی کرد. این کمبود دارو حتی به سرم‌های تزریقی برای بیماران در بیمارستان‌ها هم رسید. البته در آن شرایط بحرانی کرونا ممکن بود هر کشوری با مشکلاتی از این دست مواجه شود اما حتی وقتی بعد از فروکش کردن کرونا و پایین آمدن آمار مبتلایان به این بیماری به میزان چشمگیر هم نتوانست جای خالی برخی داروها را پر کند آن زمان بود که تازه مسوولان به این واقعیت تلخ پی بردند که ذخیره دارویی کشور آن طور که باید و شاید مناسب نبوده و نیست. افزایش هفتگی یا ماهیانه قیمت داروها به‌خصوص داروی بیماران خاص و از جمله افراد مبتلا به سرطان به گونه‌ای بود که برخی از آنها ترجیح دادند به جای دربه دری برای پیدا کردن دارو وپرداخت هزینه‌های سرسام‌آور آن درمان خود را نیمه‌کاره رها کنند. هر چند در تمام این مدت این سازمان غذا و دارو وکشور بود که هر نوع کمبود دارو را تکذیب می‌کرد و در این بین وزارت بهداشت و درمان نیز هر روز وعده‌های تازه‌ای در این زمینه به جویندگان دارو می‌داد. وعده‌هایی که البته اکثر آنها در حد همان وعده و شعار باقی ماندند و هیچ‌وقت عملی نشدند. اما اینکه کشور به یک‌باره با کمبود سرم مواجه می‌شود، چه دلیلی ممکن است پشت آن باشد، مساله اینجاست که تولیدکنندگان داخلی دارو هم به دلیل مشکلاتی که با آن دست و پنجه نرم می‌کنند به این نتیجه رسیده‌اند که تولید دارو در کشور برایشان هیچ منفعت مالی ندارد، چرا که نه وزارت بهداشت و درمان از آنها حمایت می‌کند و نه بانک‌ها حاضر به پرداخت تسهیلات به این شرکت‌ها هستند. اینجاست که درمان زیان ده می‌شود و صاحبان شرکت‌های تولیدی تعطیلی را بر تولید ترجیح می‌دهند و باز هم این مردم هستند که ضرر می‌کنند.
سرانه درمان و عدم موفقیت در بخش‌های مختلف درمانی
حسین علی شهریاری، عضو کمیسیون بهداشت و درمان در مورد دلایل کمبود دارو در کشور به تعادل می‌گوید: وقتی مشکلی در زمینه بهداشت و درمان به وجود می‌آید بیش از همه به مسائل مالی بستگی دارد، در مورد کمبود داروی ایرانی نیز عدم قیمت‌گذاری درست دلیل بروز مشکلات است. مساله اینجاست که ما همچنان بر سر میزان سرانه درمان مشکل داریم و هنوز نتوانسته‌ایم آن را به رقم واقعی نزدیک کنیم و این عدم موفقیت بر تمام بخش‌های بهداشت و درمان تاثیر می‌گذارد. او افزود: البته به گفته مسوولان دارویی کشورهنوز وضعیت دارویی ما نسبت به شش ماه قبل تغییر پیدا نکرده و همان کمبودها وجود دارد، اگرچه وضعیت باثبات بوده و وخیم‌تر نشده است. اما مساله اینجاست که حتی اگر وضعیت وخیم‌تر هم نشده باشد، باز ما شاهد شکوه‌های مردم از کمبود دارو و گرانی آن هستیم و این مساله نشان می‌دهد که مشکلی در این زمینه وجود دارد.
طرح دارو یار به کجا رسید
مساله دیگری که وجود دارد، طرح دارو یار است که ماه‌ها پیش اجرایی شدن آن از سوی وزیر بهداشت و درمان اعلام شد اما در عمل هنوز هیچ کس نمود بیرونی از اجرای این طرح را ندیده است. مدیرعامل داروسازی اکتور با بیان اینکه در حال حاضر تحریم، کمبود نقدینگی، کمبود و گرانی مواد اولیه تبدیل به موانع تولید شده‌اند، گفت: در درجه اول زیان‌ده بودن تولید برخی از داروها مهم‌ترین مانع تولید است، بر اساس طرح دارویار قیمت برخی از داروها حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد گران شد و ارز ترجیحی کاملا برداشته شد، این بدین معنی است که ما مواد اولیه را با ارز نیمایی می‌خریم که شش تا هفت برابر ارز ترجیحی است؛ همین موضوع موجب شده است که قیمت مواد اولیه شش برابر شود و اما قیمت دارو در نهایت۱.۵ تا دو برابر افزایش پیدا کند. عدم وجود این تناسب موجب شد تا بسیاری از داروها زیان‌ده شده و شرکت‌ها دیگر تمایلی به تولید آنها نداشته باشند. رضا کریمی مستوفی افزود: بسیاری از شرکت‌های تولیدی به خاطر اینکه بتوانند بدهی‌های خود را تسویه کرده و از آن سو چرخ تولید آنها نخوابد با همین قیمت، داروهای تولیدی خود را می‌فروشند. این مساله در آینده قابل ادامه دادن نیست. این مشکلات موجب نگرانی زیادی برای صنعت دارو شده است و اگر رفع نشود موجب کمبود در بسیاری از داروهای دیگر می‌شود. همیشه دارو در کشور یک موضوع حساس بوده و باید هم اینگونه باشد که بیمار هزینه زیادی پرداخت نکند که در این حوزه بیمه‌ها باید فعال باشند تا شرکت‌های داروسازی دچار زیان نشوند، چرا که نتیجه‌اش این است که دارو تولید نشود و این یک نتیجه باخت- باخت برای همه است.او تأکید کرد: قیمت دارو باید بر اساس عدد و رقم‌های کاملا مشخص واقعی باشد و مابه تفاوت این قیمت را به بیمه پرداخت کنند تا به بیمار هم فشار وارد نشود.
تولیدکنندگان ناراضی از قیمت‌گذاری‌ها
معاون فنی و توسعه هلدینگ دارویی بانک ملی ایران (شفا دارو) نیز این موضوع را تأیید کرد و گفت: از سوی دیگر هنوز در مورد قیمت‌گذاری دارو، رضایت تولیدکنندگان دارو و مواد اولیه دارویی جلب نشده است از سوی دیگر مسائلی مانند تعرفه‌های گمرکی و مالیات بر ارزش افزوده، قیمت تمام شده دارو را افزایش داده است. علیرضا زند رضوی با تأکید بر ضرورت حمایت از صنعت دارویی کشور گفت: تمام تلاش تولیدکنندگان دارویی این است که کمبودی در حوزه دارو به وجود نیاید. در حال حاضر 97 درصد داروی موجود در کشور تولید داخل است این در حالی است که شرکت‌ها با تمام ظرفیت خود این کار را انجام نداده‌اند و اگر موانع تولید برداشته شود می‌توانیم با سرعت بسیار زیاد تولید خود را افزایش دهیم. اوهمچنین در رابطه با اجرای طرح دارویار نیز گفت: برای اینکه هزینه افزایش قیمت به بیمار وارد نشود، یارانه‌ای برای بیمار در نظر گرفته شده است. وظیفه ما به عنوان تولید‌کننده، تولید است ما هم دغدغه بیمار را داریم اما در درجه نخست وظیفه ما تولید بوده و پس از آن باید این داروها را در کانال‌های توزیع بگذاریم تا در داروخانه‌های بیمارستانی و داروخانه‌های شخصی توزیع شود. طرح دارویار در این قسمت آخر زنجیره تأمین اعمال می‌شود تا بیمار هزینه اضافی را از افزایش قیمت‌ها متحمل نشود. این خارج از وظیفه تولید‌کننده است.
انتقاد از افزایش مجوزهای واردات مواد اولیه دارویی
با این حال زند رضوی افزایش مجوز واردات به محصولات مشابه در مواد اولیه دارویی را از جمله دیگر موانع تولید دارو در ایران دانست و گفت: ما امسال با یکی از مشکلاتی که مواجه شدیم مجوزهای وارداتی بود که به محصولات مشابه محصولات تولید داخل در حوزه مواد اولیه داده می‌شود و این برای ما ایجاد اشکال کرد. ما می‌دانیم که قیمت تمام شده ما در قیاس با تولید‌کننده هندی رقابتی نیست با این حال اختلاف هم زیاد نیست اما با ما تکنولوژی داخلی دارو را تولید می‌کنیم.این موضوعات از جمله مشکلاتی هستند که می‌توان آنها را به عنوان بخشی از موانع تولید و دلایل کمبود این روزهای داروهای ایرانی به شمار آورد. در کنار آن باید از کمبودهای مقطعی ناشی از نبود پیش‌بینی افزایش مصرف و در نتیجه نداشتن برنامه‌ای برای حفظ تعادل بازار یاد کرد، امری که در نهایت منجر به آسیب رسیدن به بیماران می‌شود.
کمبود نقدینگی در شرکت‌های دارویی
کمبود نقدینگی در شرکت‌های دارویی برای واردات مواد اولیه نیزیکی دیگر از مشکلاتی است که امروزه صنعت دارویی کشور با آن دست و پنجه نرم می‌کند. «محمد عبده‌زاده» رییس سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران گفت: کسی که می‌خواهد مواد اولیه را با ارز جدید بخرد نیاز به نقدینگی دارد، قسمت عمده‌ای از این نقدینگی توسط بانک‌های عامل به صورت تسهیلات پرداخت می‌شود. با این حال علی‌رغم بخشنامه‌هایی که می‌بایست توسط بانک مرکزی به بانک‌های عامل پرداخت می‌شد، پرداخت نشده است. او افزود: متأسفانه بانک‌ها پرداخت تسهیلات را متوقف کرده‌اند، بخشنامه‌های قدیمی آنها در خصوص تمدید حد اعتباری تسهیلات شرکت‌ها قفل شده است و شرکت‌ها حتی نمی‌توانند معادل تسهیلات پارسال خود را دریافت کنند. ارز تغییر پیدا کرده است و از یکسو نیاز به نقدینگی شرکت‌ها بالا رفته است و از سوی دیگر بانک مرکزی و بانک‌های عامل دادن تسهیلات را متوقف کرده‌اند.
