تعادل|
حوادث کارگری در ایران به یکی از راه‌های جان باختن کارگران تبدیل شده است. بر اساس آمارهای رسمی سالانه بیش از 15 هزار حادثه برای کارگران اتفاق می‌افتد که منجر به آسیب و نزدیک به 800 حادثه منجر به فوت می‌شود، یک حساب سرانگشتی نشان می‌دهد، روزانه 2 کارگر بر اساس حوادث کار جان خود را از دست می‌دهند. از میان این آمار نزدیک به 38 درصد مربوط به کارگران ساختمانی است و بقیه در حوزه‌های دیگر. این آمار تکان‌دهنده است، نمی‌توان به راحتی از آن گذشت، ایمنی کار در هیچ کدام از کارگاه‌های این کشور اولویت ندارد، یا پیمانکاران به این مساله اهمیت نمی‌دهند یا کارگران استفاده از وسایل ایمنی را دست و پا گیر می‌دانند و به همین خاطر حوادث کار بیش از پیش جان کارگران را به خطر می‌اندازد. فرقی نمی‌کند کارگر ساختمانی باشی یا در یکی از کارگاه‌های جنوب کشور مشغول به کار. جان کارگران هر کجا که باشند در خطر است. یکی از ارتفاع سقوط می‌کند یکی به خاطر کار با دستگاه جانش از دست می‌دهد و دیگری به خاطر گرمای شدید هوا.
بنا بر اخبار منتشر شده در خبرگزاری‌ها آمار مرگ و میر کارگران مشغول در جنوب کشور به دلیل گرمای هوا سالانه نزدیک به دو تا سه نفر است. اما همین آمار هم می‌تواند به صفربرسد اگر کسانی که این کارگران را استخدام می‌کنند در مورد رعایت اصول ایمنی کار در گرمای 50 درجه به آنها آموزش دهند. کارگران باید آموزش ببینند که چطور کم شدن آب بدن را از روی نشانه‌ها تشخیص دهند یا اینکه در فصول گرم سال، سر کار چای یا قهوه غلیط نخورند. بدون صبحانه سر کار نیایند. پایان روز حتما باید استحمام صورت بگیرد تا از گرمازدگی فردا تا حدودی اجتناب شود. به گزارش ایلنا، هشتم مرداد ۹۹، ابراهیم عرب‌زاده از کارگران پیمانکاری شرکت تهران جنوب (تاسیسات مخازن و ذخیره‌سازی بندر ماهشهر) بر اثر شدت گرما دچار گرمازدگی شد و جان خود را از دست داد. طبق گفته مسوولان محلی شبکه بهداشت و درمان، این کارگر قبل از رسیدن آمبولانس جان باخته بود. آن روزها دمای بندر ماهشهر بالای ۵۰ درجه بود؛ دماسنج‌ها به نقطه ذوب نزدیک شده بودند.... در واقع ماه‌های تیر و مرداد برای کارگرانی که در جنوب کشور و در دمای بالا مشغول به کار هستند، بسیار حساس است، در حالی که مجبورند لباس‌های سنگین کار را بپوشند و در فضای باز کار کنند، اگر اصول ایمنی را رعایت نکنند به راحتی دچار گرمازدگی شده و جان خود را از دست می‌دهند.
ایمنی کار را نادیده می‌گیریم
حسن مهدوی، کارشناس ایمنی کار در این رابطه به «تعادل» می‌گوید: متاسفانه در بسیاری از کارگاه‌ها ایمنی کار نادیده گرفته می‌شود، این مساله فقط مربوط به صاحبان کارگاه یا پیمانکاران نیست، متاسفانه کارگران هم در رعایت اصول ایمنی کوتاهی می‌کنند. بسیاری از آنها چون سال‌ها بدون وسایل ایمنی کار کرده‌اند فکر می‌کنند استفاده از این وسایل یا انجام کارهایی که ایمنی آنها را تضمین می‌کند برایشان دست و پا گیر است. در واقع جان اکثر کارگران کف دستشان است و برای به دست آوردن لقمه‌ای نان جان خود را به خطر می‌اندازند. متاسفانه بسیاری از پیمانکاران هم از رعایت اصول ایمنی کار سر باز می‌زنند و این باعث می‌شود تا میزان حوادث کار هر سال در کشور ما افزایش پیدا کند. نگاهی به آمارها نشان می‌دهد هر سال میزان حوادث کار بین 7 تا 5/8 درصد افزایش داشته‌اند که این میزان بسیار قابل توجه است.
او در رابطه با کاهش حوادث کار و آماری که مسوولان ارایه می‌دهند، می‌افزاید: متاسفانه این آمار درست نیست، اگر حوادث مربوط به کار طی یکی - دو سال گذشته کاهش پیدا کرده است، دلیل بهبود وضعیت ایمنی کار نیست، دلیل واقعی آن کاهش کارگاه‌های ساختمانی به دلیل رکود در این زمینه است. در واقع تعداد کارگرانی که در این کارگاه‌ها مشغول به کار بوده‌اند کاهش پیدا کرده است، بسیاری از این کارگاه‌ها تعطیل شده‌اند. اما همچنان حوادث کار در این زمینه در کارگاه‌های فعال اتفاق می‌افتد. مساله اینجاست که ما در زمینه ایمنی کار هیچ قانون مدون و درستی نداریم. هیچ قانونی پیمانکاران را مجبور به رعایت اصول ایمنی نمی‌کند. اگر در این رابطه قانون باشد، دیگر نه پیمانکار می‌تواند از زیر بار آن شانه خالی کند و نه کارگر به بهانه دست و پا گیر بودن رعایت این اصول را ترک می‌کند. در واقع باید بازرسی در این زمینه به صورت جدی‌تری صورت بگیرد. تنها در این صورت است که می‌توانیم آمار حوادث کار در کشور را کاهش دهیم.
این متخصص ایمنی کار در مورد وضعیت کارگرانی که در شهرهای جنوبی و در فضای باز کار می‌کنند نیز می‌گوید: آموزش‌های اولیه باید به این کارگران صورت بگیرد، آنها باید بدانند که عرق کردن مداوم و کار کردن در زیر نور آفتاب و دمای 50 درجه آب بدن آنها را از بین می‌برد، پس باید برای تامین آب بدنشان مدام نوشیدنی‌های سرد و گرم بخورند، نباید بدون آب و غذا بمانند، استانداردهای جهانی برای افرادی که در این دما و در فضای باز کار می‌کنند نیم ساعت استراحت در فضای بسته تهویه‌دار به ازای هر دو ساعت کار در فضای باز است. اما متاسفانه در ایران و البته خیلی از کشورهای جهان این استاندارد رعایت نمی‌شود و همین امر هم به قیمت جان این کارگران تمام می‌شود.
کار زیر آفتاب داغ
شیفت‌های کاری طولانی زیر آفتاب داغ جنوب، محدود به یک شرکت پیمانکاری خاص نیست؛ چرخ‌های صنعت هرگز از گردش نمی‌ایستد؛ در واقع از زمانی که سنگ‌بنای اولین پالایشگاه نفتی در سال‌های پیش از ۱۳۱۰ گذاشته شد، صنایع نفت و گاز جنوب بدون وقفه کار کرده‌اند؛ پمپاژ نفت و مشتقات آن، همیشه برقرار بوده و هر روز خدا، از فلرها دود سیاه به آسمان رفته است؛ اما در دهه‌های اخیر وقتی پای پیمانکاران به صنایع نفت و گاز باز شد و در تمام پالایشگاه‌ها، پتروشیمی‌ها، حتی در حفاری‌ها و دکل‌های نفتی ریشه دواندند، وضع کارگران رو به وخامت گذاشت؛ مدیران همیشه پشت میز نشسته‌اند و پیشرفت پروژه‌ها را از پشت مانیتورها رصد کردند اما کارگران مرد میدان‌اند؛ باید در میدان باشند، همیشه جلودار صف و مستعدِ هزینه دادن؛ هزینه‌های سنگینی که گرمازدگی یکی از آنهاست.
از بیهوشی ناگهانی تا ضعف و حالت تهوع
شرایط کار در گرما باید چگونه باشد؛ آیا شیفت‌های دوازده ساعته در گرمای ۵۰ درجه یا بیشتر قانونی است؛ نظارت بر کار سخت و میدانی در تابستان، تابع چه مکانیسمی است و قانون در این رابطه چه می‌گوید؛ شهرام غریب، کارشناس ارشد ایمنی و بهداشت کار به ایلنا می‌گوید: وقتی دمای معمول بدن که نرمال آن بین ۳۶ تا ۳۷.۵ درجه است، بالا برود، بدن شروع به واکنش می‌کند اما وقتی گرما بیش از حد باشد، واکنش طبیعی بدن قادر به کنترل آن نیست و شخص به سمت گرمازدگی می‌رود. در گرمازدگی، چند مساله مطرح است؛ یکی گرمازدگی ناگهانی است که شخص به دلیل ناتوانی سیستم اعصاب مرکزی، ناگهان بیهوش می‌شود؛ دمای بدن به بالای ۴۱ درجه می‌رسد و ممکن است اعضا و جوارح اصلی مانند کبد و کلیه‌ها آسیب جدی ببینند. بحث دوم، «ضعف گرمایی» است که همان سر درد و حالت تهوع و بیحالی و تشنگی است که خوشبختانه با رسیدگی فوری قابل حل است و منجر به بیهوشی و مرگ نمی‌شود. عوارض جزئی دیگری هم هست مثل جوش‌های قرمز رنگ روی بخش‌هایی از بدن. معمولاً برای افرادی پیش می‌آید که تطابق با محیط پیدا نکرده‌اند برای افراد بالای ۴۰ سال میزان تطابق با گرما به تدریج کم می‌شود و افراد بالای ۶۰ سال، با گرما عدم تطابق کامل دارند. بنابراین توجه به سن کارگر و میزان تطابق جسمی او بسیار اهمیت دارد.
او در این باره که چگونه می‌توان از گرمازدگی کارگران و مرگ ناشی از آن جلوگیری کرد می‌افزاید: پیشینه و سوابق پزشکی افراد باید به دقت کنترل شود؛ شرایط کار در گرما بایستی با توجه به سوابق و توانایی‌های فرد، تعدیل شود، مثلاً مدت زمان بودن در معرض گرما با توجه به همین شرایط تعیین شود؛ مساله بعدی، توجه به دستورات و آیین‌نامه‌های حفاظت فنی است. کارگری را فرض کنید که در جنوب زیر تابش مستقیم خورشید کار می‌کند، ابزارها و ادوات کار هم به‌شدت گرم شده‌اند، حتی ممکن است گرمای ناشی از فرایند تولید هم داشته باشیم، خب این شخص به‌شدت در معرض گرمازدگی و آسیب است. او اضافه می‌کند: مساله بعدی که بازرسان ایمنی و خود کارگران باید به آن توجه کنند، نوع پوشش و لباس کار است. مثلاً بالا زدن آستین یا درآوردن لباس‌ها در گرما اشتباه است. البته آموزش و دادن امکانات مناسب اهمیت بسیار دارد؛ حداقل باید آب خنک در اختیار کارگران باشد؛ در ایام گرم سال، باید روزی یک تا دو وعده شربت آبلیمو و مایعات خنک در اختیار کارگران قرار بگیرد. کارگران باید آموزش ببینند که چطور کم شدن آب بدن را از روی نشانه‌ها تشخیص دهند یا اینکه در فصول گرم سال، سر کار چای یا قهوه غلیظ نخورند. بدون صبحانه سر کار نیایند. پایان روز حتما باید استحمام صورت بگیرد تا از گرمازدگی فردا تا حدودی اجتناب شود.
