گلی ماندگار|
توجه به اختلالات روانی در جامعه‌ای مانند ایران همیشه یک تابو بوده و همین مساله هم باعث شد تا افرادی که دچار مشکلات از این دست می‌شوند از ترس انگ‌هایی که ممکن است افراد خانواده و جامعه به آنها بزنند، به فکر درمان مشکلات خود نباشند. در حالی که روح هر فرد نیز مانند جسم او نیاز به مراقبت‌های پزشکی دارد و در شرایط حاد و بحرانی این نیاز بیشتر هم می‌شود. زمان زیادی از ورود کرونا به کشور ما می‌گذرد، بیماری‌ای که تمام دنیا درگیر آن بوده‌اند و هر کشور به فراخور وضعیتی که داشته توانسته دیر یا زود کمی تا قسمتی بر این بیماری غلبه کند. اما مساله مهم که این روزها بیشتر از همیشه مورد توجه قرار گرفته، وضعیت روحی و روانی افراد هر جامعه در پسا کرونا است. چه کسانی که با این بیماری درگیر بوده‌اند، آنها که عزیزی را به واسطه این بیماری از دست داده‌اند و چه افرادی که به خاطر این بیماری کسب و کار خود را از دست داده و زندگی شان مختل شده است. اما مشکلات روانی تنها به دوران کرونا خلاصه نمی‌شود، در بسیاری از افراد این مشکلات معمولا از دوران نوجوانی و جوانی آغاز می‌شود. مهم‌ترین آن هم افسردگی است که در بسیاری از موارد به دلیل بی‌توجهی خانواده‌ها یا ترس از همان انگ زدن‌های افراد جامعه این مشکلات نادیده گرفته می‌شود که به مرور زمان می‌تواند بسیار بحران آفرین باشد.
آغاز افسردگی و اهمیت آن
مدیرکل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت، افسردگی را از علل اصلی بار بیماری‌ها در جهان خواند و گفت: اختلالات روانی در سنین نوجوانی آغاز می‌شود و این بسیار اهمیت دارد. دکتر احمد حاجبی گفت: امروز ۱۸ مهر ماه مصادف با روز جهانی سلامت روان است و در کشور ما روز جهانی سلامت روان، آغاز هفته سلامت روان را در بردارد. سال‌هاست که در کشور در این هفته فعالیت‌های مضاعفی را انجام می‌دهیم.
افسردگی از علل اصلی بار بیماری‌ها در جهان
او افزود: آمارهای جهانی نشان می‌دهد که در حال حاضر تقریبا نزدیک به یک میلیارد نفر در دنیا از اختلال روانی رنج می‌برند. اکنون افسردگی به عنوان یکی از علل اصلی بار بیماری‌ها در جهان مطرح است و سهم عمده‌ای را از بار بیماری‌ها به خودش اختصاص داده است.
آغاز اختلالات روانی از سنین نوجوانی
حاجبی ادامه داد: در سطح جهان از هر هفت کودک و نوجوان سنین ۱۰ تا ۱۹ سال یک نفر دچار اختلال روانی است که معمولا نیمی از این اختلالات در سن ۱۴ سالگی آغاز می‌شود. باید توجه کرد که اختلالات روانی در سنین نوجوانی آغاز می‌شود و این بسیار اهمیت دارد. ما با معضلی مواجهیم که از سنین نوجوانی و جوانی افراد را درگیر می‌کند. حال وقتی مشکلاتی در این سنین آغاز می‌شود، بار آن برای جهان بیشتر خواهد بود.
لزوم انگ‌زدایی از مشکلات روانپزشکی
مدیرکل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت گفت: آمارهای ما نشان می‌دهد که افرادی که به اختلالات شدید روانپزشکی مبتلا هستند، ممکن است بین ۱۰ تا ۲۰ سال به دلیل ابتلا به این اختلال روانپزشکی عمرشان کمتر شود. اعداد و ارقام در این زمینه زیاد است که وقتی به آنها می‌پردازیم، بیشتر می‌توان به حوزه سلامت روان واهمیت پرداختن به آن پی برد. این هفته زمان مناسبی است که بیش از پیش به بحث سلامت روان بپردازیم. در تمام این سال‌ها یکی از مهم‌ترین اهداف ما در افزایش سواد سلامت روان در عموم جامعه و مبارزه با انگ ناشی از مشکلات روانپزشکی است.
بلاتکلیفی ۱۸ ساله لایحه حمایت از بیماران روان
حاجبی درباره لایحه مربوط به حمایت از بیماران مبتلا به اختلالات شدید روانپزشکی، گفت: لایحه بعد از اینکه از وزارت بهداشت به دولت ارسال شد، در کمیسیون اجتماعی مراحل خود را طی کرد و جلسات متعددی با حضور نمایندگان کلیه دستگاه‌ها برگزار شد و در نهایت در اسفند ماه سال ۱۳۹۸ از دولت به مجلس رفت. از اواسط سال ۱۳۹۹ از آنجایی که کمیسیون بهداشت و درمان مجلس به عنوان کمیسیون اصلی لایحه منظور شده بود، جلسات در کمیسیون بهداشت و درمان با حضور نمایندگان دستگاه‌های ذی‌نقش تشکیل شد و تغییراتی در لایحه ایجاد شد. اکنون لایحه از کمیسیون بهداشت و درمان به سطحی بالاتر در مجلس شورای اسلامی ارجاع شد و در حال طی مراحل اداری است و بعد از آن در صحن علنی مجلس جهت بحث و تبادل نظر نمایندگان مجلس مطرح خواهد شد. امیدواریم سال ۱۴۰۰ سالی باشد که شاهد باشیم که بالاخره لایحه حمایت از بیماران مبتلا به اختلالات روانپزشکی شدید که ۱۸ سال است که روی آن کار می‌شود، به سرانجام برسد. هرچند که برخی معتقدند نواقصی دارد که باید در طول زمان تکامل پیدا کند.
کرونا و افزایش مشکلات روان
او در پاسخ به سوالی درباره افزایش اختلالات اضطرابی در دوران پاندمی کرونا، گفت: قبلا شیوع اختلالات روانپزشکی ما بین ۲۳.۴ و ۲۳.۶درصد بود. در اواخر سال ۱۳۹۹ هم مطالعه کشوری دیگری انجام شد که شیوع اختلالات روانپزشکی به ۲۹.۷ درصد رسید. جالب است بدانید که در این مطالعه ۲۹.۷ در جمعیت عمومی استخراج شد، اما در همان مطالعه ارزیابی شد و متوجه شدند که ۱۴.۹ درصد از کسانی‌که در مطالعه شرکت کرده بودند، به کرونا هم مبتلا شده بودند. حال قدم بعدی این بود که در افرادی که به کرونا مبتلا شدند، میزان شیوع اختلالات چقدر شده است که مطالعه نشان داد که میزان شیوع اختلالات روانپزشکی در این افراد ۳۹.۸ درصد است که نشان می‌دهد ابتلا به کرونا در این گروه خاص جمعیت هدف، شانس مسائل روانشناختی را بالا برده است. همچنین در مطالعه مشخص شد که چهار درصد افرادی که در مطالعه شرکت کرده‌اند، افرادی هستند که یک عضو نزدیک خانواده خودشان را به علت کرونا از دست داده‌اند و در این افراد میزان اختلالات روانشناختی ۴۰.۸ درصد بود. این نتایج نشان داد که ما با بحرانی به نام کرونا مواجهیم و مشکل جهانی است. در همه جای دنیا کرونا منجر به افزایش مشکلات در حوزه سلامت روان شده است. فقط هم کرونا نیست و در زمان سارس و مرس هم پیش آمده بود.
چرا کرونا منجر به افزایش اختلالات روان می‌شود؟
مدیرکل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت افزود: چرا کرونا منجر به افزایش اختلالات می‌شود؟ سلامت روان یک پدیده‌ای است که عوامل بیولوژیک، عوامل روانشناختی و اجتماعی در آن مطرح است و همه این سه عامل در کرونا وجود داشت. در کرونا عوامل بیولوژیک و بیماری کرونا، استرس‌ها و فشارهای دوران کرونا از فوت افراد و نداشتن مراسم سوگ، مشکلات اقتصادی، معیشتی، روابط بین فردی و ... منجر به مشکلات شد. ما برنامه‌های زیادی را طی ۱۸ ماه اخیر داشتیم. در حوزه بهداشت بهترین رویکرد برای ارایه خدمت، استفاده از نظام مراقبت‌های بهداشتی اولیه است. همواره تلاش کردیم که همه اقدامات را به نوعی در نظام مراقبت‌های بهداشتی اولیه ادغام کنیم. خدمات زیادی ادغام شده است، اما یادمان باشد که سیستم غربالگری کاملا هوشیار است. در کرونا در طولانی مدت مهم‌ترین مساله سلامت روان است. او درباره اقدامات انجام شده برای سلامت روان کادر بهداشت و درمان که در دوران کرونا تحت فشار شدید بوده‌اند و خودکشی رزیدنت‌ها و ...، گفت: بحث کادر درمان و رزیدنت‌ها مربوط به حوزه دانشجویی و درمان وزارت بهداشت است که دارند روی آن کار می‌کنند.
حاجبی درباره وضعیت سلامت روان در کشور، گفت: طبق آخرین آما در کشور ۲۹.۷ درصد از افراد گروه سنی ۱۵ سال به بالا به نوعی یا به شکلی مشکل روانشناختی دارند که این مشکل باید ارزیابی شود. او درباره وضعیت سلامت روان و اقدامات در نظر گرفته شده برای پساکرونا، گفت: یکی از مهم‌ترین مسائل در دوران پسا کرونا بحث حوزه سلامت روان است. وقتی درباره پساکرونا صحبت می‌کنیم، به این معنا نیست که صبر کنیم تا کرونا تمام شود، بلکه همین الان وقتی بیماری درمان می‌شود، دارد دوران پساکرونایش را طی می‌کند. ما به هیچ‌وجه منتظر نماندیم تا کرونا تمام شود و اقدامات‌مان را شروع کنیم، بلکه از اسفند ۱۳۹۸ مداخلات متعددی را آغاز کردیم. برای کسانی که فوتی داشتند و در سوگ ناشی از این فوت بودند، مداخلات در نظام مراقبت‌ها وجود دارد. از چهار ماه قبل برای بهبودیافتگان کرونا هم برنامه تدوین شده و افراد به صورت فعال در سیستم از طریق آمارهایی که به نظام بهداشتی ارایه می‌شود، غربالگری شده و مداخلات صورت می‌گیرد. کووید طولانی، بزرگ‌ترین مشکلش از نظر جامعه جهانی، حوزه سلامت روان است و همانطور که سازمان جهانی بهداشت هم اعتقاد دارد، بزرگ‌ترین مشکل آن اختلالات شایع روانپزشکی است که به‌طور مشخص می‌توان از افسردگی و اضطراب نام برد. حاجبی گفت: ما به صورت جاری خدمات‌مان را ارایه می‌دهیم. در حوزه سلامت روان در دوران کرونا، در وزارت بهداشت باید به سمت توانمندسازی رفته و شناسایی و مداخله به موقع داشته باشیم. او درباره غربالگری دانش‌آموزان در حوزه سلامت روان در دوران کرونا نیز گفت: در زمینه غربالگری دانش‌آموزان، واقعیت این است که وزارت آموزش و پرورش سیاست‌گذاری می‌کند و وزارت بهداشت به عنوان یک دستگاه تخصصی معمولا کمک می‌کند. تاکنون که مدارس بسته بود و دانش‌آموزی را در مدارس نداشتیم. البته فکر نکنیم که این مسائل و معضلات خاص کشور ما است، بلکه کرونا یک پاندمی جهانی است و همه این مسائل در دنیا تجربه شده است. می‌دانیم که طی این دوران بچه‌ها در خانه بودند، ارتباط نداشتند، فعالیت فیزیکی نداشتند، روابط بین فردی‌شان کمتر شده و... و اینها ممکن است مشکلاتی را در حوزه سلامت روان و مسائل رفتاری پیدا کرده باشند. حال اینکه غربالگری انجام شود و چگونه انجام شود، مستلزم بازگشایی مدارس است. ما جلساتی داشتیم اما بعد از بازگشایی مدارس با همکارانمان در وزارت آموزش و پرورش رویکرد را قطعی می‌کنیم. در نهایت سیاست کلان با کمک وزارت بهداشت بوده و سیاست اصلی در وزارت آموزش و پرورش درباره چگونگی مداخلات انجام می‌شود.
