گلی ماندگار| یک بار دیگر چکش حراج تهران با رقم‌هایی نجومی کوبیده شده و البته در پس آن صدای اعتراض منتقدانی نیز مانند همیشه به گوش می‌رسد. اینکه اصلا چنین حراجی چقدر می‌تواند به اقتصاد هنر کشور کمک کند، محل مناقشه مخالفان و موافقان این حراجی بوده است. بماند که حراجی تهران امسال با رکورد زدن فروش یکی از آثار آیدین آغداشلو محل حاشیه‌ها و اعتراضات بیشتری هم شد. بسیاری از مخالفان حراج تهران آن را محلی مناسب برای پول شویی می‌دانند و معتقدند که اصلا این حراج نمی‌تواند نفعی به اقتصاد هنر کشور برساند، در این حراج معمولا نام‌های آشنایی حضور دارند که آثارشان با قیمت‌های نجومی خریداری می‌شود، هیچ نقطه روشنی در این حراجی وجود ندارد، نه از خریدارها خبری هست نه از اینکه فروشنده آیا بعد از فروش اثر مالیات آن را پرداخت می‌کند و ...
اما قبل از هر چیز بهتر است بیشتر در مورد حراج تهران و آغاز فعالیت آن بدانیم. حراج تهران که به عنوان نهادی مستقل و خصوصی در تهران فعالیت می‌کند، فعالیت حرفه‌ای خود را از سال ۱۳۹۱ آغاز کرده و بازار اصلی فروش آثار هنرهای تجسمی همچون نقاشی، مجسمه، نقاشی‌خط و عکس است. این نهاد در سال ۱۳۹۷ و در طی ۱۰ دوره‌ای که برگزار شده، با مجموع فروش ۶۵ میلیارد تومان بزرگ‌ترین مرکز خرید و فروش آثار هنری در ایران، اعلام شده است. در تشریح شرایط خرید و فروش این حراج در نشانی اینترنتی آن آمده است: حراج تهران ابتکاری است فرهنگی-اقتصادی در پاسخ به استقبال فزاینده از آفرینش‌های هنری و یک فرصت منحصر به فرد برای دست‌یابی به شاخص‌ترین آثار هنر مدرن و معاصر ایران در شرایطی مطلوب و مطمئن. برگزارکنندگان این رویداد، که در این متن حراج‌گزار نامیده می‌شود، مصمم به بهره‌گیری از بهترین تجربیات و تسهیلات در گردآوری و ارایه شایسته آثار هنری فاخر برای مشتاقان فرهیخته آن هستند. ارقام مورد مبادله و ناشناخته بودن این سیستم در شرایط فرهنگی امروز، باعث شکل‌گیری برخی حرف و حدیث‌ها در باب سازوکار این نهاد شده است؛ نهادی که نیاز به بررسی و مداقه و شفافیت به منظور آشنایی جامعه با ماهیت آن و ارایه نقدها و دستاوردهای هنری‌اش دارد.
الگو‌برداری از حراج‌های جهانی
حراج تهران زمانی که اولین دوره خود را برگزار کرد، نمونه بارزی بود از حراج‌هایی که در کشورهای اروپایی و امریکایی انجام می‌شد که بارزترین آنها حراج‌های «ساتبیز» و «کریستیز» بودند. در واقع تا قبل از برپایی حراج تهران بسیاری از آثار هنرمندان ایرانی در این حراج‌ها به فروش می‌رفت و البته هیچ کس هم هیچ اعتراضی نداشت اما حالا از زمانی که حراج تهران پایه گذاری شده، عدم شفافیت برگزار کنندگان این حراج باعث شده تا بسیاری از منتقدان هنری نسبت به آن دیدگاه خوب و مثبتی نداشته باشند و بیشتر به این مساله اشاره کنند که حراج تهران تنها آثاری را ارایه می‌دهد که از قبل فروش آنها مسجل شده و حتی قیمت هم به نوعی مشخص است و این تنها یک بازی برای جلب نظر جامعه است و بس.
رکورد شکنی در حراج امسال
اثری از آیدین آغداشلو که با قیمت کمینه و بیشینه یک میلیارد و ۲۰۰ تا یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان در این دوره از حراج تهران عرضه شده بود، با قیمت ۱۲ میلیارد تومان به فروش رسید و رکورد گرانقیمت‌ترین اثر به فروش رسیده در حراج را شکست. اما این پایان ماجرا نبود، در شب حراج تهران در این شب 88 میلیارد تومان اثر فروخته شد که به نظر می‌رسد برای اقتصاد هنر رقم خوبی باشد، اما این مبلغ کجا صرف می‌شود و چگونه سوالی است که هیچ کس پاسخی برای آن ندارد.
حواشی آغداشلو و رکورد شکنی او
اما اینکه یک اثر از آیدین آغداشلو که بسیاری گمان می‌کردن با حواشی پیش آمده برای او بیش از 3 میلیارد تومان فروخته نخواهد شد به قیمتی بالغ بر 12 میلیارد تومان فروش رفت که این خود جای سوال بسیار دارد. چرا باید هنرمندی که طی یک سال گذشته حواشی اینچنینی داشته و بسیاری از افرادی که به نوعی با او در ارتباط بوده‌اند، او را متهم به سوء رفتار کنند و در نهایت اثر او در حراج تهران بیش از هر اثر دیگری قیمت گذاری شده و به فروش برسد. این هم از آن دست اتفاق‌هایی است که ممکن است فقط در کشوری مانند ایران رخ بدهد.
حراج تهران در سال کرونا
به هر حال سیزدهمین دوره حراج تهران تحت تأثیر شیوع ویروس کرونا به شیوه متفاوتی برگزار شد، در این دوره برای اولین بار آثار هنر مدرن و معاصر ایران در کنار هم برای فروش ارایه شدند و رکورد 87 میلیارد و نهصد و چهل‌ودو میلیون تومان را به‌جای گذاشتند که نشان داد حراج تهران در سال کرونا توانست مارکت هنرهای تجسمی ایران را زنده نگه دارد.
رکوردهای تازه حراج تهران
در این دوره از حراج تهران که در بعدازظهر روز جمعه، 26 دی‌ماه 1399 با رعایت تمام پروتکل‌های بهداشتی برگزار شد درمجموع 22 اثر بالاتر از یک میلیارد تومان چکش خورد، 19 اثر از 500 میلیون تا یک میلیارد تومان، 57 اثر بین 100 تا 500 میلیون تومان و 11 اثر زیر 100 میلیون تومان به فروش رسیدند و یک اثر از منصور قندریز نیز فروخته نشدند.
خاطرات امید رکورددار شد
رکورد فروش این دوره نیز در اختیار اثری با عنوان «خاطرات امید» از آیدین آغداشلو است که رکورد پیشین حراج در طول دوازده دوره را با فروش 12 میلیارد تومانی شکست. رکورد فروش حراج در طول دوازده دوره گذشته متعلق به اثری از سهراب سپهری با فروش 5 میلیارد و 100 میلیون تومان در دوره نهم بود.
شگفتی‌سازان حراج تهران
پرویز تناولی با مجسمه «استاد و شاگرد» رکورد بعدی سیزدهمین دوره حراج را با فروش 6میلیارد و 700 میلیون تومانی به دست آورد. سپس تابلو «دی جی‌ای- دی جی آ-دی اُیو» حسین زنده‌رودی نیز به فروش 6 میلیارد و 300 میلیون تومانی رسید. اثری بدون عنوان از محمد احصایی روی رقم 5 میلیارد و 900 میلیون تومان و اثری بدون عنوان از منیر فرمانفرماییان با فروش 3میلیارد و 600 میلیون تومانی در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند. تابلویی بدون عنوان (نقشه ایران) از فریده لاشایی روی رقم دو میلیارد و 800میلیون تومان، تابلوی «سواران صبحگاه» از رضا درخشانی روی رقم دو میلیارد و 600 میلیون تومان و مجسمه ژازه تباتبایی با عنوان «کجاست؟ آنقدر می‌گردم تا پیدا کنم» روی رقم دو میلیارد و 100 میلیون تومان چکش خوردند. همچنین 14 اثر دیگر از هنرمندان: سهراب سپهری، پرویز کلانتری، مسعود عربشاهی، محسن وزیری مقدم، رضا درخشانی، واحد خاکدان، مارکو گریگوریان، شهریار احمدی، صادق تبریزی، ابوالقاسم سعیدی، نصرالله افجه‌ای، تیمو ناصری، منوچهر یکتایی و فریده لاشایی در فهرست آثار میلیاردی سیزدهمین حراج تهران قرار گرفتند.
حضور 9 هنرمند جدید
در فهرست حراج سیزدهم
حراج تهران در هر دوره، آثار چندین هنرمند جدید را به خریداران پیشنهاد می‌کند و آثارشان را در کنار هنرمندانی که مارکت هنری تثبیت‌شده‌ای دارند، چکش می‌زند و به‌این‌ترتیب راه ورود هنرمندان تازه‌ای را به بازار هنر جهان هموار می‌کند. در این دوره 9 هنرمند برای نخستین بار آثارشان به حراج تهران معرفی شدند که هنرمندان کمتر شناخته‌شده‌ای هستند؛ علی خسروی، محسن کیانی، جلال‌الدین مشمولی، محمدرضا منزه، تیمو ناصری، جواد نوبهار، حمید هادی نژاد، کیومرث هارپا، داور یوسفی که فروش آثارشان را در یک رویداد معتبر و رسمی برای نخستین بار تجربه می‌کنند.
عملیات والفجر و عاشورا در حراج تهران
سیزدهمین دوره حراج تهران نیز همچون دوره‌های گذشته میزبان آثاری از هنرمندان انقلاب و دفاع مقدس بود که با استقبال خوبی روبرو شد، عکسی از عملیات والفجر دفاع مقدس از سعید صادقی، عکاس شناخته‌شده جنگ تحمیلی به قیمت 100 میلیون تومان و اثری با عنوان «عاشورا 8» (باز این چه شورش است) از صادق تیرافکن باقیمت 190 میلیون تومان به فروش رسید.
آثار میلیاردی
در سیزدهمین دوره حراج تهران قیمت پایه 16 اثر بالاتر از یک میلیارد تومان برآورد شده بود ولی در نهایت 22 اثر در حراج میلیاردی شدند که شامل آثاری از آیدین آغداشلو 12 میلیارد تومان، پرویز تناولی 6 میلیارد و 700 میلیون تومان، حسین زنده‌رودی 6 میلیارد و 300 میلیون تومان، محمد احصایی 5 میلیارد و 900میلیون تومان، منیر فرمانفرماییان سه میلیارد و 600 میلیون تومان، فریده لاشایی دو میلیارد و 800 میلیون تومان، رضا درخشانی دو میلیارد و 600 میلیون تومان، ژازه تباتبایی دو میلیارد و 100میلیون تومان، پرویز کلانتری یک میلیارد و 800 میلیون تومان، مسعود عربشاهی یک میلیارد و 700میلیون تومان، سهراب سپهری یک میلیارد و 700 میلیون تومان، رضا درخشانی یک میلیارد و 600میلیون تومان، محسن وزیر مقدم یک میلیارد و 600میلیون تومان، واحد خاکدان یک میلیارد و 500میلیون تومان، شهریار احمدی یک میلیارد و 400 میلیون تومان، مارکو گریگوریان یک میلیارد و 400 میلیون تومان، ابوالقاسم سعیدی یک میلیارد و 300 میلیون تومان، صادق تبریزی یک میلیارد و 300 میلیون تومان، نصرالله افجه‌ای یک میلیارد و 250 میلیون تومان، تیمو ناصری یک میلیارد و 200 میلیون تومان، فریده لاشایی یک میلیارد تومان، منوچهر یکتایی یک میلیارد تومان بود.
