چهارم آبان 1294، جنگ جهانی اول هشت روز پس از تاجگذاری احمدشاه آخرین شاه قاجار آغاز شد. مستوفی‌الممالک نخست‌وزیر وقت ایران پس از آغاز جنگ، بیطرفی کامل ایران را اعلام کرد، اما دولت‌های درگیر در جنگ، این بیطرفی را نادیده گرفته و نیروهای خود را از هر طرف وارد ایران کردند. سپاهیان روس نیز با فرماندهی ژنرال باراتف در این روز وارد بندر انزلی شدند. آغاز جنگ جهانی اول با حضور کشورهای روس، فرانسه و انگلیس به نام «دول متفق» و کشورهای اتریش و آلمان به عنوان «دول محور» و پیوستن عثمانی، ایتالیا و ژاپن به گروه‌های متخاصم با یکدیگر، جهان را درگیر جنگی خانمان‌سوز کرد که ایران آن روزگار را هم به مناسبت موقعیت ژئوپولیتیکی دور از معرکه نگذاشت. این رویارویی نظامی که در ابتدا تصفیه حسابی میان قدرت‌های تراز اول اروپا تلقی می‌شد، به مرور دامنه گسترده‌‌تری یافت. در ابتدا امپراتوری اتریش- مجارستان به صربستان اعلام جنگ داد. روسیه قوای خود را در مرزهای اتریش- مجارستان و متحد این امپراتوری یعنی آلمان، متمرکز کرد. آلمان در یکم اوت به متحد روسیه یعنی فرانسه، اعلان جنگ داد و در ۳ اوت طبق نقشه شلایفن بخشی از بلژیک را تسخیر کرد. در پی این تحولات، بریتانیا هم در ۴ اوت به آلمان اعلان جنگ داد. در نوامبر ۱۹۱۴ ترکیه عثمانی متحد جنگی آلمان و اتریش شد و در اکتبر ۱۹۱۵ بلغارستان نیز به آنان پیوست. ژاپن در اوت ۱۹۱۴، رومانی در ژوئیه ۱۹۱۶ و ایتالیا در مه۱۹۱۵ به متفقین پیوستند و ایالات متحده در آوریل ۱۹۱۷ به آلمان اعلان جنگ داد و سرانجام با اعلان آتش‌بس آلمان در ۱۱ نوامبر ۱۹۱۸ جنگ جهانی اول پایان یافت. در روز ۹ آبان ۱۲۹۳ هجری شمسی به دنبال صدور فرمان احمدشاه، مستوفی‌الممالک رییس‌الوزرا طی اعلامیه‌ای بیطرفی ایران را در جنگ جهانی اول اعلام کرد. اما در ایران همزمان با وقوع جنگ، مناطق شمالی و شمال غرب کشور زیر سلطه قشون روس قرار داشت. قوای روس در شهرهای آذربایجان، اردبیل، قزوین و انزلی حضور داشتند و بخش‌هایی از جنوب کشور از جمله بوشهر و بندر لنگه نیز در اشغال قوای بریتانیا بود.
