کاوش تپه خاتونلر روستای مهردشت ملارد به کشف بقایای معماری با‌ارزشی از یک بنای بزرگ از دوره سلجوقی و ایلخانی منجر شد. محمدرضا نعمتی سرپرست هیات کاوش تپه خاتونلر روستای مهردشت با اعلام این خبر گفت: تپه خاتونلر با وسعتی در حدود ۴۴۰۰ مترمربع در مرکز روستای مهردشت شهرستان ملارد در فاصله ۶۰ کیلومتری جنوب غربی تهران واقع شده که اطراف آن را خیابان و منازل مسکونی در برگرفته است . وی تصریح کرد: با توجه به موقعیت قرارگیری این تپه در مرکز روستا، این مکان تبدیل به محلی برای دپوی زباله و نخاله‌های ساختمانی شده که این وضعیت موجبات نارضایتی اهالی روستا را به وجود آورده است . این باستان‌شناس خاطرنشان کرد: بخش‌های زیادی از این تپه توسط لودر بمنظور سا خت و سازها و احداث خیابان از بین رفته است. سرپرست هیات کاوش تصریح کرد: برنامه ساماندهی و کاوش اضطراری تپه خاتونلر با هدف مشخص کردن وضعیت تپه از نظر آثار و بقایای معماری، ارایه طرح حفاظتی و مرمتی یافته‌های معماری براساس وضعیت موجود تپه و قرارگیری آن در بافت روستا و در نهایت ارایه ضوابط طرح ساماندهی تپه انجام شد . وی با بیان اینکه در این مدت دو کارگاه مورد کاوش قرار گرفت افزود: در کارگاه شماره یک در دو طرف یک راهرو باریک اتاق‌هایی مربع و مستطیل شکل به دست آمد که بر اساس توپوگرافی زمین ایجاد و پی دیوارها و بخشی از آنها از چینه و بخشی دیگر با خشت ساخته شده‌اند. نعمتی با اشاره به اینکه ورودی اکثر اتاق‌های به دلیل تخریب بیش از حد توسط لودر مشخص نبود اظهار داشت: در داخل بیشتر اتاق‌ها تنورها و اجاق‌هایی برای گرمایش و پخت و پز وجود داشت . او خاطرنشان ساخت: در این بخش همچنین سازه‌ای آجری مربوط به تاسیسات آبرسانی با تمپوشه‌های سفالی به دست آمد. سرپرست هیات کاوش گفت: درکارگاه شماره دو که در بلندترین نقطه از تپه قرار دارد، بقایای معماری با ارزشی از یک بنای بزرگ به دست آمد که ورودی آن از سمت غرب بوده و توسط یک راهرو و اتاق‌های کوچک و بزرگ با هم در ارتباط‌اند. وی تصریح کرد: دیواراین اتاق‌ها از چینه و خشت ساخته شده و دارای سقف با تاق هلالی است که آثار و بقایای این تاق‌ها در برخی اتاق‌ها پا برجااست و در بعضی اتاق‌ها آوار تاق‌ها به دست آمد. نعمتی با بیان اینکه دیوارهای اصلی بنا ضخیم بوده و به دو و نیم تا سه متر نیز می‌رسدگفت: احتمالا این بنا به‌صورت دو طبقه بوده و به دیوارهای اصلی و زیر تاق‌ها الحاق شده و در مرحله سوم بعضی اتاق‌ها کف اتاق‌ها با نخاله و خشت پر شده‌اند و با احداث دیوارک‌هایی اتاق‌ها را کوچک‌تر کرده‌اند. او افزود: در مرحله آخر طبقه اول بطور کامل با چینه و نخاله پر شده و علاوه بر دیوارهای قبلی دیوارها جدید ساخته و تغییراتی در پلان بنا داده شده است. در پشت بنا در قسمت شرقی آثار دو چاه که محل انباشت زباله‌ها بود به دست آمد. این باستان شناس اظهار داشت: از آثار باارزش به دست آمده می‌توان به تعداد زیادی درپوش‌های سفالی با تزئینات پرکار استامپی، مهره شطرنج (اسب)، سکه، انواع پی‌سوز، سفال نوشته به خط اویغوری و قطعات زیاد خمره و ظروف سفالی که اغلب بدون لعاب و دارای تزئینات استامپی و کنده هستند اشاره کرد. به گفته وی، بعد از اتمام کاوش، ساماندهی تپه و مستندنگاری یافته‌ها و حفاظت اولیه از آثار معماری مکشوفه شروع شده و در پس از ارایه طرح مناسب بنای به دست آمده مسقف خواهد شد. نعمتی با بیان اینکه کاوش تپه خاتونلر روستای مهردشت با مجوز ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری به انجام رسیده تصریح کرد: این اثر در تاریخ ۵/۹/۱۳۷۹ با شماره ۲۸۸۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
