مشیرالسلطنه رییس‌الوزرا شد

۱۳۹۸/۰۲/۲۵ - ۰۰:۲۲:۵۲
کد خبر: ۱۴۴۶۰۷
مشیرالسلطنه رییس‌الوزرا شد

یکصد و یازده سال پیش در چنین روزی در بیست و پنجم اردیبهشت 1287، میرزا احمدخان مشیرالسلطنه با حکم محمدعلی شاه به رییس الوزرایی برگزیده شد.

پس از کشته شدن اتابک، برای تعیین جانشین او بین محمدعلی میرزا و مجلس اختلاف نظر حاصل شد. مجلس تمایل به ناصرالملک وزیر دارایی کابینه قبل داشت، ولی محمد علی میرزا مایل به زمامداری مشیرالسلطنه بود. سرانجام شاه پیروز و فرمان نخست‌وزیری به نام مشیرالسلطنه صادر شد و او کابینه خود را در ۱۶ شهریور ماه ۱۲۸۶ ش به مجلس معرفی کرد. در این کابینه وزارت کشور را خود بر عهده گرفت ولی تحریکاتی از طرف بعضی از نمایندگان مجلس به عمل می‌آمد و با در نظر گرفتن این نکته که محمدعلی شاه قصد آشتی و سازش با مشروطه و مجلس را داشت مشیرالسلطنه را وادار به استعفا کرد و به جای او ناصرالملک همدانی به ریاست دولت رسید. ناصرالملک نیز مدتی کوتاه نخست‌وزیر بود تا اینکه واقعه توپخانه پیش‌آمد و ناصرالملک معزول به اروپا تبعید شد و نظام السلطنه به زمامداری رسید و او نیز پس از پنج ماه نخست‌وزیری چون نتوانست بین شاه و مجلس را التیام دهد کنار رفت و مشیرالسلطنه بلافاصله نخست‌وزیر و کابینه خود را تشکیل داد و وزارت کشور را نیز عهده‌دار و در تهران حکومت نظامی برقرار شد. حادثه به توپ بستن مجلس و تشکیل محکمه باغشاه و اعدام عده‌ای از مشروطه‌خواهان در این دوره صورت گرفت. مشیرالسلطنه در مجموع یازده ماه بر سر کار بود و سه کابینه تشکیل داد که در هر سه کابینه وزارت کشور با خودش بود. در کابینه مشیرالسلطنه افراد موجهی مانند مستوفی و موتمن‌الملک و مشیرالدوله و محتشم‌السلطنه هم عضویت داشتند. دوران یازده ماهه صدارت مشیرالسلطنه در تاریخ مشروطیت ایران به استبداد صغیر تعبیر شده است. سه ماه پیش از اینکه قوای مجاهدین، تهران را فتح کند مشیرالسلطنه از صدارت اعظم کنار رفت و ناصرالملک برای زمامداری از لندن احضار شد، ولی ناصرالملک در تردید بود و در غیاب او سعدالدوله کابینه را سرپرستی می‌کرد. این کابینه چون پیشرفت مجاهدین را دید به هیات اجتماع استعفا داد و کشور بدون نخست‌وزیر و هیات دولت بوسیله محمدعلی میرزا و چند نفر از همکاران نزدیک او اداره می‌شد. پس از فتح تهران محمدعلی شاه به سفارت روس پناهنده شد. عده زیادی از رجال به سفارت انگلیس رفتند ولی مشیرالسلطنه سفارت عثمانی را برای پناهندگی انتخاب کرد و در آنجا متحصن شد. در عفو عمومی که برای پناهندگان از طرف فاتحین تهران صادر شد مشیرالسلطنه یکی از سه استثناء بود و دولت مشروطه عقیده به تعقیب و مجازات او داشت. ادوارد براون، در کتاب انقلاب ایران با تردید نوشته است که مشیرالسلطنه ۶۰ هزار تومان به اردوی ملی کمک مالی کرد تا مورد عفو قرار گرفت ولی ابراهیم صفایی در کتاب رهبران مشروطه قاطعا متذکر شده است که وی یکصد هزار تومان به مجاهدین داد تا آزادی خود را بازخرید کند. دقیقا نمی‌توان گفت کدام یک از این دو درست است.

 

 

ارسال نظر