اعتراف تقی‌زاده به مسوولیت مستقیم رضاخان در قرارداد نفتی 1933

۱۳۹۷/۱۱/۰۷ - ۰۰:۰۴:۱۷
کد خبر: ۱۳۸۵۴۰
اعتراف تقی‌زاده به مسوولیت مستقیم رضاخان در قرارداد نفتی 1933

هفتم بهمن 1327 تقی‌زاده عامل بستن قرارداد نفتی 1933 در برابر اعتراض نمایندگان مجلس خود را بی‌تقصیر معرفی کرد و رضاخان را مسوول این قرارداد دانست. این اعتراف اعتبار قرارداد را زیر سوال برد.

قرارداد ۱۹۳۳ یا قرارداد ۱۳۱۲ خورشیدی، قراردادی بین دولت ایران و شرکت نفت ایران و انگلیس بود که در دوره رضاشاه پس از الغای قرارداد دارسی و خوانین بختیاری منعقد شد. شخص رضاشاه پس از مذاکره با سر جان کدمن، رییس شرکت نفت ایران و انگلیس و رجینالد هوار سفیر بریتانیا در ایران این قرارداد را قبول کرد و مقامات دولت را وادار به تصویب آن کرد. مجلس شورای ملی نیز به اتفاق آرا آن را تصویب کرد. در این قرارداد شرکت نفت ایران و انگلیس همچنان به اکتشاف و استخراج و فروش منابع نفتی ایران، بدون هیچ الزامی به ارایه صورت عملکرد به دولت ایران، ادامه می‌داد. مدت قرارداد ۶۰ سال تعیین شد.

قانون ملی شدن نفت که در سال ۱۳۲۹ تصویب شد این قرارداد را باطل کرد ولی پس از کودتای ۲۸ مرداد در سال ۱۳۳۲ قرارداد کنسرسیوم جانشین آن شد. قرارداد جدید برای نخستین‌بار در دوره چهاردهم مجلس شورای ملی از طرف دکتر مصدق مورد بررسی و انتقاد شدید قرار گرفت. محمد مصدق در زمینه این قرارداد در مجلس چهاردهم می‌گوید: «اگر امتیاز دارسی تمدید نشده بود، در سال ۱۹۶۱ میلادی (۱۳۴۰خورشیدی) به بعد دولت نه تنها به صدی ۱۶ عایدات حق داشت، بلکه صدی صد عایدات حق دولت بود؛ بنابراین صدی ۸۴ از عایدات که در ۱۹۶۱ میلادی حق دولت می‌شود، طبق قرارداد جدید کمپانی آن را تا ۳۲ سال دیگر می‌برد. 126میلیون لیره انگلیس از قرار ۱۲۸ریال، ۱۶۱۲۸۰۰۰۰۰۰ ریال می‌شود و تاریخ عالم نشان نمی‌دهد که یکی از افراد مملکت به وطن خود در یک معامله ۱۶بیلیون و ۱۲۸ هزار ریال ضرر زده باشد و شاید مادر روزگار دیگر نزاید کسی را که به بیگانه چنین خدمتی کند.»

 

ارسال نظر