دیوار برلین ارثیه شرایط ژئوپلیتیک پایان جنگ دوم جهانی و دوقطبی شدن جهان بود. دولت‌های متفق «اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی، ایالات متحده امریکا، فرانسه و انگلستان» در جریان کنفرانس «یالتا» که به کنفرانس «تقسیم جهان» به ویژه آلمان مشهور شد، تصمیم گرفتند که پس از شکست آلمان، ضمن تقسیم این کشور به دو بخش شرقی و غربی، شهر برلین پایتخت «رایش سوم» را نیز به دو بخش تقسیم کنند، به‌طوری که در بخش غربی برلین نیروهای امریکا، انگلیس و فرانسه و در بخش شرقی برلین که ضمنا پایتخت آلمان شرقی می‌شد، قوای کمونیستی آلمان شرقی و اتحاد شوروی به‌طور مشترک مستقر شوند.
از آن پس کشور آلمان و نیز برلین به دو بخش شرقی و غربی تقسیم شد. مردم آلمان شرقی که از زندگی در تحت سلطه کمونیسم ناراضی بودند و خلاف میل باطنی خود ناچار به اقامت در بخش شرقی و همزیستی با کمونیسم شده بودند، می‌کوشیدند به هر وسیله و بهانه‌یی که شده از بخش شرقی برلین به بخش غربی فرار کنند. سیل این مهاجرت‌های پنهانی و قاچاقی به برلین غربی، آنقدر افزایش یافت که سرانجام «نیکلای خروشچف»، دبیر اول حزب کمونیست و نخست‌وزیر اتحاد جماهیر شوروی به «والتر اولبریخت»، دبیرکل حزب کمونیست آلمان شرقی و رییس‌جمهوری آن کشور دستور داد برای جلوگیری از سیل مهاجرت‌ها در دو طرف دروازه «براندنبورک» یک دیوار بلند بتونی محصور در سیم‌های خاردار ایجاد کند.
در ۱۳ آگوست ۱۹۶۱ این دستور صادر شد و کار ساخت دیوار بتونی برلین آغاز شد. ۱۴هزار نظامی و ۶هزار سگ تربیت شده محافظت از این دیوار را به‌عهده گرفتند. این موانع برای آن ایجاد شده بود که مردم آلمان شرقی قادر به فرار به آلمان غربی نباشند. آمارهای ارائه‌شده حاکی است بین سال‌های ۱۹۴۹تا ۱۹۶۱میلادی حدود ۳میلیون نفر آلمان شرقی را ترک کردند که دلایل عمده آن «نبود آزادی» و «سختی معیشت» در آلمان شرقی بود.
پس از احداث دیوار بسیاری از کسانی که تلاش داشتند از این دیوار عبور کنند جان خود را از دست دادند و بسیاری نیز به جرم تلاش برای ترک آلمان شرقی دستگیر و زندانی شدند.
