جواد هاشمی
پایین آمدن قدرت تاثیرگذاری یارانه‌های نقدی یکی از اصلی‌ترین موضوعاتی بود که در سال‌های گذشته بارها فعالان و کارشناسان اقتصادی نسبت به آن هشدار داده بودند، موضوعی که هرچند فعلا از سوی دولت مورد توجه قرار گرفته اما همچنان نسبت به آینده آن ابهاماتی وجود دارد.
با توجه به نرخ بالای تورم در اقتصاد ایران، حمایت‌های نقدی همواره با یک چالش جدی مواجه بوده‌اند و آن کاهش میزان تاثیرگذاری در طول زمان است. زمانی که دولت احمدی‌نژاد در سال 1389، پرداخت یارانه 45 هزار و 500 تومانی را آغاز کرد، نرخ دلار حدودا هزار تومان بود و به این ترتیب هر ایرانی در طول ماه، بیش از 40 دلار یارانه دریافت می‌کرد. این رقم در حال حاضر که نرخ دلار حدود 30 هزار تومان است به کمتر از 1.5 دلار رسیده است. به این ترتیب لزوم تغییر در نظام پرداخت یارانه‌ای کشور حقیقتی مسلم است. در کنار آن، میزان یارانه پنهان در اقتصاد ایران نیز موضوع مهمی است که در سال‌های گذشته باعث انتقاد کارشناسان اقتصادی شده است. در شرایطی که این یارانه باید به اقشار کم‌درآمد برسد اما در عمل، ثروتمندان و گروه‌هایی که بیشترین استفاده را از سوخت و انرژی دارند از آن منتفع می‌شوند. در چنین شرایطی اصلاحات یارانه‌ای دولت انجام شده و یارانه نقدی واریزی چند برابر شده است. با این وجود دولت اعلام کرده که این حمایت موقتی است و احتمالا از دو ماه دیگر، حمایت‌ها به شکل کالابرگ الکترونیکی انجام خواهد شد. با توجه به اعتراضاتی که نسبت به حذف گروهی از مردم در روزهای گذشته مطرح شده، به نظر می‌رسد کار دولت برای اجرای طرح کالابرگ الکترونیک نیز دشواری‌های خاص خود را خواهد داشت.
هرچند در صورت حمایت غیرنقدی، خطر کاهش تاثیرگذاری یارانه در گذر زمان کاهش پیدا می‌کند اما در عین حال، در صورتی که تورم همچنان بالا باشد، دولت هر سال باید برای تامین این کالاها، اعتبار بیشتری خرج کند و این موضوع خود به عاملی برای افزایش فشار مالی بر بودجه کشور بدل خواهد شد. از سوی دیگر با توجه به بازار سیاه کوپن که در سال‌های دور در اقتصاد ایران وجود داشته، احتمال شکل‌گیری این روند در آینده نیز دور از انتظار نیست. از طرف دیگر هرچند با گذشت 11 سال از گام نخست هدفمندی یارانه‌ها، دولت‌ها تلاش کرده‌اند بخشی از یارانه بگیران ثروتمند را حذف کنند اما همچنان بخش مهمی از مردم یارانه می‌گیرند و هر حذفی نیز با اعتراضات جدید همراه بوده است. از این رو دولت یا باید اعتراف کند که امروز بخش مهمی از مردم ایران بدون حمایت‌های دولتی امکان ادامه حیات ندارند یا باید مکانیزمی برای تفکیک دقیق دهک‌های درآمدی ارایه شود که لااقل فعلا خبری از آن نیست.
