وحید نکویی
سازمان بورس و اوراق بهادار، راهکار سه‌‌‌گانه‌‌‌ای را برای تغییر وضعیت و بهبود صندوق‌های دولتی (ETF) در هیات‌‌‌مدیره جمعبندی و پیشنهاد کرده که اکنون اجرایی شدن این راهکارها، منوط به تصویب شورای عالی بورس است. پیش‌بینی می‌شود با اجرایی شدن این پیشنهادها، قیمت تابلوی صندوق‌های دارا یکم و پالایشی یکم به ۹۵ درصد از ارزش ذاتی خود برسد. بر اساس این راهکارها ابتدا اشخاص غیردولتی سهامدار این صندوق‌ها می‌توانند در صندوق‌ها اعمال رأی کنند. همچنین صندوق‌های ETF به صندوق‌های فعال و بخشی تبدیل شوند؛ یعنی صندوق‌ها می‌توانند ترکیب سبد سهام را تغییر بدهند و بازارگردان نیز داشته باشند و در پایان، واحدهای ممتاز این صندوق‌ها در مزایده به فروش برسند و به بخش خصوصی واگذار شوند تا نقدینگی بیشتری جذب کنند. صندوق واسطه‌‌‌گری مالی یکم، سهام باقی مانده دولت در بانک‌های تجارت، ملت، صادرات و بیمه‌های البرز و اتکایی بود که وزارت اقتصاد به نمایندگی از دولت جمهوری اسلامی، مطابق با شرایط و قوانینی، اقدام به واگذاری آن با ۲۰ درصد تخفیف کرد. صندوق سرمایه‌گذاری پالایشی یکم نیز از سهام شرکت‌های پالایش نفت تهران (شتران)، پالایش نفت تبریز (شبریز)، پالایش نفت اصفهان (شپنا) و پالایش نفت بندرعباس (شبندر) تشکیل شد. صندوق‌های قابل معامله یا ETF در دولت گذشته، متاسفانه با تبلیغات بسیار عرضه شدند؛ اما روز به روز ارزش ذاتی این صندوق‌ها کاهش یافت و در حال حاضر، حدود ۳۵ درصد با ارزش ذاتی خود اختلاف دارند. مساله زیان سرمایه‌گذاران در صندوق‌های دولتی را از دو بعد می‌توان بررسی کرد. از نظر احتمال کاهش ارزش این صندوق‌ها با توجه به ماهیت ریسکی سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه تردیدی وجود ندارد، ولی قابل توجیه نیست؛ یعنی دولت، علاوه بر اینکه باید از تبلیغ زیاد این دو صندوق خودداری می‌کرد، می‌توانست مانند سایر عرضه‌های اولیه در بازار سرمایه برای دوره مشخصی، نرخ بازخرید مشخصی را دست‌کم در نرخ پذیره‌نویسی یا سود حداقلی تضمین کند. در دولت دوازدهم، صندوق‌های واسطه‌‌‌گری مالی دارا یکم و پالایش، به عموم مردم واگذار شدند؛ ولی به دلیل فقدان نقش مدیریتی این دو صندوق در مدیریت شرکت‌هایی که سهامدار آن هستند، مسوولان این دو صندوق نتوانسته‌‌‌اند سبدگردانی مناسبی انجام بدهند. اگر بخواهیم از نظر سرمایه‌گذاری به وضعیت صندوق‌های پالایشی یکم و دارا یکم در بازار سرمایه و تاثیر تصمیمات اتخاذ شده در سازمان بورس بر این صندوق‌ها نگاه کنیم - در صورتی که حمایت‌‌‌های جدی و مناسبی از این دو صندوق انجام بگیرد - سبب احیای مجدد این صندوق‌ها می‌شود. یکی از گزینه‌های مناسب سرمایه‌گذاری برای افرادی که قصد سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه را دارند، صندوق‌های پالایشی و دارا یکم هستند. مزیت دیگری که این صندوق‌ها دارند، این است که با کارمزد پایین و بدون مالیات، خرید و فروش می‌شوند. بنابراین صندوق‌هایETF دولتی فرصت خوبی برای سرمایه‌گذاری هستند و تصمیمات جدید سازمان بورس در مورد این صندوق‌ها، به‌ویژه ایجاد امکان رأی غیردولتی‌‌‌ها جذابیت سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها را به دنبال خواهد داشت. راهکار سازمان بورس برای اعمال نظر غیردولتی‌‌‌های دارای سهم در این صندوق‌ها و هر اقدام مشابه دیگری برای توسعه خصوصی‌سازی و کاهش حضور دولت، می‌تواند به بهبود عملکرد این صندوق‌ها منجر شود و راهکار سازمان بورس برای حضور بخش خصوصی در مجامع و اعمال نظر در مجامع جذابیت سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها را افزایش می‌دهد. علاوه بر جذاب شدن صندوق‌های دارا یکم و پالایشی یکم، به عنوان گزینه مناسب سرمایه‌گذاری احیای این دو صندوق از سوی سازمان با تصمیمات درست و مثبت می‌تواند سبب جلب مجدد اعتماد از دست رفته عموم مردم به بازار شود و زمینه حضور پول افراد حقیقی و استقبال بیشتر از بازار سرمایه را فراهم کند که این مهم، باعث تحریک مجدد تقاضا و افزایش قیمت و شاخص‌ها در آینده می‌شود. به همین دلایل می‌توان جمعبندی کرد که در صورت احیای صندوق‌های قابل معامله دولتی دارا یکم و پالایش، شاهد تاثیر مثبت بر سایر صنایع بورسی خواهیم بود.
