مهرناز سلطانی
پس از کش و قوس‌های فراوان و انتقاد از تبعیض بین اطلاعات و امکانات در دسترس سهامداران خرد و حقوقی‌ها و نهادها، بالاخره در 15 فروردین امسال به دستور سازمان بورس و اوراق بهادار تهران نمایش تمامی مظنه‌ها و عمق بازار به‌طور کامل در سامانه‌های معاملاتی الزامی شد و این اطلاعات در اختیار تمام فعالان بازار قرار گرفت. مظنه‌ها و سفارش‌ها در محدوده مجاز روزانه به رنگ‌های سبز و قرمز نمایش داده می‌شوند و همان‌طور که می‌دانیم برخی سامانه‌های معاملاتی سفارش‌هایی به شکل معتبر تا زمان مشخص یا معتبر تا قیمت مشخص را دریافت می‌کنند که این سفارش‌ها اگر در بازه روز باشند به شکل عادی و اگر در بازه قیمت روز نباشند به رنگ خاکستری مشاهده می‌شوند. بنابراین تمام سفارش‌های موجود در یک سهم به طور کامل قابل مشاهده است. البته برخی کارگزاری‌ها هنوز این امکان را فراهم نکرده‌اند که باید در سریع‌ترین زمان ممکن این قابلیت را به سامانه خود اضافه کنند و در غیر این صورت متخلف شناخته می‌شوند.
مزایای این اتفاق را به شکل زیر می‌توان بیان کرد:
1- برابری و عدالت در زمینه دسترسی یکسان به اطلاعات بازار، در واقع رانت اطلاعاتی (هر چند بسیار جزیی و کوچک) که در اختیار حقوقی‌ها و نهادها بود با این حرکت از بین رفت.
2- کار برای رنج‌کشی و دستکاری معاملات یک سهم توسط بازیگران سخت می‌شود. رنج‌کشی‌های بی‌مورد و دستکاری در معاملات یک سهم، یکی از معضلات همیشگی بورس ما بوده است و بازیگران هر وقت اراده می‌کردند با سفارش‌ها و خرید و فروش‌های آبشاری و گذاشتن سفارش در سقف و کف قیمتی، معاملات را به سمت و سوی دلخواه خود سوق می‌دادند. این امر چند مشکل را ایجاد می‌کرد؛ اولا کار را برای ناظران سازمان برای رصد تمام سهم‌ها سخت می‌کرد، ثانیا تنها سایر حقوقی‌ها که امکان مشاهده عمق بازار را داشتند متوجه این امر می‌شدند و در نهایت سهامداران خرد قربانی این حرکات می‌شدند که با این کار امکان این‌چنین رفتارهایی بسیار محدود شد.
3- معاملات کوتاه‌مدت و نوسانگیری در سهام شرکت‌ها برای کاربران حرفه‌ای علمی‌تر و دقیق‌تر می‌شود. در واقع کاربران در تایم فریم‌های پایین، سفارش‌ها را به طور کامل مشاهده می‌کنند و با علم به تمامی سفارش‌های موجود و نگاه ریزبینانه و دقیق و تابلوخوانی صحیح می‌توانند معاملات بهتری داشته باشند.
4- نویزهای تحلیل با این کار کاهش می‌یابد؛ چرا که رفتارهایی که قبلا ذکر شد باعث ایجاد نویزهای شدید در روند قیمتی و همچنین تابلوی سهم می‌شد که با این کار، این مشکل تا حد زیادی رفع می‌شود.
5- تحلیل عمق بازار و نمایش پنجره عمق بازار برای پلتفرم‌های معاملاتی با در دسترس قرار گرفتن مظنه‌ها برای عموم میسر شد و کارگزاری‌ها می‌توانند نمودار عمق بازار را که یکی از ارکان تحلیل در تمام دنیا است را در اختیار معامله‌گران قرار بدهند. یکی دیگر از مشکلات بازار ما نیز دامنه نوسان آن است. البته باید توجه داشت که با توجه به عمق کم بازار ما حذف کامل دامنه نوسان نیز غیرمنطقی است، چرا که باعث حرکات شارپ و بی‌منطق در سهام کوچک بازار و دستکاری قیمت‌ها در این سهم‌ها توسط بازیگران بزرگ می‌شود. در حال حاضر تعداد سهم‌هایی که کشش معامله بدون دامنه نوسان را دارند، به سختی به تعداد انگشتان دست می‌رسد. از طرف دیگر حذف کامل دامنه نوسان احتیاج به بازارگردان و بازارساز بسیار قوی و حرفه‌ای دارد که اتفاقات 2 سال گذشته بورس نشان داد که فعلا چنین امکانی در اختیار بازار بورس ما قرار ندارد. ولی از سوی دیگر هم دامنه نوسان فعلی نیز جوابگو نیست. شاید بهترین راه‌حل همانی باشد که سازمان در پیش گرفته، یعنی افزایش تدریجی و یک درصد یک درصد دامنه نوسان تا 10 درصد تا انتهای سال 1401. در صورتی که سازمان بتواند به این امر نیز جامه عمل بپوشاند، یکی دیگر از مشکلات بورس نیز مرتفع خواهد شد.
