سید حمید حسینی
برخی افراد سفر اخیر کاظمی نخست‌وزیر عراق به عربستان را دلیلی بر چرخش استراتژیک این کشور از ایران به سمت عربستان تحلیل و ارزیابی کرده‌اند که به نظرم تحلیل درستی نیست. برای تحلیل درست باید ببینیم قدرت نخست‌وزیری در عراق تا چه اندازه است. واقع آن است که آقای کاظمی نخست‌وزیر دوران گذار عراق است و کار خاص و بنیادینی در خصوص روابط راهبردی این کشور نمی‌تواند انجام دهد. اساسا مشکل عراق این است که هنوز مفهومی به عنوان حاکمیت واحد در این کشور وجود ندارد. بخشی از قدرت در پارلمان این کشور تجمیع شده، بخشی در احزاب است، بخشی در نخست‌وزیری است، بخشی از قدرت در عشایر است و... این‌طور نیست که کاظمی بتواند ناگهان اعلام کند، رویکرد تازه‌ای از ایران به سمت عربستان خواهد داشت. اساسا عربستان به اندازه‌ای توانایی ندارد که بتواند نیازهای عراق را تامین کند، وعده‌های این کشور نیز اغلب به نتیجه‌ای نرسیده است. عراق به دنبال آن است که از طریق متنوع ساختن رویکردهای راهبردی، رقابتی بین شرکایش برای بهبود شاخص‌های ارتباطی ایجاد کند. جدای از عربستان، با اردن، مصر و... نیز یک چنین روابطی را ایجاد می‌کنند، اما نتایج مورد نظر اغلب به دست نیامده است. اما روابط عراق و ایران با توجه به رویکردهای تاریخی، اقلیمی و سرزمینی واجد ویژگی‌های بنیادینی است که قابل مقایسه با نمونه‌های مشابه نیست. اخیرا نشانه‌های روشنی از حل مشکلات موجود بر سر توسعه روابط اقتصادی و راهبردی ایران و عراق، مشاهده شده که مبتنی بر آن می‌توان چشم‌اندازی از بهبود مناسبات و حل مشکلات اقتصادی را ارایه کرد. اینکه ایران باید از همه ظرفیت‌های سیاسی و راهبردی خود، برای تاثیرگذاری در بهبود مناسبات ارتباطی خود با همسایگان از جمله عراق استفاده کند، یک امر غیرقابل انکار است
پس از این هم سفر مسوولان رده‌بالای اجرایی و سفر رییس قوه قضاییه به عراق نشان داد که این نوع سفرها اثرات فراوانی خواهد داشت. همزمان با سفر آقای رییسی بسیاری از زندانیان ایرانی در عراق آزاد شدند، مشکلات حقوقی و قضایی در مسیر حل و فصل شدن قرار گرفت و ظرفیت‌های تازه‌ای ایجاد شد. نمی‌توان تنها به روابط اتاق‌های بازرگانی و ستاد‌های ویژه اقتصادی بسنده کرد و باید ظرفیت‌های عمومی کشور را در این زمینه به کار گرفت. مشکلات پیش روی اقتصاد و صادرات دو کشور از طریق رفت و آمدها، چشم در چشم شدن‌ها و دست به دست دادن‌ها، حل خواهند شد. از منظر شخصیتی عراقی‌ها افرادی احساساتی هستند، اول باید با آنها آشنا شد، دوستشان داشت و با آنهارفیق شد؛ بعد روابط پایداری با آنها ایجاد کرد. این تصور که بدون ایجاد ارتباطات دوستانه می‌توان بازارهای این کشور را به دست گرفت، تصور اشتباهی است. در طول یک سال اخیر که به دلیل کرونا تبادلات دوستانه ایران و عراق کمتر شد و سفرهای بخش خصوصی و مقامات اجرایی کمتر شد، فعالان اقتصادی مشکلات بسیاری را تجربه کردند. این روند باعث شد تا پروژه‌های ایران در حوزه خدمات، رویکردهای فنی و مهندسی و صادرات محصولات توسعه لازم را پیدا نکنند و نوعی رکود در روابط دو کشور ایجاد شود. البته بخش مهمی از مشکلات ایران به دلیل طلب‌های دلاری ایران از طرف عراق بود. خوشبختانه با پیگیری‌های جدی که طی ماه‌های اخیر صورت گرفته این مشکل در حال از میان برداشته شدن است. امریکایی‌ها هم به این جمع‌بندی رسیده‌اند که نمی‌توانند در مسیر توسعه ارتباطی دو کشور کارشکنی کنند. در آخرین معافیت‌هایی که به طرف عراقی برای خرید برق از ایران داده شده، صراحتا اعلام شده که عراقی‌ها می‌توانند برای این منظور پول هم به ایران پرداخت کنند. پیش از این معافیت‌ها، عراقی‌ها همواره 2 بهانه را در مواجهه با ایران مطرح می‌کردند، یکی اینکه به دلیل اینکه عراق در بحث ششم منشور سازمان ملل قرار دارد و همه درآمدهایش ابتدا به این صندوق می‌رود و اگر تخلف مالی و پولی صورت دهند با مشکل مواجه خواهند شد. بهانه دوم عراقی‌ها، کاهش درآمدهای نفتی این کشور بود که هر دو بهانه در شرایط فعلی از میان رفته است. اگر یک طرف امریکا معافیت‌های لازم را به طرف عراقی داده است و از سوی دیگر درآمدهای نفتی این کشور به ماهانه 4میلیارد دلار از محل فروش نفت رسیده است. اخیرا بعد از مذاکراتی که صورت گرفته است، پروسه‌ای 10مرحله‌ای را تعیین کرده‌اند و اعلام شده که هر فعال اقتصادی که قصد خرید کالا را دارد، می‌تواند از تضامینی که طرف عراقی داده است، استفاده کند.
