زخم سر باز !

حسین حقگو

نمایندگان مجلس در جریان تصویب لایحه بودجه سال آتی با پرداخت ۸۹ هزار میلیارد تومان برای رد بدهی دولت به تا‌مین اجتماعی موافقت کردند. درباره میزان کل بدهی‌های دولت به این نهاد اصلی و کانونی تامین اجتماعی ارقام و اعداد مختلفی گفته می‌شود. آخرین رقم عنوان شده حدود 294 هزار میلیارد تومان تا پایان سال 1398 است (رسانه‌ها به نقل از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی 17/6/99).  اما صرف‌نظر از میزان این بدهی‌ها آنچه بسیار مهم است دلایل ایجاد این بدهی‌های عظیم و روزگار بس ناگوار این سازمان است که تا این علل مرتفع نشود پرداخت این بدهی‌ها پانسمان موقت و خونریزی همچنان تداوم خواهد داشت و این بیمار را با خطر مرگ مواجه می‌سازد.

تقریبا تمام صندوق‌های بازنشستگی در کشور با کمبود منابع مواجه‌اند و ورودی و خروجی صندوق‌ها متعادل نیست و «نسبت وابستگی» از 51/7 در سال 1382 به زیر 5 در سال 1397 رسیده است (این شاخص نشان‌دهنده میزان تعادل ورودی و خروجی صندوق‌های بیمه‌ای است و نشان می‌دهد یک صندوق بیمه‌ای به ازای چند نفر بیمه شده اصلی یک نفر مستمری بگیر دارد. جهت اطلاع این شاخص در سال 1350، 32/20، سال 1360، 36/11، سال 1370، 07/9 و در سال 1380، 21/8 بوده است) . این در حالی است که سالمند شدن جمعیت کشورمان به دلیل افزایش نرخ طول عمر, سبب افزایش هزینه‌های بازنشستگی و بالا رفتن تقاضا برای خدمات سلامت و مراقبت‌های خانگی و... شده و خواهد شد. به عبارتی در روند آتی با افزایش رو به رشد تعداد مستمری‌بگیران در مقابل کاهش تعداد شاغلین مواجه خواهیم شد. وضعیتی که در صورت ادامه روند فعلی در سال 1404 حدود 25 درصد درآمد عمومی و طی 40 سال آتـی حـدود 83 درصـد منابع عمومی لاجرم باید... 

 مصروف تامین اجتماعی شود (دکتر عبده تبریزی، گزارش نشست هم‌اندیشی درباره ارتقای مدیریت و کارآمد‌سازی صندوق‌های بازنشستگی آذر ماه 1392.)

 بر این اساس به نظر ضروری است: 

- با توجه به افزایش سن امید به زندگی از حدود 60 سال در سال 1357 به حدود 76 سال در سال گذشته، تعیین سن 52 سالگی برای بازنشستگی و دریافت حدود 24 سال مستمری نمی‌تواند معقول و منطقی باشد و سبب هر چه ضعیف‌تر شدن بنیه صندوق‌های بازنشستگی می‌شود (ریشه‌های بحران صندوق‌های بازنشستگی- ایران- 6/12/99) 

- بازنشستگی پیش از موعد کارکنان که با بهانه جوان‌گرایی در نظام اداری صورت می‌گیرد نه فقط سبب خروج سرمایه‌های انسانی از دستگاه اداری و جذب این افراد در موسسات و شرکت‌های خصوصی می‌شود، همچنین هزینه سنگینی را بر صندوق‌ها تحمیل می‌کند. چنانکه بر اساس بعضی گزارش‌ها بیش از 40 درصد دریافتی مستمری بازنشستگی مربوط به بازنشستگان پیش از موعد است.

- نوسازی و بازسازی سازمان تامین اجتماعی و صندوق‌ها و شرکت‌ها و بنگاه‌های زیرنظر آنها به لحاظ کیفیت نیروی انسانی و مدیریتی سیستم‌ها و روش‌ها و ... بحث بسیار مهمی است که متاسفانه همواره به بعد موکول می‌شود و به خصوص در مورد بنگاه‌های وابسته که به حیاط خلوت دولت‌ها تبدیل شده‌اند. 

 صندوق‌های بازنشستگی در کشورهای پیشرفته نه تنها متکی به دولت‌ها نیستند بلکه نقش عمده‌ای در بازارهای مالی و سرمایه‌ای دارند. چنانکه 300 صندوق بزرگ بازنشستگی در دنیا در مجموع به میزان 20 تریلیون دلار دارایی دارند و مثلا صندوق بازنشستگی دولت ژاپن بیشترین دارایی را بالغ بر 5/1 تریلیون دلار در اختیار دارد.

نظام «تامین اجتماعی» علاوه بر آنکه یک امر بس مهم و حیاتی و اخلاق با هم زیستن آحاد اجتماعی است که مردم و حاکمیت و طبقات مختلف اجتماعی را به یکدیگر نزدیک می‌کند و صلح و آرامش را درجامعه جاری می‌سازد و تولید و بهره‌وری را ارتقا می‌دهد، همچنین یک علم است و نیازمند تکنیک. تکنیکی که باید همان طوری که ذکر شد ورودی منابع و خروجی هزینه کرد آنها را در یک نسبت معقول و پایدار با یکدیگر قرار دهد تا صندوق تامین اجتماعی به عنوان نهادی بین‌النسلی پایدار باقی بماند، و نه آنکه همچون این سال‌ها حلقه‌ای مفقوده در زنجیره سیاستگذاری‌های اقتصادی سیاسی کشورمان باشد و زخمی سر باز که کمتر نوید حیات و سرزندگی می‌دهد!