گروه بانک و بیمه | محسن شمشیری |
دکتر عبدالناصر همتی، رییس کل بانک مرکزی در خصوص «رمزپول بانک مرکزی» اعلام کرد: درسال‌های اخیر مباحث متعددی درباره نسبت بانک‌های مرکزی و رمزارزها و رمزپول‌ها در جهان مطرح شده است. خصوصا نحوه تنظیم‌گری رمزارزها و نسبت آنها با سیاست‌گذاری پولی و ارزی از مباحث پرچالش این حوزه است. طی دو سال گذشته، تشکیل جلسات بررسی و قاعده‌گذاری در بالاترین سطوح سیاست‌گذاری‌های اقتصادی جهان درباره رمزارزها بارها تکرار شده است و الگوی مواجهه با این پدیده، با اهداف متفاوت مورد بررسی قرار گرفته است. از جمله اهداف بانک‌های مرکزی مختلف، افزایش کنترل درخصوص انتقال اعتبار، بین‌المللی کردن ارز ملی و حتی تغییر در معماری سیستم پولی است. بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران هم با بررسی این روند جدید جهانی و متمرکز شدن بر الگوهای مختلف، در پی انتخاب بهترین راهبرد ممکن در این حوزه است و ویرایش اولیه سند جامع رمز پول را تهیه کرده است. از همکارانم در ادارات ذی‌ربط بانک مرکزی خواسته‌ام بر اساس اقدامات انجام گرفته، مقررات انتشار رمزپول بانک مرکزی را بررسی کرده و جهت تصمیم‌گیری ارایه نمایند تا امکان استفاده از نتایج آن در سیاست‌گذاری پولی فراهم آید. علاوه بر بانک مرکزی ایران، سایر بانک‌های مرکزی جهان و مقامات پولی کشورها نیز نسبت به ظهور پدیده جدید رمزارزها و پول‌های دیجیتال واکنش نشان داده‌اند. عده‌ای از مسوولان بانک‌های جهان و بانک‌های مرکزی، در عین حال که ناگزیر به پذیرش رمزارزها هستند و نمی‌توانند از حضور آن در اقتصاد جهان، منطقه و داخل کشورها جلوگیری کنند، به دنبال راهکارهایی هستند که قدرت حاکمیتی و اقتدار نظام‌های سیاسی تضعیف نشود و سازمان‌های مالیاتی و نظارتی دولت‌ها بتوانند همچنان بر تجارت و بازارهای مختلف نظارت کنند، بابت گردش مالی شرکت‌ها، صادرات و واردات تعرفه وضع کنند، مالیات و عوارض بگیرند و تعادل در بازار ایجاد کنند و قادر به تنظیم بازارها باشند. رییس بانک مرکزی روسیه در گزارش ماه اکتبر خود اعلام کرد این بانک بازخوردهای مفصلی از جامعه بانکداری کشور دریافت کرده است. در این گزارش، روبل دیجیتال به عنوان شکل جدیدی از ارز ملی معرفی شده است. طبق گفته نابیولینا، بانک‌های روسیه یک مدل دو مرحله‌ای از روبل دیجیتال را پشتیبانی می‌کنند که به این بانک‌ها اجازه می‌دهد کیف پول دیجیتال برای مشتریان خود در پلتفرم بانک مرکزی باز کنند. دولت هند قصد دارد طبق لایحه‌ای ارزهای مجازی خصوصی مثل بیت‌کوین را ممنوع کرده و یک ارز مجازی ملی راه‌اندازی کند. این لایحه با عنوان «ارز مجازی و قانون ارز دیجیتال رسمی» زیرساخت‌های ایجاد یک ارز دیجیتال رسمی را توسط بانک رزرو هند ایجاد می‌کند.در امریکا، بریتانیا، چین، ژاپن و... نیز همه دولت‌ها و بانک‌های مرکزی، ضمن تاکید بر ساماندهی رمزارزها اعلام کرده‌اند که رمزارز را پذیرفته‌اند و به دنبال طراحی آن هستند تا رمز ارز خود را داشته باشند.در نتیجه دولت‌ها و بانک‌های مرکزی جهان، همگی پذیرفته‌اند که رمزارز خواهد آمد و چاره‌ای جز پذیرش آن نیست اما برای حفظ اقتدار نظام‌های سیاسی و نقش دولت‌ها، باید بر بازار پول به عنوان یکی از مهم‌ترین اختراعات بشر، کنترل داشته باشند. اگر رمزارزها عملا به ابزاری برای تهاتر کالاها تبدیل شود، در آن صورت نقش دولت‌ها تضعیف شده و نمی‌توانند بر بازارها نظارت کنند، قانون وضع کنند و اقتصاد و تجارت را کنترل نمایند. لذا رمزارزها باید به نوعی به پول ملی اتکا داشته باشد و قابل ردیابی باشد و میزان گردش آن در خریدها و تجارت مشخص شود تا شرکت‌ها مالیات بدهند، اقتصاد شفاف باشد و به پولشویی تبدیل نشود. در عین حال خوب درک کرده‌اند که اگر کوتاهی کنند و به موقع وارد عمل نشوند، بسیاری از واردات، صادرات، تجارت داخلی و معاملات سیاه و خاکستری با رمز ارز انجام شده و شرکت‌ها و افراد بدون پول ملی تجارت خواهند کرد و مالیات نخواهند داد و قابل کنترل نخواهد بود. از این رو ضمن پذیرش قواعد اقتصاد و بازارهای مالی، باید رمز ارزهایی تعریف شوند که نیاز بشر در دوران انفجار اطلاعات و دنیای فناوری را پاسخ‌گو باشد. براین اساس، عده‌ای از مسوولان بانکی نیز نگران خارج شدن اختیارات و قدرت حاکمیتی خود در حوزه بازار پول و ارز و موسسات مالی و روابط خارجی هستند. زیرا دولت‌ها عملا بسیاری از کسب وکارها و تجارت سود‌آور را زیرنظر خود گرفته‌اند و اگر رمز ارزها خارج از کنترل دولت‌ها باشد عملا اختیارات و نفوذ دولت‌ها در تجارت خارجی نیز تضعیف می‌شود و نمی‌توانند با کشورهای دیگر چانه‌زنی کنند و نفوذ سیاسی و نظامی و فرهنگی و اقتصادی را حفظ کنند. در نتیجه دولت‌ها و بانک‌های مرکزی بسیاری از کشورها از جمله روسیه، چین، هند و حتی امریکا به دنبال آن هستند تا رمزارزها به نوعی مرتبط با واحد پول ملی آنها باشد و مثلا روبل دیجیتال مرتبط با روبل روسیه باشد. یا در هندوستان پول دیجیتال و رمزارز به نوعی مرتبط با دولت هند باشد و ارزش، مقدار و حجم و گردش آن در اختیار دولت هند باشد. در چین و سایر کشورها نیز به همین شکل است. این موضوع البته مورد توجه بسیاری از فعالان بازار بیت‌کوین و سایر رمزارزها نیز قرار گرفته است زیرا مشکلات بیت کوین، نوسان قیمت شدید آن، استفاده از کیف پول الکترونیکی خاص، استفاده از رمز پیچیده برای استفاده از ذخایر و پس‌انداز آنها موجب شده که بسیاری از افراد ریسک گریز به سمت بیت کوین و سایر رمز ارزها نروند. اما اگر رمز ارزها به نوعی با واحد پول ملی مرتبط باشد نه تنها به شفافیت و تجارت قانونی منجر خواهد شد بلکه نوسان آن نیز محدود خواهد شد. در عین حال برخی کشورها و شرکت‌ها به دنبال آن هستند تا رمز ارزها جایگزین دلار و پول‌های معتبر دیگر شود تا شاید سلطه دلار را کاهش دهد و به جای سهم 66 درصدی دلار در تجارت و ذخایر ارزی جهان، پول‌های دیگری جایگزین شود که همه آن را قبول داشته باشند. اگرچه قبل از جنگ جهانی اول، عمدتا طلا نقش عمده در برابری پول‌ها و اتکای ذخایر را در تجارت جهانی بازی می‌کرد اما پس از آن به تدریج دلار جایگزین شد و همه کشورها برای حفظ امنیت تجارت، به سلطه نظامی و سیاسی و قدرت اقتصادی امریکا توجه کرده و دلار را به عنوان تکیه‌گاه ارزش‌گذاری و نرخ برابری و ذخایر ارزی انتخاب کردند و هیچگاه نتوانستند نقش دلار را کمتر کنند.
حتی ایجاد سبد اس دی آر نیز نتوانست دلار را حذف کند و سال‌هاست که هر روز نرخ دلار مبنای ارزش‌گذاری سایر ارزها، قیمت طلا، قیمت نفت و سایر کالاها شده است. اکنون برخی معتقدند که با دیجیتالی شدن و رشد فناوری‌ها بتوان پول دیجیتال را جهان‌روا کرد و نقش دلار را کمتر کرد. اما نوسان بیت کوین در یکسال اخیر تا 50 هزار دلار نشان داد که پول دیجیتال نیز با دلار سنجیده می‌شود و نمی‌توان جایگاه محکمی از نظر ارزش و ثبات در تجارت محسوب شود و لذا بازهم دلار مبنا خواهد بود. به عبارت دیگر، پول حاکم بر اقتصاد جهان و جهان‌روا بودن یک پول یا رمزارز باید متناسب با قدرت نظامی، سیاسی، بین‌المللی، توان فناوری و اقتصادی خالق و عرضه‌کننده آن پول باشد. حتی شرکت تسلا و ثروتمندترین فرد در دنیا یعنی آقای ماسک مدیر تسلا نیز نمی‌تواند بیت‌کوین را به پول برتر در تجارت تبدیل نماید. زیرا قدرت تسلا و آقای ماسک یک قدرت فناوری و تجاری است و قدرت سیاسی، حاکمیتی، سابقه تاریخی، توان نظامی و توان تصمیم‌گیری در اوضاع تجاری و سیاسی را ندارد. براین اساس در آینده پول‌های دیجیتال که مرتبط با پول‌های ملی باشند می‌توانند متناسب با قدرت سیاسی و اقتصادی و نظامی کشورهای جهان، نقش و اثرگذاری در تجارت داشته باشند و سایر ارزها که پشتوانه‌های سیاسی و اقتصادی ندارند، تنها بخشی از بازار را تحت تاثیر قرار می‌دهند. امروز اگر ارزش بازار بیت کوین به 900 میلیارد دلار رسیده نشان می‌دهد که بازار خلأ و ظرفیت پذیرش پول‌های جدید را دارد اما همچنان فاصله بسیاری با میزان دلارهای موجود در اقتصاد جهان دارد. در حال حاضر، از کل دلارهای موجود در جهان 92 درصد دیجیتال و حواله و 8 درصد به صورت نقد و اسکناس و سکه است. تعداد اسکناس‌های 100 دلاری در جهان 1500 میلیارد دلار است که 80 درصد آن خارج از امریکاست. و تعداد دلارهای دیجیتال 17 هزار میلیارد دلار است که البته باید آمار 3 تریلیون دلار پول چاپ شده در دوره کرونا نیز اضافه شود. به عبارت دیگر، دلارهای موجود در جهان حداقل 22 هزار میلیارد دلار است که این رقم 25 برابر ارزش بیت کوین است. از سوی دیگر، بسیاری از تجارت‌ها، کشورها و بازرگانان همچنان علاقه‌مند هستند که از دلار در مبادلات استفاده کنند که در برابر نوسانات قیمت نفت وطلا، جنگ، و سایر حوادث و بحران‌های مالی از مقاومت بیشتری برخوردار است اما رمزارزها در برابر نوسانات و تحولات نمی‌توانند مقاومت دلار را داشته باشند و نوسان کمتر از دلار داشته باشند. براین اساس، فعالان اقتصادی، بانک‌های مرکزی و دولت‌ها و افراد دریافته‌اند که پول دیجیتال و رمزارزها باید متصل به پول ملی و قدرت اقتصادی یک کشور، وضعیت حاکمیت و اقتدار دولت‌ها باشد تا بتواند پایداری و مقاومت لازم در برابر نوسان‌ها را داشته باشد. از این رو به نظر می‌رسد که رمزارزهایی که بتوانند به نوعی خود را با پشتیبانی دلار همراه سازند، از نفوذ بیشتری برخوردار خواهند شد و شاید به همین دلیل است که بیت‌کوین با حمایت تسلا اکنون به محبوب‌ترین رمزارز تبدیل شده است.
