جمشید عدالتیان
در برنامه‌ریزی‌های کلان اقتصادی موضوعی که اهمیت فراوانی دارد، درک دقیق از شرایط و واقعیت‌ها و برنامه‌ریزی بر مبنای آنهاست. هیچ کشوری نمی‌تواند بدون درک درست از موقعیت و شرایط خود، گامی بردارد که به گره‌‌گشایی جدید منجر شود. ما در طول سال‌های گذشته از سویی با برخی مشکلات و محدودیت‌ها مواجه بوده و از سوی دیگر در طرح‌هایی که برای بهبود شرایط دنبال کرده‌ایم، نتوانسته‌ایم راهی درست و قطعی پیدا کنیم.
در اینکه تحریم‌های اقتصادی برای اقتصاد ایران شرایط دشواری به وجود آورده تردیدی نیست. بسیاری از فعالان اقتصادی در مسیر توسعه اقداماتشان یا حضور در بازارهای صادرات و نقل و انتقال ارز با محدودیت مواجه بودند و در صورتی که بنا باشد تحریم‌ها کنار بروند، قطعا می‌توان امید داشت که اوضاع و شرایط تغییر کند.
در عین حال ما باید این تصور را داشته باشیم که شاید تحریم‌ها برای مدتی طولانی باقی بمانند یا همان‌طور که پس از برجام، تغییر یک دولت در امریکا، باعث بازگشت تحریم‌ها شد، امکان آنکه اقتصاد ایران دوباره با محدودیت مواجه شود وجود دارد.
در چنین بستری ما باید یک برنامه دو محوری داشته باشیم؛ نخست آنکه تصمیم‌گیران در قوای مختلف تصور خود را بر این بگذارند که تحریم‌ها بناست برای مدتی طولانی باقی بمانند و اقتصاد ایران باید خود را برای این دوران آماده کند. از سوی دیگر، کشور در کنار تحریم‌ها با مشکلات داخلی نیز دست و پنجه نرم می‌کند که برطرف کردن آنها ارتباط مستقیمی با تحریم‌ها ندارد.
در سال‌های گذشته تولیدکنندگان از سویی با افزایش قابل توجه هزینه تولید چه در مواد اولیه و چه در نیروی کار مواجه بوده و این در حالی است که برخی قیمت‌ها اساسا امکان افزایش متناسب با بالا رفتن هزینه‌ها را نداشته‌اند. از سوی دیگر محیط کسب‌وکار نیز در ایران مشکلات و محدودیت‌های جدی دارد و در بسیاری از مواقع یک سرمایه‌گذار آن‌قدر برای تولید خود با مشکل مواجه می‌شود که پشیمان می‌شود.
ما باید در بررسی قوانین بودجه یا سایر تصمیمات کلان اقتصادی، به موضوع تولید به عنوان یک اولویت جدی نگاه کنیم و تلاش کنیم محدودیت‌های موجود در داخل کشور را حل کنیم. رشد تولید به معنای رشد اقتصادی مثبت کشور و راه اصلی برای عبور از رکود است. در کنار آن، دغدغه‌هایی مانند آمار بالای بیکاری و افزایش اقشار کم‌درآمد جامعه نیز با تولید برطرف می‌شوند. اینکه ما باید به اقشار بسیار کم‌درآمد یارانه بدهیم محل تردید نیست اما گروه قابل توجهی از اقشار کم‌درآمد نیز هستند که در صورت فراهم شدن فضای کار، خود می‌توانند از بسترهای جدید استفاده کنند و این امر گره‌گشای اصلی اقتصاد ایران خواهد بود.
