عزت‌الله یوسفیان ملا
بودجه در کشور، یک امر احتمالی است که ۱۰۰ درصد قطعی نیست. هرچه این احتمال قوی‌تر باشد و درآمدهای پیش‌بینی‌شده به قطعیت نزدیک‌تر باشد، آن بودجه امکان تحققش بیشتر و مشکلاتش کمتر است. هرچه بودجه را با احتمالات و ظن و گمان بیشتری ببندید، تحققش سخت‌تر است. به عنون مثال، سه احتمال برای صادرات نفت در بودجه در نظر گرفته می‌شود، این سه احتمال می‌شود بودجه نفتی. می‌گویند ما اگر در روز دو میلیون بشکه نفت تولید و صادر کنیم، اگر نفت بشکه‌ای ۵۰ دلار باشد، اگر دلار ۲۰ هزار تومان باشد، سه احتمال و سه اگر را در نظر گرفتند، این احتمال وجود دارد که روزانه بیشتر یا کمتر از دو میلیون بشکه تولید و صادر شود، یا اینکه نفت در بازارهای جهانی ممکن است از بشکه‌ای ۵۰ دلار بیشتر یا کمتر باشد و قیمت دلار که می‌تواند از ۲۰ هزار تومان بیشتر یا کمتر باشد، این سه احتمال درهم ضرب می‌شود و درآمد پایه نفتی را تشکیل می‌دهد. میعانات گازی و سایر درآمدها نیز به همین روش محاسبه می‌شود. اگر سال ۱۴۰۰ بتوانیم این اندازه مالیات مستقیم از مردم بگیریم، اگر در بخش گمرکی این عدد و رقم را به عنوان درآمدهای گمرکی دریافت کنیم، این بودجه تماما روی اما و اگرها در نظر گرفته شده و احتمال را دخیل کرده است. زمانی است که کشوری اندوخته ارزی دارد و ذخیره ارزی بالایی دارد، می‌تواند آورده بودجه‌اش را کنار بگذارد و دیگر اما و اگری نیست، اما بودجه‌ای که ما در نظر گرفتیم، بودجه احتمالی است، ما در شرایط تحریمی قرار داریم، باید این را در نظر بگیریم که آیا می‌توانیم روزی دو میلیون بشکه نفت بفروشیم؟ آن هم در سال ۱۴۰۰ که چند ماه آینده است و پنج سال آینده نیست که بتوان احتمال رفع تحریم‌ها را هم در نظر گرفت. الان که ما در بخش صادرات نفت مشکل داریم و حتی ممکن است به یک میلیون بشکه در روز هم نرسیم، چطور به‌طور ناگهان می‌توانیم از بهار سال آینده روزانه دو میلیون بشکه نفت تولید و صادر کنیم؟ آن هم در شرایط تحریمی؟ این درآمدهایی که در بودجه در نظر گرفته شده بود قابل قبول نبود، برای مجلس قابل قبول نبود و حتی برای دولت هم تردید‌آور بود. با بیانات مقام معظم رهبری، درآمدهای احتمالی را کم کردند. اینکه به چه عددی می‌رسند و چطور می‌رسند، با تصویب کلیات بودجه وارد جزییات می‌شوند. در جزییات هرچه خود را به واقعیت نزدیک کرده، از اما و اگرها کم و به قطعیت نزدیک‌تر کنند، این بودجه قطعی خواهد شد. اکنون مجلس و دولت با نامه رییس‌جمهوری، عدد و رقم‌هایی را در بخش درآمدی کم کرده و واقع‌گرایی کردند، کمیسیون تلفیق هم به نامه رییس‌جمهوری امیدوار شدند و کلیات را تصویب کردند و اکنون بحث روی جزییات است.
یعنی مجلس ابتدا مورد به مورد، درآمدها را بررسی می‌کند، اینکه سال آینده از فروش نفت، میعانات گازی، گمرک، مالیات بر سفرهای خارجی، مالیات مستقیم، ارزش افزوده کالا چه اندازه درآمد می‌توان داشت، زمانی که عدد و رقم درآمدی و درآمد دولت را محاسبه کردند، آن را بین دو گروه تقسیم می‌کنند. یک گروه هزینه‌ای است، یعنی بودجه جاری است که عدد و رقم آن مشخص است. یعنی حقوق کارکنان دولت که به‌صورت ابلاغی به همه صادر شده و مشخص است که چقدر باید بابت حقوق پرداخت کنند، سایر هزینه‌ها و پرداختی‌های دولت هم مشخص است که نمی‌توان از آنها کم کرد، مگر اینکه ممکن است زمانی به‌صورت ضریب حقوق کارکنان افزایش پیدا کند. بعد از هزینه‌های جاری هم هزینه‌های عمرانی و پروژه‌های هزینه‌بر است، هرچه از درآمدهای بودجه مانده را بین پروژه‌ها تقسیم می‌کنند، پروژه‌های مربوط به راه، سد، جاده، آسفالت، ساختمان‌سازی، بیمارستان‌ها و فرودگاه‌ها و سایر هزینه‌های عمرانی دولت. در حال حاضر با مکاتباتی که انجام شده، مقداری از احتمالات بودجه کم شده و بودجه به سمت قطعیت پیش می‌رود، البته هنوز هم قطعی نیست و درآمدها همچنان احتمالی است. دیوان محاسبات هم گزارشی داده و اعلام کرده که باید یارانه بیش از ۲۰ میلیون نفر که دهک‌های بالای جامعه بودند حذف شود، در حال که تاکنون یارانه حدود دو میلیون نفر از این افراد حذف شده است و اگر این اتفاق هم برای سال آینده بیفتد، عدد قابل توجهی از هزینه‌های دولت کاهش می‌یابد و می‌تواند در سایر بخش‌های عمرانی هزینه شود. اکنون گام اول با تفاهم بین مجلس و دولت برداشته شده، اما این یک گام کلی است که باید به جزییات وارد شده تا زمانی که جزییات بودجه بررسی شود و به قطعیت برسد. اگر در جزییات هم این تفاهم باشد، نباید مشکلی برای تصویب بودجه وجود داشته باشد، با توجه به اینکه دولت هم امیدوار است بخشی از تحریم‌ها با تغییراتی که رخ داده برداشته شود. زیرا طبق مصوبه‌ای که در اتحادیه اروپا تصویب شده، بخشی از این مشکلات ممکن است کاهش یابد، به‌خصوص در صادرات نفت که اگر مشکل ما حل شود، گام بزرگی در بودجه برداشته خواهد شد.
