تعادل|۱۲ آبانماه سرانجام پس از پایان اختلاف نظر بین گمرک و بانک مرکزی برای تامین ارز برنج‌های مانده در گمرک، و همچنین به دنبال اعلام گمرک مبنی بر متروکه کردن برنج‌هایی که در آستانه فاسد شدن قرار دارند، صدور کد رهگیری بانک برای این محصول، تسهیل شد. به‌طوری‌که بنابر آمار اعلامی از سوی گمرک، از 200 هزارتن برنج‌های دپو شده، تا تاریخ 8 آذر ماه، 100 هزارتن از آنها ترخیص شده و حدود 38 هزارتن دیگر از این برنج‌های وارداتی نیز در آستانه ترخیص قرار دارد. هرچند انتظار می‌رفت با ترخیص برنج‌ها، تا حدی شاهد متعادل شدن قیمت برنج در بازار باشیم؛ اما همه‌چیز در جریان عکس آن قرار دارد و قیمت‌ها در آذرماه نسبت به ماه‌های قبل صعودی‌تر شده است. البته متولیان ستاد تنظیم بازار در گفت‌وگو با «تعادل» می‌گویند: برنج‌های ترخیصی وارد بازار شده، اما از آنجایی که ارز برنج‌های وارداتی نیمایی بوده، نباید انتظار کاهش قیمت‌ها را داشت. این اظهارات درحالی مطرح می‌شود، که مشاهدات عینی خبرنگار تعادل نشان می‌دهد، در بازار اثری از برنج‌های وارداتی ترخیصی نیست و کسی هم نمی‌داند این برنج‌ها کجا توزیع شده‌اند.
ماجرای برنج و ارزی که خط خورد
ماجرای برنج‌های دپویی از وقتی آغاز شد که این کالا از لیست دریافت‌کنندگان ارز۴۲۰۰ تومانی خط خورد. از آنسو، صاحبان برنج هم اعلام کردند کالای آنها به دلیل عدم تخصیص و تامین ارز امکان ترخیص ندارد. همین امر سبب شد تا حدود ۲۳۰ هزار تن برنج از سال گذشته در گمرک و بنادر رسوب کند. به عبارتی دیگر، با توجه به اینکه این کالاها به گمرک اظهار شده بودند، اما به دلیل عدم تامین ارز و صدور کد رهگیری بانک امکان ترخیص نداشت. در این میان براساس مصوبه شورای عالی امنیت ملی این مجوز به گمرک داده شدکه کالاهای اساسی از جمله برنج را به صورت درصدی ترخیص کند. اما این امکان به دلیل عملکرد بانک‌ها فراهم نشد. همین امر موجب یک اختلاف نظر بین بانک مرکزی و گمرک برای ترخیص برنج‌های دپو شده در گمرک شد. در این میان، بانک مرکزی که بر اساس اولویت‌بندی اعلام شده از سوی وزارت صمت نسبت به تامین ارز اقدام می‌کند، جریان ماندگاری برنج‌ها در گمرک را نتیجه عملکرد خود ندانست و اعلام کرد که مشکل از سمت گمرک است. در مقابل گمرک در واکنش به ادعای بانک مرکزی اعلام کرد که با «تخصیص ارز»، کالایی قابل ترخیص از گمرکات نیست و این ارایه کد رهگیری بانک است که اجازه ترخیص کالا به گمرک می‌دهد. درنهایت امر، دامنه اختلافات بین این دو نهاد در میانه آبانماه به پایان رسید. به‌طوری‌که معاون فنی گمرک در خبری اعلام کرد که طی پیگیری‌های صورت گرفته، بانک نسبت به صدور کد رهگیری اقدام کرده و بخشی از برنج‌ها امکان ترخیص پیدا کردند. بنابر اعلام مهرداد ارونقی، از روز دوشنبه یعنی ۱۲ آبان ماه ترخیص برنج‌های رسوبی که کد رهگیری بانک آنها صادر و ارسال شده، در دستور کار قرار گرفت.
آمار برنج‌های ترخیصی
حال براساس تازه‌ترین آماری که سخنگوی گمرک در اختیار «تعادل» قرار داده، از ۲۳۰ هزار تن برنج دپو شده سال گذشته، 100 هزار تن ترخیص شده‌اند. براساس آمار اعلامی سید روح‌الله لطیفی، از ابتدای سال تا تاریخ 8 آذرماه 378 هزار و 614 تن برنج 99 ترخیص شده، که حدود100 هزارتن از 200 هزار تن برنج دپویی، در فاصله زمانی اول آبانماه تا 8 آذرماه ترخیص شده است.ارزش این برنج‌های ترخیصی، 623 میلیون دلار عنوان شده است. البته طبق گفته سخنگوی گمرک 38 هزار و 335 تن برنج نیز در جریان ترخیص قرار دارد.
قیمت برنج در آبان و مهرماه
حال اجازه بدهید ببینیم روند قیمتی این محصول درمهرماه و آبانماه ۹۹ و ۹۸چگونه رقم خورده است. بررسی وضعیت قیمت و تورم برنج براساس گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد، قیمت هر کیلو برنج ایرانی بطور متوسط در آبانماه امسال ۳۱ هزار و ۸۰۰ تومان بوده و تا ۳۵ هزار و ۴۰۰ تومان هم قیمت خورده است. افزایش قیمت برنج ایرانی در آبان ۹۹ نسبت به آبان ۹۸ بیش از ۳۷ درصد است. همچنین هر کیلو برنج خارجی در آبانماه امسال بطور متوسط ۲۲ هزار و ۸۰۰ تومان فروخته شده و تا ۲۷ هزار تومان هم رسیده است. برنج وارداتی در آبانماه سال گذشته هر کیلو ۹۳۰۰ تومان بوده و در مهرماه سال جاری به ۲۱ هزار و ۱۰۰ تومان رسیده است.
همچنین هر کیلو برنج خارجی بطور متوسط در آبان امسال نسبت به مهرماه حدود ۷.۹ درصد و در مقایسه با آبان پارسال تا ۱۴۳ درصد افزایش قیمت دارد. با این حال آمارها حکایت از این دارد که قیمت برنج‌های وارداتی در مهرماه امسال نسبت به شهریورماه ۱۲.۳ درصد افزایش داشته که این رشد قیمت ماهانه در آبانماه با افت ۴.۴ درصد به ۷.۹درصد کاهش یافته است. بنابراین نشانگر کاهش سرعت رشد قیمت برنج وارداتی در ماه گذشته است. این در حالی است که افزایش قیمت در مهر امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل که ۱۳۶ درصد بوده، در آبانماه نسبت به مدت مشابه سال قبل به ۱۴۳ درصد رسیده است. البته جدیدترین آمار وزارت صمت از قیمت برخی کالاهای اساسی در مهرماه ۹۹ نشان می‌دهد، «برنج پاکستانی باسماتی» درجه یک در شهریور ۹۹ در هر کیلو گرم برابر ۲۰ هزار و ۵۱۴ تومان بوده که در مهرماه ۹۹ با افزایش ۱۴ درصدی به ۲۲ هزار و ۴۰۰ رسیده است. این درحالی است که قیمت همین قلم کالا در مهرماه ۹۸ در هر کیلو گرم برابر با ۱۱ هزار تومان بوده است. قیمت این نوع برنج در آبانماه امسال به 26 هزار تومان نیز رسیده است.
«برنج تایلندی» نیز در شهریور ماه سال ۹۹ هر کیلوگرم برابر با ۱۰ هزار و ۳۰۰ تومان بوده که در مهرماه ۹۹ با افزایش ۲۳ درصدی به ۱۲ هزار و ۶۸۰ رسیده است. قیمت همین قلم کالا در مهرماه ۹۸ برابر ۷ هزار و ۳۹۹ تومان بوده که در مقایسه با مهرماه ۹۹ افزایش ۷۱ درصدی را تجربه کرده است. در آبانماه قیمت برنج تایلندی تنظیم بازار به 7 هزار و 700 تومان رسیده است. «برنج طارم اعلا»، نیز در شهریورماه ۹۹ هر کیلوگرم برابر با ۲۶ هزار و ۷۷۷تومان بوده که در مهرماه ۹۹ با افزایش بیش از ۹ درصد به ۲۹ هزار و ۳۴۱ تومان رسیده است. این درحالی است که قیمت این قلم کالا در مهرماه ۹۸ در هر کیلوگرم برابر با ۲۲ هزار و ۸۵۳ تومان بوده که افزایش بیش از ۲۸ درصد را تجربه کرده که در آبان با قیمت 33 هزار 350 تومان به فروش رسیده است. «برنج داخلی هاشمی» نیز در شهریور ماه ۹۹ در هر کیلوگرم ۲۶ هزار و ۲۵۲ تومان قیمت خورده که با افزایش بیش از ۹ درصدی در مهرماه ۹۹ به ۲۹ هزار و ۳۴۱ تومان رسیده است. اما قیمت این نوع برنج در مهرماه سال ۹۸ برابر با ۲۲ هزار و ۴۷۸ تومان بوده که در مهرماه ۹۹ رشد ۲۷درصدی را تجربه کرده است. قیمت برنج هاشمی در آبان ماه 33 هزار و 500 تومان بوده است.
قیمت برنج در آذرماه
حال با توجه به اینکه بخشی از برنج‌های رسوبی ترخیص و بخشی نیز براساس آمار گمرک در حال ترخیص هستند، دو سوال پیش می‌آید؛ نخست اینکه آیا اساسا این برنج‌ها در بازار توزیع شده‌اند یا خیر؟ و دوم اینکه آیاترخیص این برنج‌ها اثری بر قیمت این محصول در بازار داشته است یا خیر؟ مشاهدات ما از سطح بازار نشان می‌دهد که قیمت‌ها نه تنها کاهش نیافته بلکه در برخی موارد نیز افزایشی بوده است.. بطوریکه قیمت هر کیلو برنج ایرانی به صورت میانگین در مناطق مختلف تهران بین 26 تا 43 هزار تومان است. بطور مثال، قیمت «برنج هاشمی» به صورت میانگین 13 هزار و 750 تومان، «برنج طارم» 31 هزار و 616 تومان، «طارم دم سیاه» 33 هزار تومان، «برنج ندا» 26 هزار تومان و «برنج گلستان» 43 هزار تومان است. همچنین در فروشگاه اینترنتی اُکالا قیمت یک کیلو گرم «برنج صدر هاشمی آقاجانیان» 34 هزار و 600 تومان، «کشت دوم آقاجانیان» 34 هزار و 200 تومان، «دم سیاه استخوانی آقاجانیان» 32 هزار و 850 تومان و طارم معطر ساحل کنار 35 هزار تومان است. اما متوسط قیمت برنج در بنکداری‌های شهر تهران به این شرح است: «برنج عنبر بو درجه یک» 21 هزار و 500 تومان، «عنبر بو درجه دو» 14 هزار تومان، «هاشمی درجه یک» 23 هزار و 500 تومان، «هاشمی درجه دو » 21 هزار و 500 تومان و «طارم استخوانی» 22 هزار تومان. البته بنکداران نیز در گفت‌وگو با ما اعلام کردند که برنج خارجی وارداتی به تازگی وارد بازار نشده است.
وزارت صمت: قیمت برنج کاهش نمی‌یابد
هر چند پیش بینی می‌شد که قیمت برنج با ورود برنج‌های دپو شده تا حدی تعدیل شود اما مشاهدات عینی خبرنگار «تعادل» نشان می‌دهد کاهشی در روند قیمت‌گذاری صورت نگرفته است. البته عباس قبادی رییس ستاد تنظیم بازار در این باره به «تعادل» می‌گوید: برنج‌های ترخیصی وارد بازار شده، اما از آنجایی که قیمت برنج با ارز نیمایی تعیین می‌شود، بنابراین نمی‌توان انتظار کاهش قیمت برنج را در بازار داشت. به گفته او، اگر قیمت ارز نیمایی کاهش پیدا کند، شاید اثر مثبتی روی قیمت برنج داشته باشد. ولی الان که قیمت برنج براساس نرخ نیمایی عرضه می‌شود، برنج‌های ترخیص شده جدید نیز همان قیمت را دارند و قرار نیست تغییر محسوسی در قیمت‌ها رخ دهد. از آنسو، سعید صارمی معاون دفتر برنامه‌ریزی تأمین، توزیع و تنظیم بازار وزارت صمت نیز در گفت‌وگو با «تعادل» عنوان کرد که قیمت عرضه برنج زیر قیمت تمام شده است و با سود بسیار کم به فروش می‌رسد، بنابراین نباید انتظار کاهش قیمت را با ترخیص برنج‌های دپویی داشت. به گفته او، سود مجاز 10 درصد است؛ در حالی که همه وارد‌کنندگان با سود 2 درصد اقدام به فروش می‌کنند تا بتوانند سهم خود را در بازار رو حفظ کنند. بنابراین تا وقتی که نرخ ارز نیما تغییر محسوسی در بازار نداشته باشد، قیمت تمام شده برنج نیز کاهش نمی‌یابد.
