اصلاح عمق در بورس

همایون دارابی

مساله اساسی این موضوع است که ما باید به صورت وسیع‌تر به بازار سرمایه نگاه کنیم. ما سال گذشته یعنی سال 98 رشد 180 درصدی را داشتیم، از ابتدای سال جاری شاخص بازار از 550 واحد رشد کرده و به 2 میلیون واحد رسید و پس از آن یک اصلاحی را تا یک میلیون و 200 هزار واحد در بازارسرمایه صورت گرفت. اگر دقیق بخواهیم نگاه کنیم نسبت به ابتدای سال هنوز یک و نیم برابر جلوتر هستیم پس با این مفهوم که الان ریزشی در بازار وجود دارند و در واقع یک اصلاح در بازار سهام رخ داده که با ریزش متفاوت است. برای مثال ابتدای سال که شاخص بازار 550 هزار واحد بود امروز به 250 هزار واحد رسیده بود می‌توانستیم بازار نزول را تجربه کرده اما؛ وقتی 550 هزار واحد در زمان اصلاح به شاخص یک میلیون و دویست واحد رسیدیم می‌توانیم بگوییم بازار روند طبیعی خود را طی کرده و بورس می‌تواند یک اصلاح داشته باشد.این روند می‌تواند در بازارهای مالی دیگر هم وجود داشته باشه ما دیدیم که سکه بهار آزادی تا ۱۶ میلیون تومان هم خرید و فروش می‌شد اما؛ روز گذشته با قیمت ۱۲ میلیون تومان در بازار معامله شد و دلار یا هر کالایی دیگه رشد قیمتی داشته به صورت طبیعی یک قسمتی از رشد خود را اصلاح می‌کند.  اما؛ چرا این اصلاحات به این شدت رخ داد چند عامل وجود داشت نخست اینکه قیمت سهام بسیار افزایش یافته و مستعد کاهش قیمت بود. دوم اینکه در ماه‌های ابتدایی سال بازار شروع به رشد کرد نرخ سود بین بانکی تا حدود 8 درصد هم شده بود ولی ماه‌های مرداد و شهریور با شروع اصلاح بورس نرخ بین بانکی به 20 درصد و در حال حاضر به 22 درصد رسیده این در واقع این سه برابر شدن به زیان بازار سهام تمام شد. مورد دیگر بازمی‌گردد به تمایل دولت به قیمت گذاری‌های دستوری در خصوص فولاد، دستکاری در قیمت گذاری و کشف قیمت در سطح شرکت‌های بورسی است و زمانی که دولت نظام قیمت گذاری به کار می‌برند یعنی بخش عمده‌ای از سود شرکت‌ها از بین می‌رود. برای مثال؛ درصنعت خودرو که دلال‌های این صنعت بیش از کارخانجات سود می‌برند و شاهد این موضوع هستیم که شرکت‌های خودروساز در 6 ماه اول سال جاری 10 هزار میلیارد تومان زیان کردند و این زیان به کارگران، خودروسازی‌ها، قطعات سازها و کسانی که در این بازار سرمایه‌گذاری کردند زیان وارد می‌کند و مشکل دیگر نیز عدم هماهنگی دستگاه‌های دولتی در بحث قیمت‌گذاری دستوری است که دیدیم قیمت گذاری بر روی صندوق پالایشی و یا دارا دوم مشکل ساز شده بود و شروع ریزش بازار نیز از همین جا بود، به غیر از بحث اختلاف قیمت بین پالایشگاه‌ها مشکل دیگر نیزی وجود دارد و هنوز وضعیت پالایشگاه‌ها مشخص نشده است در حوزه نفت و گاز و پتروشیمی احتیاج به رگولاتوری مستقیم داریم اجازه دهند که اقتصاد بنگاه‌های خاص باقی بماند و زمانی وزارتخانه یک قیمت مشخص شده و یک مرجع برای عرضه، قیمت گذاری و خرید و فروش نفت خام و فرآورده‌های آن ندارد و مرجع مستقیم و مستقلی برای تشخیص کیفیت این محصولات وجود ندارد نمی‌توان از یک اقتصاد واقعی برای بخش خصوصی سخن گفت. در سه ماهه ابتدای سال دولت به لحاظ لفظی و عملی حمایتی خوبی ازبازار سهام کرد اما؛ به مرور از فضای حمایتی دور شد و همچنین با ورود موج بسیار زیادی از سهامداران حقیقی که تجربه کمتری نسبت به بازار سهام و بورس داشتند و بسیاری از این افراد برای اولین بار در ساز و کار بورس اقدام به خرید و فروش سهام می‌کرد ند و آموزش کافی ندیده بودند به صورت هیجانی در بازار عمل کردند و زمانی که اصلاح در بازار صورت گرفت به همان سرعتی که خرید سهام انجام داده بودند به همان سرعت نیز به فروش سهام پرداختند و این مساله باعث شد که اصلاح دامنه نوسان کمی طولانی‌تر شود. قوانین و مقررات داخل بازار و به خصوص در مورد حجم مبنا کمی ناردست است و همین مورد باعث می‌شود که کشف قیمت با تاخیر انجام شود و یک صف‌های طولانی و سنگین داشته باشیم. زمانی که بازارمثبت می‌شود ابزارهایی مانند حجم مبنا و امثال آن به کمک بازار می‌آیند تا کمی مثبت‌تر شود.

 اما؛ زمانی که بازار منفی می‌شود همین ابزارها روند منفی شدن بازار را تسری می‌بخشند، یعنی عملا باعث می‌شوند که فراز و فرود قمیتی در بورس پدید آید.

 در مجموع چند عامل باعث شد که روند بازار به سمت و سوی نزولی بودن تغییر یابد: نرخ بهره قیمت‌گذاری دستوری اختلاف در مورد برخی از صنایع مهم از جمله پالایشی‌ها، وجود حجم مبنا در بازار سرمایه و دامنه نوسان کوچک و همچنین عدم آموزش کافیه سهامداران حقیقی و نبود بسترهای گسترده و در دسترس همانند؛ سرمایه‌گذاری مثل صندوق سبدگردان‌ها و مشاوره‌های کم. تمامی این موارد دست به دست هم دادند تا یک روند اصلاحی عمیق در بازار داشته باشیم و باتوجه به اینکه در یک وضعیت یک و نیم برابر در مقایسه با ابتدای سال جاری هستیم عملاً شاید کارنامه بازار سرمایه به صرف نظر از افرادی که در تابستان وارد بازار سرمایه شده‌اند. برای کسانی که بلند‌مدت در بورس هستند یک بازار مثبت و سود ده داشته ایم و اگر به صورت بلندمدت نگاه کنیم عملا رفتار هیجان زده برخی از سهامداران و عدم استفاده افراد کم تجربه از صندوق‌ها و مشاروهای با تجربه می‌تواند وضعیت بازار را تغییر داد و سهامداران و سرمایه‌گذاران بورسی باید به این نکته توجه کنند که باید با دید بلندمدت وارد بورس شد.