بهزاد رحیمی
سال‌هاست که مشکلات مرتبط با کولبران در سطح رسانه‌های گروهی و شبکه‌های اجتماعی مطرح می‌شوند و وعده‌هایی هم از سوی مسوولان اجرایی برای حل این مشکلات و بهبود وضعیت ارایه می‌شود اما هنوز به صورت عملی قدمی برای بهبود وضعیت معیشتی کولبران و ارایه یک سازوکار منطقی برای پاسخگویی به مشکلات آنان که در واقع بخشی از جوانان همین مرز و بوم هستند داده نشده است. این برای نظام کشور چندان زیبنده نیست که علی‌رغم این همه پیشرفت و ترقی در عرصه‌های گوناگون، نتواند راهکاری برای عبور از مشکلات پیش روی این قشر زحمتکش ارایه کند. برای بررسی تحلیلی مشکلات کولبران که بخشی از مراودات اقتصادی غیر رسمی کشور به هر حال به‌وسیله آنان انجام می‌شود باید به زمینه‌های ظهور این پدیده در حاشیه فضای اقتصادی کشور توجه کنیم. باید ببینیم چه عامل یا عواملی باعث می‌شود تا یک جوان تحصیلکرده با تحصیلات کارشناسی یا کارشناسی ارشد و... ناچار می‌شود تا باری که گاهی چند برابر وزن خود فرد سنگینی دارد را بدوش بکشد و برای حداقل دستمزد، چندین کیلومتر در دشوارترین مسیرها این‌بار را حمل کند؟ چه عاملی وجود دارد که حتی از خطر مرگ هم قوی‌تر است و باعث می‌شود تا کولبران در سرمای شدید یک چنین دشواری‌هایی را تحمل کنند؟در حقیقت این فقر، بیکاری و مشکلات معیشتی است که باعث می‌شود افراد ناچار شوند در سرما و یخبندان هم بار بر دوش بکشند و علی رغم همه مخاطراتی که در این مسیر وجود دارد، اقدام به این کار کنند. اما آیا این مسائل و مشکلات دلیلی برای ارتکاب اعمال غیرقانونی می‌شود؟ مسلم است که هیچکس از ارتکاب رفتار غیرقانونی حمایت نمی‌کند، مجموعه فعالیت‌های اقتصادی و بازرگانی در کشور باید مطابق قانون باشند در غیر این صورت امکان تداوم نخواهند داشت. در گذشته بازارچه‌های مرزی وجود داشت که کولبران می‌توانستند مطابق دستور العمل‌های ارایه شده در آن به فعالیت بپردازند، این بازارچه‌های مرزی که تاثیر فراوانی در بهبود وضعیت معیشتی مردم منطق داشتند با وعده ساماندهی کامل موضوع کولبران برچیده شد تا به سرعت برنامه‌ریزی‌های لازم برای تشکیل تعاونی‌ها انجام شود، اما متاسفانه بنا به دلایل مختلف این سازو کار قانونی تا به امروز تعیین تکلیف نشده تا فشار معیشتی فراوانی بر این قشر وارد شود. یعنی در این شرایط نه بازارچه‌های مرزی در کار بود و نه اینکه سازوکاری قانونی برای این منظور آماده شده بود. مجموعه این شرایط وضعیت کولبران را وارد دوره‌ای از مشکلات عدیده کرد که تا به امروز هم ادامه دارد. البته تلاش‌هایی در مجلس دهم برای ساماندهی این قشر در دستور کار قرار گرفت که در نهایت فرصت طرح و تصویب نیافت. مجلس یازدهم اما به‌دنبال تهیه طرحی دوفوریتی است که در آن مجموعه مشکلات مرتبط با این اقشار مورد توجه قرار بگیرد. البته برای این منظور باید نگاهی چند وجهی به موضوعات داشت و اثرات تصمیمات بر روی شاخص‌های کلن اقتصادی باید بررسی شود تا طرح بعد از عملیاتی شدن با مشکل خاصی مواجه نشود. واقع آن است که بسیاری از این جوانانی که امروز کولبری می‌کنند افراد تحصیلکرده و مستعدی هستند و در صورتی که فضای لازم برای انها فراهم شود می‌توانند در خدمت منافع کلان اقتصادی کشور قرار بگیرند . وقتی اسم کولبران می‌آید، برخی تصور می‌کنند، افرادی بدون سواد یا کم‌سواد و بدون استعداد هستند در حالی که بسیاری از کولبرانی که من از نزدیک با آنها برخورد داشتم، از افراد تحصیلکرده هستند. افرادی وجود دارند که با مدارکی چون کارشناسی مهندسی عمران، کارشناسی کشاورزی، لیسانس ریاضی و...ناچار به کولبری شده‌اند و در صورتی که امکان فعالیت در شغل دیگری برای آنها فراهم شود یا زیرساختهای کشاورزی منطقه مهیا شود به سرعت از کولبری فاصله می‌گیرند. بر اساس آمارها چهار استان ایلام، کردستان، کرمانشاه و آذربایجان غربی با موضوعات برآمده از کولبری مواجه هستند و با یک برنامه‌ریزی مناسب می‌توان از ظرفیت‌های این جوانان مستعد در مسیر ایجاد ارزش افزوده بیشتر برای اقتصاد کشور بهره گرفت. در طرح دوفوریتی مجلس، تلاش شده تا این ابعاد و و زوایا مورد بررسی قرار بگیرد. نکته مهم دیگر، ضرورت حل مشکلات زیرساختی این استان‌ها در بخش‌های اقتصادی و کشاورزی است. به هرحال این 4استان هر کدام در زمینه‌های کشاورزی ظرفیت‌های منحصر به فردی دارند، در حوزه گردشگری هم دارای پتانسیل‌های فراوانی هستند. باید از این ظرفیت‌ها بهره‌برداری کرد و برای ایجاد زیرساختهای آن سرمایه‌گذاری کرد. شک نکنید اگر کشاورزی منطقه ساماندهی شود، اگر بخش گردشگری این مناطق به جایگاه واقعی خود برسد، اگر نهضت توسعه کسب و کار خانگی در این مناطق جدی گرفته شود و سایر اگرهای دیگر که باید محقق شوند شک نکنید دیگر هیچ فردی حاضر نیست کولبری یا مشاغلی از این دست کند.
