گروه راه و شهرسازی|
در حالی که به نظر می‌رسید، شیوع ویروس کرونا صرفا دامن گیر کسب و کارهای خرد و کوچک شود، اما تبعات اقتصادی این ویروس به بزرگ‌ترین صنایع ایران و جهان همچون صنعت هوایی نیز سرایت کرده است. انجمن بین‌المللی حمل و نقل هوایی (یاتا) در تازه‌ترین پیش‌بینی خود از وضعیت این صنعت در سال 2020 اعلام کرده است که ظرفیت مسافری صنعت هوایی جهان در فصل دوم سال جاری میلادی نسبت به دوره مشابه سال قبل 65 درصد افت خواهد کرد و تا 30 ژوئن، 2 میلیون بلیت پرواز کنسل خواهد شد و از همین رو پیش‌بینی می‌شود، صنعت هوایی در سال جاری میلادی با 44 درصد (252 میلیارد دلار) افت درآمد مواجه شود. شرایط صنعت هوایی کشور نیز از این قاعده مستثنی نیست و آنگونه که مسوولان صنعت هوایی کشور اعلام کرده‌اند، 90 درصد ناوگان هوایی کشور به دلیل کاهش مسافرت‌های هوایی در دوران شیوع کرونا زمین گیر شده‌اند. البته این همه ماجرا نیست و باید کاهش 80 درصدی پروازهای عبوری از آسمان ایران را به این مشکلات اضافه کرد. از همین رو، حسین اسفندیاری، عضو هیات‌مدیره شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران بر این باور است که برای ترسیم وضعیت صنعت هوایی در سال ۱۳۹۹ باید در شرایط شیوع ویروس کرونا، تصمیم‌های دقیقی اتخاذ شود و اگر هوشیار نباشیم، با شرایط دیگری مواجه خواهیم شد. به گفته اسفندیاری، در نگاه اول باید تحلیلی برای برخورد و مواجهه با این شرایط داشته باشیم و این سوال را از خود بپرسیم که ویروس کرونا صنعت فرودگاهی را با چه وضعیتی مواجه کرده است؟ وی افزود: مساله پیشگیری و اقدامات مربوط به رعایت پروتکل‌های بهداشتی در فرودگاه‌ها به نحو صحیح در حال انجام و آخرین اطلاعات روز دنیا در زمینه سازمان‌های جهانی و ملی مجموعه هوانوردی ارایه می‌شود.آنچه که مطرح است و شرایط به ما تحمیل کرده، آن است که ما بدانیم چه وضعیتی داشته و برای سال جاری و آینده خود چه برنامه‌ریزی‌هایی باید انجام دهیم؟ این موضوع مهم است و سیاست‌گذاری برای این مسائل از درجه اهمیت بالایی برخوردار است. راهبر عملیات فرودگاهی شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران اظهار کرد: با نگاهی عمیق‌تر و اساسی‌تر به مساله بحران ویروس کرونا در دنیا و تحت تاثیر قرار دادن صنعت هوانوردی دنیا، متوجه می‌شویم که طبق آخرین آمار یورو کنترل که فضای کل اروپا را کنترل و پروازهای آن را مدیریت ترافیکی می‌کند، ۹۰ درصد پروازهای اروپا نسبت به سال گذشته از دست رفته و فقط ۱۰ درصد پروازها در اروپا برقرار است و این امر نشان می‌دهد که چه وضعیتی برای هوانوردی دنیا به وجود آمده است. وی افزود: زمانی که ۹۰ درصد پروازها در اروپا نسبت به سال گذشته کاهش یافته، مفهوم آن این است که در کل دنیا کمابیش وضعیت بحرانی‌تر خواهد بود.
تغییر ماهیت تجارت جهانی
وی با بیان اینکه در این دوران تجارت جهانی ماهیت خود را از دست می‌دهد، گفت: جهانی‌سازی ماهیت خود را از دست داده است و این بدین معنی است که جهانی‌سازی دو پروسه مهم دارد؛ پروسه اجباری و تحت فشار قدرت‌ها و دیگری پروسه طبیعی و مربوط به پیشرفت علم و تکنولوژی است. در دوران کرونا و پساکرونا، قسمت طبیعی کم و بیش شاید مسیر خود را ادامه دهد اما پروسه اجباری و تحت فشار در حال تغییر است.
حفظ 30 درصد پروازهای داخلی
وی با اشاره به آمار پروازها در کشور در شرایط بحران ویروس کرونا گفت: ۳۰ درصد پروازهای داخلی در کشور کماکان حفظ شده که با تلاش ایرلاین‌ها توانستیم خود را با وضعیت موجود تطبیق دهیم چرا که حمل و نقل هوایی از لحاظ رعایت بهداشت و ایمنی نسبت به دیگر وسایل حمل و نقلی مناسب‌تر است. راهبر عملیات فرودگاهی شرکت فرودگاه‌ها ادامه داد: در پروازهای عبوری با وجود ویروس کرونا ۸۰ درصد پروازها را دست می‌دهیم. از این رو، فرودگاه‌های کشور نمی‌توانند در هزینه‌های جاری، سرمایه‌ای و عمرانی و تجهیزات همانند گذشته عمل کنند.
کاهش درآمدپروازهای عبوری
به گزارش «تعادل»، به گفته امیر مکری، مدیرعامل شرکت فرودگاه‌ها، مبلغ درآمد حاصل از پروازهای عبوری حدود 1800 میلیارد تومان است. آنگونه که او پیش اعلام کرد، ۶۸ درصد درآمدهای شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران حاصل از پروازهای عبوری، ۲۰ درصد حاصل از ارایه خدمات فرودگاهی و حدود 5 درصد هم حاصل واگذاری اماکن است. به گزارش «تعادل» اواسط تیر ماه سال گذشته و چند روز پس از افزایش تنش‌ها میان ایران و امریکا، حجم پروازهای عبوری از آسمان ایران به 800 پرواز رسید، درحالی که پیش از آن، روزانه 840 پرواز از آسمان ایران عبور می‌کرد. اما اواخر آذرماه 98، با گذشت حدود 6 ماه از آخرین آمار منتشرشده از سوی شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران، مدیرعامل این شرکت از رشد پروازها و عبور900 پرواز در روز از آسمان کشورمان خبر داد.
پس از سقوط پهپاد جاسوسی امریکا در خلیج فارس و نوتام (اطلاعیه هوانوردی) امریکا مبنی بر ممنوعیت پرواز بر فراز آسمان خلیج فارس و ایران، تعداد پروازهای عبوری از فضای کشور کاهش یافت اما با گذشت یک هفته از انتشار نوتام، میزان پروازهای عبوری از فضای کشور مجددا افزایش یافت و شرکت‌های هواپیمایی متوجه شدند که آسمان ایران کماکان امن است، ضمن آنکه از نظر اقتصادی هم عبور از آسمان ایران توسط ایرلاین‌های خارجی صرفه بیشتری دارد چون مدت زمان پرواز برای آنها کاهش می‌یابد.البته بهبود پروازهای عبوری از آسمان ایران طی 6 ماهه تابستان و پاییز سال گذشته و ثبت 900 پرواز در روز، در شرایطی رخ داد که در سال 97 روزانه هزار پرواز عبوری داشتیم. مدیرعامل شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران در روزهای آخر آذر سال گذشته با اشاره به این آمار گفته بود: امسال در مقطعی به دلیل ناامن اعلام شدن آسمان ایران، آمار پروازهای عبوری کاهش یافت اما پس از مدت کوتاهی با اطمینان یافتن شرکت‌های هواپیمایی از امنیت آسمان ایران، تعداد پروازهای عبوری دوباره افزایش یافت و اکنون روزانه به ۹۰۰ پرواز رسیده است. از این رو، به نظر می‌رسد، با کاهش 80 درصدی پروازهای عبوری از آسمان کشور، تعداد این پروازها به کمتر از 180 پرواز در روز برسد و درآمد حاصله از این محل نیز به 360 میلیارد تومان افت کند.
نحوه محاسبه تعرفه عبور هواپیماها
در ایران براساس آیین‌نامه اجرایی ماده 63 قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین، فرمولی برای تعرفه عبور هواپیماها از آسمان ایران تعریف شده است. نرخ هر پرواز عبوری براساس حداکثر وزن هواپیما در زمان تیک‌آف (برخاستن) یعنی هر تن آن ضرب در چهار هزارم دلار و ضرب در مسافت طی شده (کیلومتر) تعیین می‌شود که براساس این فرمول قیمت کوتاه‌ترین مسیر عبور هواپیما از ایران 100 دلار است. حال اگر هر یک از این هواپیماها برای انجام سرویس‌های فنی در ایران فرود آیند، در هزینه‌های عبوری آنها 50 درصد تخفیف داده می‌شود. همچنین هواپیماهای با وزن بیش از 150 تن شامل حال تخفیف 30 درصدی می‌شوند. به گفته کارشناسان صنعت هوانوردی، متوسط درآمد هر پرواز از آسمان ایران کمتر از 800 دلار نیست.
سناریوهای صنعت هوانوردی
اسفندیاری در بخشی دیگر از گفت‌وگوی خود با فارس با اشاره به سناریوهای پیش‌بینی شده در این زمینه گفت: یکی از سناریوها این است که سیر حرکت ویروس کرونا ماه‌ها در دنیا ادامه داشته باشد که ما باید پیش‌بینی‌های خود را در این زمینه داشته و تدبیرهای لازم را به مرحله اجرا بگذاریم. یکی دیگر از سناریوها این است که سیر حرکت ویروس متوقف شده اما آثاری را طی این مدت بر صنعت هوانوردی گذاشته است. سناریوی دیگر آن است که این ویروس کنترل و سیر بهبود به سرعت آغاز شود که ما برای هر سه نوع سناریو باید برنامه داشته باشیم.
وضعیت پروازهای عبوری ایران بهتر از دیگر کشورها
وی افزود: ما باید برنامه‌ریزی کنیم که چگونه فرودگاه‌هارا اداره، سیستم‌ها را به‌روز نگه داشته و پروژه‌های عمرانی را ساماندهی کنیم. وی تاکید کرد: در ابعاد هزینه‌های جاری باید تلاش کنیم که چه نوع فرمولی را پیاده‌سازی کرده تا با کاهش هزینه‌ها مواجه شویم. باید برنامه متناسب با هر یک از سناریوها را در سیستم داشته باشیم تا بتوانیم خود را به موقع با مسائل مختلف و شرایط موجود تطبیق داده و مانع فرسایش سیستم شویم.
ضرورت دارد متناسب با هر یک از سناریوها در همه اجزا سیستم شرکت فرودگاه‌ها و بخش‌های مختلف هوانوردی، فرودگاهی و پشتیبانی، برنامه مناسب داشته باشیم. اسفندیاری اظهار کرد: به دلیل مزیت‌هایی که کشور ما داشته و دارد، در شرایط بحرانی وضعیت بهتری نسبت به دیگر کشورها در بعد پروازهای عبوری داشتیم. تلاش می‌کنیم نسبت به شرایط مطالعه دقیق داشته و متناسب با مطالعات و سناریوهای قابل پیش‌بینی قدم‌های مهمی را در تصمیم‌ها و برنامه‌ریزی‌های خود داشته باشیم.
