محسن شمشیری |
دبیر گروه بانک و بیمه|
به دنبال حمله امریکا در بغداد به شهید سردار سلیمانی و همراهان ایشان، و همچنین پاسخ جمهوری اسلامی با پرتاب موشک به دو پایگاه امریکا در عراق، بازارهای ارز و طلا، نفت و بورس واکنش نشان دادند و شاهد افزایش نرخ اونس طلا به بالای 1610 دلار و افزایش 6 درصدی قیمت نفت، رشد نرخ دلار به 14200 تومان در روز نخست پس از حمله ایران بودیم و شاخص بورس تهران نیز در طول یک هفته کاهش قابل توجه 31 هزار واحدی داشت.
اما پس از اعلام نظر ترامپ مبنی بر پرهیز از جنگ، و به دنبال آن موضوع سقوط هواپیمای اکراینی، به تدریج شاخص‌ها رو به بهبود گذاشت و موضوعات دیگری از جمله گام پنجم ایران در کاهش تعهدات برجامی و فعال شدن مکانیزم ماشه توسط اروپا، موجب تحولات دیگری در شاخص‌های بازار دارایی و سرمایه شد. در این راستا، این پرسش اساسی مطرح است که بازار سرمایه و ارز و طلا و نفت، تابع چه تحولات و شاخص‌هایی است و علاوه بر موضوعات بنیادی مانند قیمت مواد اولیه، عرضه وتقاضا، بهره‌وری، مدیریت، کارایی، وضعیت بازارها و... تاچه حد تابع بازار سیاست و جو روانی بازارهاست و به چه دلیل واکنش شدید نسبت به تغییر فضای کسب وکار و محیط کلان اقتصاد و سیاست نشان می‌دهد؟
چه عاملی باعث شد که ظرف یک هفته، شاخص کل بورس تهران از 384 هزار در 11 دی ماه به 353 هزار واحد در 18 دی‌ماه کاهش یابد و ظرف یک هفته بیش از 31 هزار واحد سقوط کند. همچنین چه عواملی باعث شده که ظرف یک هفته گذشته از 353 هزار واحد در 18 دی به 399 هزار واحد در 25 دی ماه 98 برسد و 46 هزار واحد رشد کند. این سقوط 31 هزار واحدی در یک هفته و 46 هزار واحد ظرف یک هفته بعد به چه دلیل رخ داده و بورس چه پیامی از تحولات سیاسی و تغییر سایر شاخص‌ها مانند نرخ دلار و قیمت نفت و... دریافت کرده است؟
در این دوره زمانی دو هفته‌ای، نرخ دلار نیز از حدود 13 هزار و 200تومان تا 14 هزار و 200 تومان در روز بعد از حمله جمهوری اسلامی به پایگاه‌های امریکا بالا رفت، اما پس از آن بار دیگر کاهش یافت و تا مرز 13 هزار تومان افت کرد. یعنی ظرف چند روز بیش از 800 تومان افزایش و کاهش داشت.
همچنین در سه روز گذشته و تحت تاثیر فعال‌سازی مکانیزم ماشه توسط اروپا، بار دیگر شاهد رشد نرخ دلار تا 13600 تومان بوده‌ایم و این موضوع نشان می‌دهد که بازار ارز، طلا، نفت و بورس تقریبا هر روز به اخبار و تحولات سیاسی و رفتار کشورهای غربی و سخنان مسوولان نظام واکنش نشان می‌دهد و سهامداران بازار سرمایه و فعالان بازار طلا و ارز، تحت تاثیریک جو روانی، به صورت فوری به هر خبری واکنش نشان می‌دهند.
این موضوع نشان‌دهنده این واقعیت است که بازارهای دارایی و سرمایه، بیش از عوامل بنیادین بازارها یعنی تولید، فناوری، مدیریت، عرضه و تقاضا، بهره وری و کارایی، واردات، صادرات، شاخص‌های پولی و ارزی، مقررات گمرکی و... تحت تاثیر محیط کسب وکار و کلان اقتصاد قرار دارند و در یک فضای کسب وکار بدون تنش و آرام بهتر از یک فضای همراه با تنش می‌توانند به انتظارات مشتریان و سهامداران خود پاسخ دهند و رشد تولید وارزش افزوده را موجب شوند. براین اساس، اخبار تحریم اقتصادی، روابط خارجی، واکنش کشورهای غربی، اروپا و امریکا، می‌تواند ظرف چند روز شاخص‌ها را کاهش داده یا افزایش دهد و در این راستا، ضروری است که مسوولان نظام در جهت ایجاد محیط کسب وکار شفاف و کارآمد و محیط کلان مساعد برای تولید و تجارت و فعالیت‌های اقتصادی همت کنند و اجازه ندهند که اقتصاد ایران تحت تاثیر تکانه‌های سیاست خارجی و روابط ایران با کشورهای دیگر قرار گیرد.
در روزهای اخیر نیز که موضوع واکنش اروپا به کاهش تعهدات ایران تحت عنوان مکانیزم ماشه مطرح شده، از یک‌سو نرخ دلار و ارز تاحدودی افزایش داشته و از سوی دیگر، شاخص بورس تحت تاثیر رشد نرخ دلار، با افزایش مواجه شده و احتمالا این افزایش ادامه دارد. اما در عین حال، موضوعاتی مانند اظهارنظر مسوولان سیاسی و نظامی، مبنی بر پایان گرفتن جنگ و شروع بازسازی، این گمانه زنی را تقویت کرده که احتمالا در آینده شاهد تحولات سیاسی و بهبود روابط خارجی خواهیم بود و این موضوع می‌تواند تاثیر دیگری بر شاخص‌های بورس و بازار طلا و ارز داشته باشد.
براین اساس، به نظر می‌رسد که برای روزهای بحرانی و افزایش تاثیر نوسانات سیاسی و جو روانی بر بازارها، چه در جهت بهبود روابط خارجی و چه در جهت تنش‌های احتمالی، باید مکانیزمی برای بازارهای مختلف تعریف شود تا از نوسان شدید نرخ‌ها و شاخص‌ها جلوگیری کند و مثلا با ورود به موقع دولت و بازارسازها در بورس، سهام عرضه شده و صف فروش، مدیریت شود و سهام عرضه شده را بخرند و در زمان افزایش تقاضا برای سهام و صف خرید، به اندازه کافی سهام به بازار عرضه نمایند و اجازه ندهند که بازار سرمایه با نوسان‌های 30 هزار واحدی و 40 هزار واحدی مواجه شود. کنترل نوسان‌ها از این جهت اهمیت دارد که موجب تقویت امید مردم و فعالان اقتصادی خواهد شد و نگرانی از آینده را کاهش خواهد داد و در عین حال از نوسان قیمت کالاهای معیشتی جلوگیری خواهد کرد.
