جمال بحری|
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی |
تشدید جنگ تجاری در دو سوی اقیانوس آرام و افزایش تنش‌های اقتصادی میان ایالات متحده و چین در روزهای گذشته، بازارهای جهانی را به‌شدت تحت تاثیر قرار داده است. دو قدرت عمده اقتصادی جهان که پس از روی کار آمدن دونالد ترامپ به عنوان رییس‌جمهوری امریکا وارد فضای تازه‌ای در مناسبات تجاری خود شدند، این روزها را در حالی پشت سر می‌گذارند که تبعات آخرین تصمیم ترامپ مبنی بر اعمال تعرفه 10 درصدی بر 300 میلیارد دلار کالا و خدمات چینی به‌شدت بازارهای منطقه شرق آسیا و جهان را از خود متاثر کرده است.
یکی از این پیامدها که در روز دوشنبه و همزمان با از سرگیری معاملات در بازارهای جهانی ارز توجه بسیاری از کارشناسان را به خود جلب کرد، کاهش ارزش یوان چین به پایین‌ترین سطح از زمان بحران اقتصادی سال 2008 بود و فعالان اقتصادی با سخت‌تر شدن صادرات به ایالات متحده از اول ماه سپتامبر سال جاری اقدام به معاوضه یوان با دلار امریکا کرده‌اند. این امر اگرچه به تضعیف پول ملی چین و خروج سرمایه از این کشور منجر شده اما حداقل در میان مدت صادرات کالای چینی را برای تولیدکنندگان این کشور راحت‌تر خواهد کرد.
از سوی دیگر دونالد ترامپ که از آغاز زمامداری خود بر کاخ سفید به دنبال تقویت اقتصاد کشورش برآمده و توانسته در سال‌های اخیر آمارهای اقتصادی امریکا را نظیر اشتغال بهبود ببخشد، اکنون اگرچه توانسته ضربه‌ای سنگین بر رقیب تجاری خود وارد کند و تا حد زیادی کسری تراز تجاری خود با جمهوری خلق چین را کاهش دهد، اما به نظر می‌رسد که حداقل در کوتاه‌مدت به نفع رقیب عمل کرده است.
رییس‌جمهور امریکا که درصدد تقویت تولید در داخل مرزهای این کشور بر آمده در شرایطی نظام تعرفه‌ای مرسوم را به چالش کشیده که انتظار می‌رود، اعمال نظرهای دفعی وی که با شدت عمل نامتعارف همراه است در بلندمدت جایگاه دلار را به عنوان قدرتمند‌ترین وسیله مبادله در جهان تضعیف کند؛ رویدادی که ترامپ از آن خشنود نخواهد شد.
امریکا که در سال‌های گذشته و حتی قبل از انتخاب ترامپ سیاست ارزی چین را سرزنش می‌کرد و ارزش اندک یوان در مقابل سایر ارزها را ناشی از دستکاری دولت چین تلقی می‌کرد، در حالی به تشدید حملات خود در قالب جنگ تجاری ادامه می‌دهد که جنگ ارزی به راه افتاده از سوی چین، با عدم انفعال ایالات متحده وارد دوره جدیدی شده است. کاهش ارزش یوان اگرچه با تشدید خروج سرمایه از چین حداقل در کوتاه‌مدت پایدار خواهد ماند که نوسان‌های دلار و یوان در مقطع فعلی سمت و سویی هیجانی دارد. در واقع به نظر می‌رسد امریکا که از تغییر موضع پکن در رویکرد پولی ناامید شده در قالب جنگ تجاری می‌خواهد ارزش دلار را در بلندمدت کاهش دهد و به این وسیله به تقویت صنایع و کسب و کارهای امریکایی بپردازد.
در این سیر اما سیاست‌مداران امریکایی مسیر دشوارتری را نسبت به همتایان چینی خود دارند. امریکای به رهبری ترامپ در حالی سعی می‌کند که گوی سبقت را از رقیب چینی خود برباید. اما نهاد تصمیم‌گیر پولی یعنی فدرال رزرو در این کشور از سطح بالایی از استقلال برخوردار است و رییس‌جمهور نمی‌تواند به راحتی بر تصمیمات این نهاد اثر بگذارد. به همین دلیل است که کاهش 0.25 درصدی نرخ بهره در ایالات متحده که از سوی جرمی پاول (رییس فدرال رزرو) در روز چهارشنبه هفته گذشته عنوان شد در روز بعد، پس از آنکه دونالد ترامپ از اعمال تعرفه سخن گفت بطور کلی بی‌اثر شد و رونق بازارها را به افت جدی تبدیل کرد. درحالی که کاهش بهره احتیاطی فدرال رزرو دلار را تقویت کرده بود، سد جدید ساخته شده بر مسیر واردات چین، به سقوط ارزش دلار در برابر اسعاری همچون ین ژاپن و حتی پوند انگلیس انجامید. اما همانطور که پیشتر اشاره شد، پیچیدگی‌های نظام پولی در امریکا به حدی نیست که تضعیف پایدار دلار حداقل به شکلی که چین انجام می‌دهد برای برای دولت ترامپ میسر باشد، مضاف بر اینکه تداوم نزاع موجود می‌تواند نظام پولی بین‌الملل را با هرج و مرج مواجه کند و سایر قدرت‌های اقتصادی را به اعمال مداخله در ارزش‌گذاری پول ملی وا دارد.
اما در بررسی تاثیراتی که این روند بر اقتصاد چین خواهد گذاشت، آنچه بسیار قابل توجه است، کاهش مصرف مواد خام از سوی این کشور به عنوان بزرگ‌ترین تولید‌کننده کالا در جهان است. این کشور که بیشترین میزان مواد خام و کالاهای اساسی را در جهان مصرف می‌کند، مسلما در صورت اثرپذیری از سیاست‌های تجاری رقیب، ناچار به کاهش مصرف مواد اولیه شامل نفت، کانه‌های فلزی- معدنی و محصولات پتروشیمی خواهد شد. بنابراین انتظار می‌رود که سایر تولیدکنندگان در جهان نیز از این تصمیم دونالد ترامپ به نوعی متاثر شوند، به خصوص در شرق آسیا که کشورها رابطه تنگاتنگی با چین دارند.
مطابق با آنچه تاکنون گفته شد می‌توان انتظار داشت این کاهش مصرف پایدار باشد با افزایش رشد اقتصادی هند به عنوان دیگر قدرت نوظهور در صحنه اقتصاد جهانی رفته رفته بخشی از عرضه مواد اولیه به سوی این کشور تغییر جهت دهد.
