مجید اعزازی
دبیر گروه مسکن و شهرسازی
1-مجلس شورای اسلامی چهارشنبه هفته گذشته، روز متفاوتی را در کارنامه کاری خود از ابتدای انقلاب اسلامی تاکنون ثبت کرد. روز پرتنش و پرمناقشه استیضاح وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی که پیامدهای منفی آن نه تنها تا روزهای نخستین این هفته که شاید تا هفته‌های آینده هم تداوم داشته باشد و ذهن جامعه را به خود مشغول کند. در شرایطی که دوره دهم مجلس شورای اسلامی از نیمه گذشته و عمر آن رو به افول گذاشته و همزمان، شرایط اقتصادی کشور بنا به دلایل مختلف و از جمله بازگشت تحریم‌های یکجانبه امریکا علیه ایران وخیم به نظر می‌رسد، تلاش برخی نمایندگان برای اکران دستاوردهای فردی خود از طریق انجام حرکت‌های ایذایی در این دوره طبیعی جلوه می‌کند. اما بی‌گمان، همکاری، اتحاد و اجماع همه ارکان نظام و دستگاه‌ها در شرایط جنگ اقتصادی برای حل معضلات ساختاری و سیاستی اقتصاد ایران بزرگ‌ترین دستاوردی خواهد بود که کشور به آن نیازمند است. («فرصت اجماع» عنوان سرمقاله روزنامه تعادل در تاریخ 30 اردیبهشت سال جاری است که این مساله را کالبدشکافی کرده است) .
2-در چنین اتمسفری قرار است، حسن روحانی، رییس‌جمهور ایران پس از تعطیلات تابستانی مجلس و تا قبل از 10 شهریور سال جاری در صحن علنی مجلس پاسخگوی سئوالات حدود یک چهارم از نماینگان مجلس باشد. آنگونه که علی لاریجانی، رییس مجلس اعلام کرده است، «عدم موفقیت دولت در مدیریت قاچاق کالا و ارز»، «استمرار تحریم‌های بانکی»، «عدم موفقیت دولت در کاهش نرخ بیکاری در چند سال اخیر»، «رکود اقتصادی شدید چندساله» و «افزایش روزافزون نرخ ارز و کاهش ارزش پول ملی» محورهای پنجگانه سوال از رییس‌جمهور به شمار می‌روند. اگر چه این محورها همگی اقتصادی هستند، اما به گمان بسیاری از فعالان و ناظران سیاسی و اقتصادی، هدف طرح چنین سئوال‌هایی در شرایط کنونی بیش از اینکه اقتصادی باشد، سیاسی است و با هدف تضعیف بیش از پیش دولت صورت می‌گیرد، چه آنکه در روزهایی که دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا از مشکلات اقتصادی ایران سخن می‌گوید و ابراز خرسندی می‌کند، تلاش برای سئوال از رییس‌جمهور اگر همنوایی با ترامپ تعبیر نشود، دستکم نوعی بدسلیقگی به شمار می‌رود. البته باید اذعان کرد که سئوال از رییس‌جمهور و وزیران حق مجلس بوده، هست و خواهد بود. اما انتظار سنجش موقعیت زمانی طرح سئوال و سایر جوانب کار و از همه مهم‌تر نیت و هدف این کار، انتظار نابه جایی از نمایندگان مجلس نیست.
3- اینکه نمایندگان مجلس نگران وضعیت بغرنج اقتصاد ایران هستند نه تنها امر پسندیده‌ای است که در زمره وظایف تقنینی و نظارتی آنها به شمار می‌رود. اما‌ای کاش، مجالس هفتم و هشتم سرچشمه بخشی از مشکلات کنونی اقتصاد را با وضع قوانین دقیق (یا عدم وضع برخی قوانین شتابزده) و نظارت بر عملکرد دولت‌های وقت می‌گرفتند تا امروز به چنین مرحله‌ای از تخریب اقتصاد نمی‌رسیدیم. در عین حال، نمایندگان مجلس دهم دستکم طی دو سال گذشته، دو لایحه بودجه سنواتی کشور را بررسی کرده و به آن رای داده‌اند و از همین رو، در ایجاد شرایط کنونی دخیل بوده‌اند و مبرا از خطا نیستند.
4- بطور قطع اغلب ایرانیان منتظر شنیدن سخنان رییس‌جمهور و پاسخ‌های او به سئوالات پنج گانه در صحن علنی مجلس هستند. اما اشاره به یکی از این سئوالات (رکود اقتصادی شدید چندساله) و بررسی آن در اینجا خالی از لطف نیست. برخلاف نظر استیضاح‌کنندگان، اقتصاد ایران طی چند ساله اخیر در رکود شدید نبوده است. البته این مساله به معنی نادیده گرفتن معضلات اقتصاد کشور نیست، بلکه ریشه مشکلات اقتصاد را باید در مسائل و موارد دیگر جست‌وجو کرد. آمارهای رسمی بانک مرکزی نشان می‌دهد، رشد اقتصاد در سال 1391 برابر با منفی 6.8 درصد بوده است. با روی کار آمدن دولت روحانی در تابستان 1392 رکوردهای آماری مربوط به رشد اقتصاد در سال‌های 92، 93، 94، 95 و 96 به ترتیب منفی 1.9 درصد، 3 درصد، منفی 1.6درصد (به روایت مرکز آمار یک درصد)، 12.5 درصد، و 3.7 درصد بوده است. از این رو، آمارها به خوبی نشان می‌دهد که اقتصاد ایران نه تنها در رکود شدید نبوده که حرکت مثبتی طی 5 ساله گذشته داشته است. این در حالی است که دولت‌های یازدهم و دوازدهم، دستکم تا دیماه سال 96، کارنامه بسیار مثبتی در کنترل نرخ تورم و ثبات بخشی به بازارهای مختلف داشته است و شاخص‌های کلان اقتصاد تا کمی بعد از زمان مورد اشاره، روندی صعودی را در پیش گرفته بودند. در عین حال، آنگونه که اقتصاددانان اظهار کرده‌اند، مشکلات بروزیافته در اقتصاد طی ماه‌های گذشته، مستلزم اصلاح برخی ساختارها از جمله اصلاح نظام بانکی، کسری بودجه و ... است. اصلاحاتی که به تنهایی از توان قوه مجریه خارج است و نیازمند اجماع و عزم همه دستگاه‌های تصمیم‌گیر است. از این رو، انتظار می‌رود، نمایندگان بیش از طرح سئوالات دارای پاسخ‌های از پیش مشخص، به ایده‌هایی بیندیشند که اصلاح ساختارهای معیوب اقتصاد ایران را سرعت می‌بخشند.
