داریوش صارمی
کارشناس اقتصاد انرژی
در یک برش سطحی، افزایش بی‌سابقه قیمت نفت در چند روز گذشته را می‌توان برای کشورهای تولید‌کننده نفت مثبت ارزیابی کرد. ولی کارشناسان انرژی، با برشی عمیق‌تر ابعاد رشد قیمت را موشکافانه مورد بررسی قرار داده‌اند. قیمت نفت طی هفته گذشته به مرز 70 دلار برای هر بشکه رسید. صاحب‌نظران حوزه نفت دلایل مختلفی را برای افزایش قیمت متصور شده‌اند. تداوم توافق اعضای اوپک و روسیه بر کاهش تولید و همچنین کاهش ذخایر نفت امریکا را می‌توان دو عامل عمده در افزایش قیمت نفت نام برد. ذخایر امریکا یکی از عواملی است که هنگام بحران قیمت وارد عمل می‌شود و در کوتاه‌ترین زمان ممکن، بازار نفت را دوباره به تعادل بازمی‌گرداند. ظرف 8 ماه گذشته بخش عمده کمبود بازار توسط ذخایر امریکا تامین شده است. همین موضوع باعث کاهش قابل‌توجه ذخایر در ایالات‌متحده امریکا شده و رفته‌رفته عرضه آن روند نزولی را در پیش گرفته است. کاهش ذخایر امریکا می‌تواند به‌دلیل کاهش جهانی عرضه یا تقاضای بیش از حد بازار باشد. کاهش ذخایر هر دلیلی که داشته باشد، یکی از عوامل موثر بر روند افزایش قیمت نفت است. از سوی دیگر پایبندی کشورهای صادر‌کننده نفت (اوپک) و روسیه به تداوم کاهش تولید، یکی دیگر از عوامل موثر بر افزایش قیمت نفت است. به نظر می‌رسد با افزایش بی‌سابقه بهای نفت طی سه سال گذشته کشورهای عضو اوپک و همچنین روسیه تا حدود زیادی به اهداف خود نزدیک شده‌اند. رشد قیمت در سال جاری میلادی می‌تواند موجب خرسندی کشورهای تولید‌کننده‌یی باشد که بخش عمده هزینه‌های خود را از درآمدهای نفت تامین می‌کنند. همچنین عربستان، به‌عنوان مهم‌ترین تولید‌کننده سازمان اوپک، برای فراهم شدن شرایط برای عرضه عمومی سهام شرکت آرامکو و همچنین کاهش شکاف بودجه‌یی‌اش علاقه وافری دارد که قیمت نفت به میزان ۶۰ دلار صعود کند. ولی آنچه کارشناسان اوپک را نگران می‌کند تداوم روند افزایش قیمت طی یک ماه آینده است، چراکه موجب تحریک بیشتر شرکت‌های نفت شیل جهت حضور در بازار می‌شود. حضور مجدد نفت شیل در بازار موجب مازاد عرضه و افت مجدد قیمت‌ها و کاهش سهم اوپک از بازار را به‌دنبال خواهد داشت. کارشناسان اوپک از افزایش قیمت نفت هیجان‌زده شده و در انتظار هستند که آیا رشد قیمت طی سال جاری تداوم خواهد داشت. چنانچه افزایش قیمت به‌گونه‌یی باشد که از قیمت تمام شده استخراج نفت شیل بیشتر باشد جذابیت ورود این‌گونه تولید‌کنندگان در بازار افزایش می‌یابد. از سویی افزایش قیمت‌ها موجب تشویق اعضای اوپک بابت تولید بیشتر شده و موجب خواهد شد که مازاد عرضه روز به روز بیشتر شود و به‌دنبال آن روند کاهش قیمت شتاب بیشتری داشته باشد. همچنین نباید از میزان کاهش تقاضای پالایشگاه‌های آسیا که از قیمت بالای نفت رنج می‌برند، غافل بود. به نظر می‌رسد رویکرد اعضای اوپک در توافق کاهش تولید، افزایش قیمت تا سطح 60دلار برای هر بشکه باشد. اگر قیمت 60 دلار کمتر از قیمت تمام شده یک بشکه نفت شیل باشد، می‌توان امیدوار بود که در بازه زمانی میان‌مدت با عدم ورود نفت شیل به بازار اوپک به کلیه اهداف خود دست خواهد یافت. ولی چنانچه قیمت 60دلار بیشتر از قیمت تمام شده استخراج یک بشکه نفت شیل باشد، با ورود شرکت‌های شیل به بازار و تامین کمبود عرضه، اعضای اوپک در رسیدن به اهداف خود شکست خواهند خورد.
