معمای وام مسکن

 مجید اعزازی   

دبیر گروه مسکن و شهرسازی

سرانجام، هفته گذشته یکی از مسوولان بانک مرکزی از بررسی پیشنهاد متولی بخش مسکن برای اصلاح فرآیند پرداخت وام خرید مسکن یکم خبر داد. محتوای خبری که از عمق برزخ تاییدها و تکذیب‌های یک ماهه بیرون آمد اما نکته جدیدی نداشت. آن طور که برخی از مسوولان نزدیک به وزارت راه و شهرسازی و بانک مسکن اطلاع داده‌اند، کاهش نرخ سود وام صندوق یکم به 7درصد، کاهش دوره انتظار دریافت وام از 12ماه به 10ماه و افزایش دوره بازپرداخت وام از 12سال به 20سال 3محور اساسی بسته پیشنهادی این وزارتخانه به بانک مرکزی است.

اگرچه در این بسته پیشنهادی تلاش شده است که شرایط دسترسی خانه اولی‌ها به وام مسکن تسهیل شود اما واقعیت این است که افزایش این وام 80 میلیون تومانی به 100میلیون تومان(برای زوجین 200میلیون تومان) و حذف یا کاهش سپرده‌گذاری 40میلیون تومانی 2عامل مهم و البته غایب این بسته پیشنهادی به شمار می‌روند.   حسن روحانی در جریان مبارزات انتخاباتی دوزادهمین دوره ریاست‌جمهوری و در گفت‌وگوی اقتصادی با شبکه دوم سیما وعده داد که این وام 80 میلیون تومانی به 100میلیون تومان افزایش یابد. درحال حاضر با تسهیلات مسکن یکم(160میلیون تومان برای زوجین) و با در نظر گرفتن میانگین قیمت هر مترمربع مسکن در تهران(براساس گزارش بانک مرکزی، این میانگین در مهر ماه سال جاری 4میلیون و 790هزارتومان بوده است) می‌توان 33.4مترمربع در پایتخت آپارتمان خرید. در صورتی که این وام به 200میلیون تومان برای زوجین افزایش یابد، ‌قدرت خرید این وام نیز به 41.75مترمربع افزایش می‌یابد.  در همین حال، تهیه سپرده 40میلیون تومانی(80 میلیون تومان برای زوجین) بزرگ‌ترین مانع برای استقبال شهروندان از تسهیلات مسکن یکم به شمار می‌رود. شهروندانی که هم اینک تقریبا به میزان مبلغ این سپرده‌گذاری اجباری بابت رهن مسکن، پول پیش به صاحبخانه سپرده‌اند. اما متاسفانه در بسته پیشنهادی متولی بخش مسکن به این مساله توجهی نشده است. بی‌گمان، حفظ تعادل ورودی‌ها و خروجی‌های صندوق مسکن یکم یکی از دغدغه‌هایی است که از سوی کارشناسان دولت مطرح شده و می‌شود اما به نظر می‌رسد، مسوولان وزارت راه و شهرسازی و بانک مسکن باید توضیحات روشن‌تری درباره میزان اقساط درحال بازگشت تسهیلات مسکن مهر به افکار عمومی ارائه کنند و جزئیات این ارقام را در اختیار مردم قرار دهند.

در دولت دهم برای جلوگیری از اثرات تورمی آنچه در 4ساله اخیر تزریق پول پرقدرت خوانده می‌شد، تصویب شده بود که اقساط دریافت شده از متقاضیان مسکن مهر هر ماه به بانک مرکزی عودت داده شود. با آغاز به کار دولت یازدهم با هدف تکمیل مسکن‌های مهر باقی‌مانده مصوبه‌یی صادر شد که 3سال مبلغ بازپرداخت این اقساط به بانک مرکزی عودت داده نشود. بعدا این مصوبه به 10سال افزایش یافت و هم اینک مسوولان وزارتی تمایل دارند که این دوره به 20سال افزایش یابد. در همین حال به نظر می‌رسد مبلغ انباشته شده برای تکمیل مسکن مهر هم هزینه نمی‌شود، چون واحد‌های باقی‌مانده یا مشکل حقوقی دارند(حدود 46هزار واحد که قبلا 49هزار واحد بود) یا فاقد متقاضی هستند(110هزار واحد که ساخت آنها متوقف شده است) یا درحال ساخت هستند که وام‌های آنها کامل پرداخت نشده است. بنابراین به نظر می‌رسد، مبلغ انباشته شده از محل بازگشت اقساط وام مسکن مهر(بیش از 14هزار میلیارد تومان) خرج نشده است. در دولت نهم و دهم 45هزارمیلیارد تومان به طرح مسکن مهر تزریق شده بود که با احتساب افزایش برخی از تسهیلات مسکن مهر به 30و 40میلیون تومان، کل بودجه مسکن مهر به 55 هزارمیلیارد تومان می‌رسد.  این درحالی است که توان وام‌دهی صندوق یکم سالانه 100هزار فقره(8 هزارمیلیارد تومان) اعلام شده است. با وجود این طی دو سال گذشته 260هزار نفر برای دریافت این وام ثبت نام کرده‌اند اما از این تعداد تنها 19هزار واحد مسکونی(زوجین بیش از 4هزار واحد از این تعداد را خریده‌اند) خریداری شده است.  در چنین شرایطی به نظر می‌رسد، منابع صندوق تسهیلات مسکن یکم در شرایط مناسبی قرار دارد و مسوولان می‌توانند گام‌هایی برای کاهش سپرده 40میلیون تومان(80 میلیون تومان برای زوجین) وام مسکن یکم بردارند.  بی‌گمان در کنار تسهیل شرایط وام‌دهی، استفاده از تجربه کشورهای دیگر در به‌ کارگیری ابزارهای نوین برای کمک به خانه‌دار کردن مردم می‌تواند در دستور کار متولیان بخش مسکن قرار گیرد.